Alex van der Hulst: "Ik ben altijd op zoek naar verhalen"

Journalist Alex van der Hulst, bekend van zijn boek over wielrennen 'Draag nooit een gele trui', werkt al bijna zijn hele werkzame leven als zelfstandige. Hij deelt zijn ervaringen en die van andere freelancers in zijn columns in het NRC, maar vond dat er hij ook wel een boek over kon schrijven. Het resultaat: het boek 'Uurtje factuurtje.' Silvie van der Zee van bol.com Lees magazine sprak hem over boeken schrijven, dromen najagen en de voor- en nadelen van het zelfstandigenbestaan.

Zelfstandigenbestaan ...

In Uurtje factuurtje beschrijf je de positieve kant van zelfstandige zijn. Had je het gevoel dat dit boek er moest komen om de positieve kant van het freelancen te belichten?
Het komt voort uit columns. Ik had er nog niet zo over nagedacht, maar het ging vanzelf een beetje die kant op. En toen we het hadden over een boek, dacht ik wel: dan wil ik ook juist de positieve kant belichten. Elke paar maanden is er weer een discussie over hoe slecht zelfstandigen worden behandeld en vaak is dat ook wel zo, maar vaak is dat ook het enige waar het over gaat. Dat vond ik wel jammer, want veel zelfstandigen doen het niet uit noodzaak, maar omdat ze het gewoon heel leuk vinden om iets alleen te doen, of zelfstandig, op hun eigen manier. Ik wilde graag benadrukken hoe leuk het is. Dat het niet alleen maar geklaag is.

In je boek geef je tips voor freelancers, freelancers vertellen over hun ervaringen en je beschrijft verschillende types freelancers. Welk type ben je zelf?
Ik denk dat er in bijna alle types wel iets van mij in zit. Het chaotische heb ik wel en ik heb ook wel de afleiding van social media. Ik zit ze even langs te lopen. Sommige ben ik echt niet. Ik bouw geen app en ik zit niet aan de zelfhulpboeken. Ik werk ook eigenlijk nooit in cafés. Ik heb weleens last van teveel koffie, maar niet doordat ik in cafés zit te werken.

Waar heb je die types freelancers op gebaseerd?
Eigenlijk een beetje op wat ik zelf zie, maar ook bij collega's. Zonder echte kantoorcollega's zoek je toch mensen op die hetzelfde doen, of in ieder geval ook zelfstandig zijn. Je wisselt ervaringen uit. Zo kwam ik heel veel mensen tegen die zulke typen waren. Dan kwam ik bijvoorbeeld voor de derde keer iemand tegen die alsmaar aan het solliciteren is, maar wel zelfstandig is. Dan denk ik: volgens mij wil je gewoon liever een vaste baan. Zo zag ik er wel meer en daar kwamen die typen dus vandaan. Uit mijn omgeving of van mensen die ik ken. Het is ontstaan doordat ik steeds meer van dezelfde typen zag.

Ze zijn beschreven met een knipoog.
Ja, zeker, dat was ook de bedoeling. Ik wilde niet te serieus zijn. Er zijn al heel veel serieuze boeken en boeken die zeggen: dit moet je precies doen en dan ben je een goede zelfstandige. Maar daar geloof ik niet zo in. Ik dacht: laat ik maar dingen doen waar mensen zich in kunnen herkennen en een beetje om kunnen lachen, daar gaat het om.

... of toch beter in loondienst?

Denk je dat je na een paar jaar als zelfstandige nog geschikt bent voor een vaste baan?
Ik heb een recruiter geïnterviewd, die toevallig ook zelfstandige is, en gevraagd: "Je zoekt mensen voor vaste banen, maar er solliciteren vast ook weleens freelancers. Kunnen die wel een vaste baan hebben?" Toen zei ze: "Het kan op zich wel als ze er helemaal voor gaan." Maar ik kan me voorstellen dat het erg moeilijk is als je gehecht bent aan je vrijheid en zelfstandigheid en dat je zelf mag beslissen, als er dan iemand is die zegt: "Nee, we doen het niet op jouw manier, we doen het op onze manier." Bij één dingetje kun je je daar misschien wel bij neerleggen, maar als het de hele dag zo is, lijkt me dat heel moeilijk. Maar ja, er zitten ook weer voordelen aan een vaste baan. Als je daar heel erg aan hecht en dat belangrijker vindt dan die zelfstandigheid, dan gaat het misschien makkelijker om dat te accepteren.

Heb je zelf in loondienst gewerkt?
Heel kort eigenlijk. Een jaar of twee na mijn afstuderen, ik werkte bij de universiteitskrant. Maar toen begon ik het echt saai te vinden. Misschien was ik er iets te jong voor om me al zo vast te leggen. Ik dacht al heel snel: het is de universiteitskrant, dus dan heb je elk jaar hetzelfde, want je zit in een vast stramien van introductie en vaste gebeurtenissen in zo'n jaar. Dus na twee jaar dacht ik: oh, elk jaar doen ze hetzelfde. Ik wilde heel veel andere dingen erbij doen en ik zag dat dat ook kon, dus toen ben ik maar voor mezelf begonnen. Ik heb wel periodes gehad dat ik als zelfstandige ergens werd ingehuurd, waardoor het bijna vast was. Maar dan vond ik het altijd wel fijn als ik wist waar de eindtermijn lag.

Hoe zit voor jou een optimale productieve werkdag eruit?
Ik vind het optimaal als ik al dingen heb staan die af moeten. Niet dat ze in de loop van de dag binnenkomen, maar dat ik al weet wat ik vandaag moet doen. Het liefst zit daar iets bij waarbij ik er op uit kan, iemand interviewen of op reportage. Dat vind ik leuk. Ik kan best een hele dag schrijven, maar ik vind het leuk om wat afwisseling te hebben. Een optimale dag is dus als ik een stuk kan schrijven en er ook nog op uit kan.

Schrijven voor je beroep

Je hebt al meer boeken geschreven. Je vorige boek, Draag nooit een gele trui, had een vergelijkbare structuur met verschillende types wielrenners. Ben je van plan nog meer boeken met dezelfde indeling te schrijven?
Ik zou niet teveel van hetzelfde willen. Dat is misschien een zzp-trekje, maar dan raak ik verveeld. Ik zou niet een hele reeks met typen uit verschillende sectoren gaan doen. Ik zou wel graag een nieuw boek willen schrijven, maar dan misschien iets heel anders.

Heb je al een idee waar je over zou willen schrijven?
Nee, niet heel afgebakend. Ik zou weleens heel diep onderzoek willen doen en een klein onderwerp helemaal willen uitdiepen. Beetje graafwerk zou ik ook wel leuk vinden. En wielrennen blijf ik ook heel leuk vinden om over te schrijven, dus daar zou ik ook nog weleens een boek over willen schrijven.

Hoe bepaal je eigenlijk waar een boek over gaat, is dat puur je eigen interesse?
Tot nu toe was het eigenlijk een beetje toeval. Dat wielrennen kwam op mijn pad, daar was ik niet zelf naar op zoek. De uitgever benaderde mij. En in dit geval waren het columns in het NRC waarvan ik dacht: hier zit toch wel een lijn in waar je een boek van zou kunnen maken. In beide gevallen was het iets waar ik gewoon artikelen over schreef en die eigenlijk groter zijn geworden. En dat is ook wel een beetje zoals ik werk. Ik kom dingen tegen die ik interessant vind. Meestal begint het dan met een klein artikel en als blijkt dat er nog veel meer in zit, dan kan het steeds groter worden tot het eventueel een boek wordt.

Heb je naast het interviewen van mensen nog research gedaan voor Uurtje factuurtje?
Nee, ik heb verder geen research gedaan omdat daar eigenlijk geen aanleiding toe was. Je hebt echt van die handboeken met alle regels, maar daar heb ik me niet mee bezig gehouden. Dus de research die erin zit, is dat ik wat dingen heb nagezocht die mensen me vertelden en die ik niet snapte. Maar verder niet.

Omdat het vanuit je eigen belevingswereld is geschreven?
Ja, en als ik mensen interviewde vanuit hun belevingswereld. Het waren geen moeilijke verhalen. Het ging meer over hun dagelijkse gang van zaken en bezigheden en hoe zij hun administratie doen en hun dag indelen. Hoe ze met afleiding omgaan of met werk en kinderen of huishouden en werk, dat soort dingen.

Dromen najagen

Heb je tips voor mensen die de sprong zouden willen wagen van loondienst naar zelfstandige maar dat niet durven?
Ik denk zelf dat als je maar enthousiast genoeg bent en er plezier in hebt, dan komt het wel goed. Als je iets hebt wat je ontzettend graag doet en daar ook heel veel tijd in wilt steken, dan word je er vanzelf goed in en dan is er ook wel werk voor je. Het valt me wel op dat je er tegen moet kunnen, merk ik bij mensen die het niet willen of er snel mee stoppen, dat het vaak onzeker is en dat je heel veel dingen zelf moet regelen. Dus als je gewend bent of graag hebt dat dingen voor je geregeld worden, dan moet je het maar niet doen. Of je moet zo goed zijn dat je iemand kunt inhuren die alles voor je regelt. Maar vaak komt het er op neer dat je heel veel zelf moet doen en regelen, of het nu je administratie is of het regelen van een werkplek of je dagindeling. Dat is een groot deel van het bestaan. Het alleen werken of je eigen dag indelen of zelfdiscipline hebben, wat voor veel mensen moeilijk is, dat er niemand achter je broek aan zit, dat moet je kunnen.

Vind je dat geregel het minst leuke aan het zelfstandigenbestaan?
Niet eens per se. Administratie vind ik het minst leuke, maar ook weer niet zo dat ik het vreselijk vind. Nee, ik vind het niet erg om dingen zelf te regelen, want dat geeft ook een deel van de vrijheid. Dan weet ik: ik heb het geregeld, ik weet hoe het is geregeld, dus ik hoef me ook geen zorgen te maken of me eraan te ergeren dat iemand anders het heeft geregeld en ik vind dat het niet goed is geregeld. Dus nee, ik vind dat een van de charmes van het zelfstandig zijn.

Hoe werkt het als schrijver? Word je gebeld door media of kom je zelf met ideeën?
Ik kom vaak zelf met ideeën. Achteroverleunen en wachten tot ze bellen werkt niet. Net als iedere schrijver, of die nu in loondienst is of freelancer, ben ik altijd op zoek naar verhalen die interessant zijn. Zo kom ik van alles tegen en die bied ik dan aan bij waar het bij past. Dan hoor ik vanzelf wel of ze het wat vinden. Daarnaast komt er ook een deel binnen doordat de media bij mij komen met een vraag. Zo probeer ik het wel een beetje te verdelen tussen dingen die ik zelf graag doe en dingen die ik in opdracht doe. Om zo een goede balans te krijgen om genoeg te verdienen en ook genoeg werk te hebben.

Klinkt alsof je het goed voor elkaar hebt.
Ja, dat is wel leuk. Maar ik zeg niet dat die balans altijd even goed is, hoor. Soms denk ik: zit ik weer iets voor niks of veel te weinig te doen. Wat ik wel heel leuk vind, maar ik moet ook wat verdienen. En soms is het helemaal de andere kant op en ben ik alleen maar dingen in opdracht aan het doen en komen de dingen die ik echt leuk vind in het gedrang. Het ene is leuker dan het ander. Iedereen denkt ook dat het heel vrijblijvend is. Zo van: jij bent freelancer, dus je kunt elk moment van de dag wel even vrij nemen of doen wat je wilt, wat niet zo is. Het idee dat je altijd maar het huishouden kunt doen of een boodschap kunt doen of kunt gaan zwemmen als het warm is. Maar je kunt net die dag een opdracht hebben die af is en dan zit je net als anderen gewoon binnen te werken.

Heb je nog een droom op schrijfgebied?
Nee, eigenlijk niet. Ik heb nooit zulke grote dromen. Ze zijn altijd maar klein en dan kan ik ze ook makkelijk zelf uitvoeren. Het schrijven van een boek en het schrijven over bepaalde onderwerpen bijvoorbeeld. Als ik dromen heb, probeer ik ze na te jagen en zo snel mogelijk uit te voeren.

Dankjewel!