De onbevlekte van Erwin Mortier: "Een bewogen levenslijn uit een donkere periode"

De Vlaamse auteur Erwin Mortier studeerde kunstgeschiedenis en studeerde ook af als gediplomeerd psychiatrisch verpleegkundige. Als wetenschappelijk medewerker was hij werkzaam op het vlak van de geschiedenis van de psychiatrie. Tijdens die periode publiceerde hij artikelen in enkele vooraanstaande literaire tijdschriften. Vanaf 1999 houdt hij zich enkel nog bezig als professioneel schrijver. Zijn oeuvre bevat romans, novelles, dichtbundels, poëzie en essays. Mortier zijn werk kenmerkt zich door de grote betrokkenheid en tevens bezorgdheid om de taal. Daarnaast is hij in zijn vaderland de drijvende kracht achter herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog. Godenslaap en De spiegelingen zijn werken van zijn hand over dit onderwerp. Nominaties en prijzen zijn aan diverse werken van hem toegekend. Onlangs verscheen de roman De onbevlekte dat als opvolger van zijn bekroonde debuut Marcel (1999) gezien kan worden.

Nadat zijn debuutroman, de op autobiografische gegevens gebaseerde geschiedenis beschrijft van de opgroeiende Marcel, blijft de jongen met het onverwerkte gegeven van zijn grootoom zitten. De broer van zijn grootmoeder, waar Marcel en zijn zus Andrea opgroeide, is een oneervolle dood gestorven als strijder aan Duitse kant in WO-II. De verhaallijn van De onbevlekte sluit aan op die periode en bouwt zich voornamelijk op vanuit het gezinsleven. Broer en zus grijpen terug op het verleden en proberen, nu ze volwassen zijn, meer beeld te scheppen op het gezinsleven van de voorbije jaren.

Broer en zus

De aanleiding hiervan is het vertrek van de grootmoeder die de boerderij gaat inruilen voor een ouderenhuis en met weemoed terugblikt op het verleden. De volwassen geworden Marcel gaat in haar slipstream mee. De bewaarde brieven van grootmoeders broer die ook Marcel heet, komen op tafel en vertellen zijn kant van het verhaal dat hij aan het Duitse front heeft beleefd. Vanuit verschillend perspectief krijgt het vorm en wordt meer duidelijkheid verschaft over de gezinssituatie op de boerderij. Daarbij ligt het zwaartepunt bij het volwassen worden en de geaardheid van de jonge Marcel en zijn zus Andrea.

Terugblik vanuit de ziel

De onbevlekte is feitelijk een getuigenis recht uit de ziel van het huisgezin Ornelis. Alle nog onbekend gebleven details komen aan de orde en de volwassen geworden kleinkinderen krijgen antwoord op de nog openstaande vragen. De kenmerkende schrijfstijl van Mortier maakt het de lezer niet altijd makkelijk, maar het geschreven woord wel mooier. Sommige zinnen een keer herlezen is in deze situatie geen schande, het helpt de essentie van het verhaal beter tot je te nemen. Tegelijk ervaar je dan ook de zorg die is besteed aan de zinsopbouw en woordkeuze. Niet alle Vlaamse woorden zitten standaard in het vocabularium van de gemiddelde Nederlandse lezer, maar dat hoeft met de huidige technologie geen probleem op te leveren. De personages worden ouder tijdens het verhaal en hun ontwikkeling groeit daarin mee. In het slotakkoord valt alle informatie op zijn plaats, zijn alle brieven van grootoom Marcel gelezen en blijven geen geheimen nog ongenoemd. Het leven van de familie Ornelis is langs hun levenslijn opgetekend.

Het lezen waard

Samengevat is De onbevlekte een mooie aanvulling op het boek Marcel. In een met veel zorg gekozen woordkeuze en zinsopbouw wordt het leven opgetekend van een familie die in de omstandigheden van de tijd hun weg zochten naar een betere toekomst. Dat daar het leed in evenwicht wordt gehouden door de liefde die, niet altijd zichtbaar, toch echt wel aanwezig is, maakt het lezen waardevol.
De onbevlekte was genomineerd voor de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2021.