De paradox van geluk: “Geluk is niet een voortdurende toestand van vervoering, maar een opstapeling van korte momenten.”

Waterloo Bridge, Londen. Een toevallige ontmoeting tussen twee vreemden, Atilla, een Ghanese traumapsychiater en Jean, een Amerikaanse die stadsvossen bestudeert. Wanneer Attila's neefje vermist blijkt mobiliseert Jean haar netwerk van vrijwilligers die vossen voor haar tellen; samen gaan ze op zoek. Gaandeweg ontvouwt zich tussen Atilla en Jean een bijzondere vriendschap. De paradox van geluk is een aangrijpende roman over instinct, veerkracht en de complexiteit van menselijke relaties. Aminatta Forna toont ons op geraffineerde wijze de verborgen kanten van een multiculturele metropool, hoe we met elkaar samenleven en de ware aard van geluk.

Aminatta Forna wordt regelmatig gevraagd of ze getraumatiseerd is door persoonlijke tragedie en tientallen jaren van politieke onderdrukking, burgeroorlog of zelfs een Ebola-uitbraak. Voor Forna is het vermogen om je eigen verhaal vorm te geven, in plaats van het door anderen te laten bepalen, uiteindelijk het belangrijkste; “Wanneer jou wordt gezegd dat je onherroepelijk beschadigd bent, wordt dat een selffulfilling prophecy.” Forna over trauma:

Lees hieronder het interview met de vertalers Aleid van Eekelen-Benders, Mariella Duindam en Forna over De paradox van geluk. Wil je Aminatta Forna live zien? Op 1 november 2018 is ze te gast op Crossing Border.

Na Sierra Leone en Kroatië lijkt Londen een erg westerse omgeving. Waarom heeft u daarvoor gekozen?
Ik wilde een westerse stad als plaats van handeling gebruiken om de blik om te draaien, zodat de buitenwereld met een kritisch oog naar het westen kijkt, en niet andersom. Dat laatste gebeurt al in het merendeel van de verhalen die ons worden voorgeschoteld, voornamelijk doordat de meeste romans door westerlingen worden geschreven.

Trauma en PTSS speelden ook in uw eerdere romans een cruciale rol. Kunt u vertellen waarom?
Allereerst heb ik door mijn ervaringen in Sierra Leone van dichtbij meegemaakt welke impact oorlog heeft. Verder is de kennis over trauma nog volop in ontwikkeling en leert de aard van die ontwikkelingen ons veel over de geneeskunde, de maatschappij en de maatschappelijke waarden. Veel deskundigen op het gebied van geestelijke gezondheid vinden dat de definitie van trauma te breed is geworden: waar het aanvankelijk ging om soldaten met een shellshock worden ervaringen die volgens velen gewoon bij het leven horen en die we zouden moeten kunnen verwerken, zoals echtscheiding of een sterfgeval, nu vaak ook als traumatische gebeurtenis beschouwd.

In De paradox van geluk staan veel beschrijvingen van voedsel en mensen die van voedsel genieten. Had u daar een speciale bedoeling mee?
Geluk is niet een voortdurende toestand van vervoering, maar een opstapeling van korte momenten. Attila, de psychiater die in het boek een centrale rol vervult, werkt in oorlogsgebieden met mensen die hevig hebben geleden en velen daarvan zijn getraumatiseerd. Zelf rouwt hij om het verlies van zijn vrouw, maar hij ziet in dat hij tegelijkertijd door kan gaan met leven en van de vreugden van het leven kan blijven genieten. Hij is dan ook dol op eten. En dat ben ik ook.

Dieren spelen een belangrijke rol in uw boek. Veel mensen zien de vossen als bedreiging en zelfs die prachtige parkieten zijn hun leven in Londen niet zeker. Waarom heeft u deze dieren zo’n groot aandeel in het verhaal gegeven?
Steden zijn uitermate beschutte en gereguleerde leefgebieden, ingericht om de bewoners te dienen en te beschermen. Nergens bestaan meer regeltjes dan in een stad. Stedelingen vinden dat prettig, ze hebben ervoor gekozen. Een stad bevat en trekt ook bewoners van allerlei slag: ouderen, kinderen, autochtonen en nieuw aangekomenen, armen en rijken, mensen en dieren. En hoewel de stad een bepaalde veiligheid lijkt te bieden, heerst er in de praktijk ook vijandigheid jegens diegenen die als onwelkom of zwak worden beschouwd. Het principe van de survival of the fittest geldt hier net zo goed als in de natuur. Kinderen, ouderen, immigranten en ook wilde dieren die zich in de stad nestelen – ze worden allemaal behandeld alsof ze er niet bij horen. Wat mij zo aansprak aan die dieren in de stad is hun drang tot overleven, en de manier waarop de parkieten en de vossen die hang naar controle verstoren en zelfs pogingen tot uitroeiing weerstaan.

Het enige in Engeland geboren personage in dit Londense verhaal is Rosie. En juist zij kan de wereld om zich heen niet meer beoordelen doordat ze aan dementie lijdt. Was dat een bewuste keuze?
Het personage Rosie komt uit het korte verhaal ‘Hayward’s Heath’, dat ik in 2011 geschreven heb. Ook daarin heeft ze al jong Alzheimer en krijgt ze bezoek van haar voormalige geliefde Attila. Het leek me een goed idee om Rosie een plek in deze roman te geven; haar toestand sloot mooi aan bij datgene waarover ik mijn lezers wilde laten nadenken. Namelijk dat wij westerlingen meer geneigd lijken een denkbeeldige wereld om ons heen te creëren dan de werkelijkheid onder ogen te zien. Rosie is trouwens niet de enige Brit in het verhaal. Maurice Quell is ook Brits. En hij vertegenwoordigt precies het tegenovergestelde: hij is een conflictonderhandelaar die oog heeft voor de harde realiteit waar de meeste mensen liever niet over nadenken.

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.