Hanya Yanagihara: ''Menselijk gedrag is een keuze''

Notities uit de jungle gaat over een antropoloog die denkt de bron voor het eeuwige leven te hebben gevonden en daar een autobiografie overschrijft. In het boek wordt de autobiografie bewerkt door een redacteur, en is er dus een verhaal in een verhaal. Waarschuwing: deze roman is geen lichte kost, maar een zwaar en complex boek. Niet geschikt voor liefhebbers van lichte literatuur, maar wel zeer de moeite waard. Redacteur Boeken van bol.com Janneke Siebelink interviewde auteur Hanya Yanagihara over haar nieuwste boek: Een klein leven.

Culturele verbondenheid

Hoe voorkom je dat je zelf gek wordt tijdens het schrijven?

Nog niet zo lang geleden was ik zelf redacteur bij een tijdschrift, en ik vind dat fictieschrijvers om allerlei verschillende redenen een baan moeten hebben. Een van die redenen is dat je de mogelijkheid hebt om het leven van het boek 10 tot 12 uur per dag te ontsnappen. Ik werkte vier dagen per week terwijl ik dit boek schreef, dus tussen 10.00 en 19.00 uur kon ik me concentreren op alledaagse dingen als schrijvers die betaald wilden worden, uitgaven verwerken en redigeren van teksten en dat was een heerlijke ontsnapping uit het leven van het boek. Aan het eind van de dag kon ik weer in die wereld kruipen. Ik denk dat ik dat nodig had. Als ik elke dag, de hele dag in die wereld had moeten wonen, zonder herinnering aan hoe de echte wereld eruitziet, denk ik dat het een last zou worden, dat het op een gegeven moment averechts zou werken.

Geloof je in aanleg of opvoeding?

Ik geloof dat mensen geneigd zijn tot bepaald gedrag, maar ik denk dat opvoeding en de manier waarop ons wordt geleerd over de wereld en onze eigen mogelijkheden na te denken, de grootste invloed heeft op ons gedrag als volwassene.

Waarom heeft het boek een andere titel in Nederland?

Dat weet ik niet. In Amerika heet het The people in the Trees, hier heet het Notities uit de jungle, wat ik eigenlijk echt mooi vind. Het beschrijft het boek in essentie. Het boek wordt verteld als een boek in een boek. Een van de dingen die de hoofdfiguur doet is zijn leven en de tijd die hij doorbrengt met een antropoloog in een afgelegen Micronesisch dorp vastleggen, dus het klopt precies. Ik vind de Nederlandse titel heel mooi.

Groot respect en veel bewondering

Je noemde schrijvers die met ieder boek een nieuwe stijl en nieuw thema bedenken. Probeer jij dat ook te bereiken met jouw boeken?

Ik probeer altijd iets anders te doen, nou ja, altijd, er zijn er maar twee. Maar toen ik met het tweede boek begon, heb ik bewust gekozen voor een andere stijl, bewust een andere taal en structuur gekozen. Er zijn schrijvers die een bepaalde wereld scheppen en perfectioneren, zoals Alice Munro of Ann Tyler. Beide zijn schrijfsters die ik enorm bewonder. In mijn eigen werk wil ik altijd iets anders doen. Ik wil dat de stijl en de personages anders voelen. Ik denk dat de thema's hetzelfde zijn, maar de manier waarop ze worden verkend is hopelijk verschillend voor ieder boek.

Wat is een van de meest gedenkwaardige reacties die je hebt gehad?

Een van de meest hartverscheurende reacties was van een maatschappelijk werkster in Groot-Brittannië. Zij schreef me dat ze een jonge cliënt had, een jonge man, die een vergelijkbare jeugd had gehad als Jude, dat ze er zeker van was dat hij zelfmoord zou plegen en dat het lezen van dit boek haar gemoedsrust gaf. Als hij het zou doen, wanneer hij het doet, zou ze begrijpen waarom. Ik heb tot mijn ontzetting vrij veel e-mails en berichten gekregen van mensen, veel in de gezondheidszorg, die vertelden: "Ik had een patiënt met het leven van Jude, die heeft meegemaakt wat Jude meemaakte." Het boek is niet therapeutisch bedoeld. Ik denk dat boeken een vorm van kunst moeten zijn. Als het therapeutisch is, is het toeval, maar het is hartverscheurend deze berichten te lezen.

Hoe antwoord je dan?

Ik heb, net als hopelijk duidelijk is voor Andy (de arts van Jude), groot respect en veel bewondering voor mensen die hun leven wijden aan het helpen van mensen die niet te helpen zijn, of niet geholpen willen worden of die niet begrijpen wat dat inhoudt, maar het desondanks doen. Zij weten soms dat de mensen niet te repareren zijn, dat hun levens op een bepaalde manier zullen eindigen en dit wetende het toch elke dag weer proberen. Ik denk dat dat de ultieme menslievendheid is. Ik antwoord altijd dat ik ze zo bewonder en dat doe ik echt. Om je leven te wijden aan het helpen van anderen is de beste manier om te leven.

Het echte leven

Had je alle verschillende reacties op je boek verwacht?

Nee, ik hoop natuurlijk dat een klein aantal mensen vindt dat het boek direct tegen hen spreekt, dat het antwoord geeft op vragen waarvan ze niet eens wisten dat ze die hadden gesteld. Dat zou fantastisch geweest zijn, dat is waar elke schrijver op hoopt.

Zou je dan je missie als schrijver hebben volbracht?

Ik weet niet of iemand dat ooit zo voelt, ik denk niet dat je dat zou moeten voelen, maar het is ontroerend als het gebeurt. Dat zoveel mensen gereageerd hebben op het boek, zo ruimhartig en met zoveel sympathie, is overweldigend en een grote verrassing. En een grote schok.

Je schrijft dus voor jezelf, niet voor een publiek?

Ik geloof eigenlijk niet dat je dat kan. Ik denk dat je schrijft omdat het boek dat verlangt. Op een bepaald moment gaan het leven in het boek en de personages dicteren hoe je gaat schrijven en wat je gaat schrijven. En dat punt van overgave aan het leven in het boek is het belangrijke moment. Dan schrijf je niet meer voor jezelf, maar voor de personages en de wereld die je hebt gecreëerd.

Sommige schrijvers zeggen: "Schrijven gaat boven vriendschap". Hoe denk jij daarover?

Goede vraag, maar ik heb een keuze gemaakt toen ik met dit boek begon. Ik zou dit boek, of een ander boek, nooit voorrang boven het echte leven laten nemen. Het is gemakkelijk om kunst te romantiseren en de offers die men maakt om kunst te creëren en het soort gedrag waar we denken mee weg te kunnen komen bij het creëren van kunst, maar ik denk niet dat dat waar is. Er zijn belangrijkere dingen om een verantwoordelijk en moreel persoon te zijn.

Wil je meer dat wij als lezers het boek ervaren of ons onderwijzen?

Alle fictie zou bij de lezers meer vragen moeten oproepen dan toen ze begonnen en elke roman die aangeeft antwoorden te leveren is eigenlijk geen roman, dan is het iets anders. Een opstel misschien, of propaganda, want schrijvers hebben geen antwoorden. Als ze denken dat ze die wel hebben, dan zouden ze geen schrijver moeten zijn, maar politicus. Ik heb geen antwoorden, het beste compliment dat ik zou kunnen krijgen voor dit boek is als mensen het uitlezen en zich afvragen of de fundamentele dingen waarin ze dachten te geloven over liefde en vriendschap en familie en verantwoordelijkheden en het leven zelf, wel kloppen. Is het leven de moeite waard en is er een punt dat het dat niet meer is?

Is het leven de moeite waard?

Niet voor iedereen, volgens mij, maar ik denk dat we erg onsympathiek staan tegenover mensen die hebben besloten dat het niet de moeite waard is.