Interview met Bas Nijhuis over zijn boek: Niet zeiken, voetballen!

Voetbalscheidsrechter Bas Nijhuis stond in het MAC3Park stadion van PEC Zwolle volop in de aandacht. Niet zoals gebruikelijk in zijn korte broek op het kunstgras, maar keurig gekleed op het podium. Samen met schrijver Eddy van der Ley, presenteerde Nijhuis zijn boek Niet zeiken, voetballen! Positieve stalking door de voorzitter had hen hier gebracht, lichtte Van der Ley toe. Een aantal van de vermakelijke anekdotes waarmee het boek doorspekt is kwamen ter sprake, met veel gelach tot gevolg. De alternatieve setting paste goed bij alternatieveling Nijhuis. In het restaurant sprak ik hem over het boek, de KNVB en de toekomst.

Waarom moest dit boek er komen?
Twee jaar leek het me al ontzettend gaaf om eens een boek te maken over wat er op het veld gebeurt en wat wij meemaken. Ik vond dat scheidsrechters onder een vergrootglas lagen, ook door de steeds toenemende media. Alles werd steeds negatiever. Ik vroeg me af waarom, het is hartstikke leuk. Dus ik wilde vertellen over hoe gaaf het is op het veld, wat wij meemaken, hoe het buitenland is en waar we naar toe gaan. Twee jaar gelegen dacht ik nog dat het niet verstandig was om dit boek te schrijven, omdat in de voetbalwereld alles heel gevoelig ligt. Tot ik het land in ging, af en toe een verhaaltje vertelde over mijn vak met ook wel eens zo’n anekdote tussendoor. Daarop kwamen mensen heel enthousiast naar me toe. Toen heb ik Eddy gebeld en gezegd: “Ik denk dat we dit boek moeten maken. Het wordt tijd voor positiviteit."

Is dat ook waarom de negativiteit zoveel mogelijk uitgebannen is? Aan het scheidsrechtersvak zitten ook wel wat negatieve kanten, toch?
Ja, echt wel. Nu ben ik wel een scheidsrechter die heel makkelijk over zaken heenstapt. Ik doe mijn zegje voor de camera en dan ben ik er ook wel klaar mee. In het boek vertel ik wel hoe je in het stadion begroet wordt voor de wedstrijd en dergelijke, maar soms spelen er natuurlijk meer dingen. Daar heb ik geen zin om daarover te vertellen, dat is allemaal negativiteit. Ik heb de lijn aangehouden dat ik geen mensen in diskrediet wil brengen. Ik wil geen mensen in de zeik nemen om te scoren. Dan zeggen de mensen: “Dat doe je zeker in deel 2, als je gestopt bent.” Ook niet. Dat zit niet in mij. Begrijp me niet verkeerd, ik ben geen Nathan Rutjes. Maar ik wil het wel leuk, positief.

Ik dacht zelf dat er misschien ook een link was met uw vijfentwintigjarige jubileum als scheidsrechter?
Nee, het is nu dat jij dat zegt… Ik vind het eigenlijk wel een hele mooie. Die kan ik nu overal gaan gebruiken. Daar heb ik echt helemaal nog niet eens bij nagedacht. Stoer eigenlijk. Dat had je eerder moeten zeggen, want nu je het zegt klopt het. Puur toeval.

Hoe staat de KNVB tegenover dit boek?
Ik ben het type dat zijn eigen weg volgt. De KNVB kreeg in het begin wat te horen en op een gegeven moment vroegen ze via via of ik met iets bezig was. Ik heb KNVB Media gebeld en gezegd dat ik met een boek kwam. Toen zeiden ze: “Als je gaat beginnen met schrijven, dan moet je maar aangeven hoe of wat, dat willen we graag weten.” Waarop ik zei: “Nou, het boek is al af.” In het begin was het heel erg van: ‘O, wat gaat hij doen?’ Omdat ik misschien wel een vreemde eend in de bijt ben. Vandaag de dag merken ze dat het overal redelijk positief wordt opgepakt en krijg ik: “Bas, kun je vijf gesigneerde boeken sturen? Dan kunnen we die op onze site verloten.” Nu zie je dat het gaat draaien. Ze zijn toch wel wat angstig.

Is die behoudendheid altijd nodig?
Nee, ik denk het niet. Ik denk dat je beter presteert en beter tot je recht komt als men wat meer vrijheid krijgt. Dat zie je ook bij voetballers bij clubs. Als je vraagt: “Dit was toch jouw actie?” Dan zeggen ze altijd als eerst: “Ja, maar het team dit en dat.” Dat is mooi, maar zeg nou eens zelf dat je die actie maakt. Dat mag toch wel? Anders krijg je altijd voorspelbare televisie. Dat vind ik jammer.

Hoe is uw band met de KNVB?
Ik moet zeggen dat ik altijd wel een beetje mijn eigen stijl fluit. En sinds een aantal jaren is dat meer onder een vergrootglas. Ongeveer twee jaar geleden zeiden ze dat ik korter moest fluiten. Soms kreeg ik ook wel wat meer Jupiler League dan eigenlijk de planning zou zijn, maar ik bleef gewoon mijn weg volgen. Ik zei: “Jongens, ik wil best wat aanpassen maar dit is wel mijn stijl, die ga ik niet veranderen.” En nu is de relatie gewoon prima. Je zult mij niet negatief over de KNVB horen praten. Ik vertel gewoon hoe het is. En als er echt iets is wat me niet aanstaat of wat er is gebeurd bij de KNVB, dan vertel ik het de KNVB maar dan zeg ik het ook gewoon zo. Ik ben daarin heel open. En dat weten ze ook.

U bent laatst teruggezet uit de elitegroep van de UEFA. Naar mijn mening op basis van wat Danny Makkelie ooit zou kunnen worden en niet hoe de verhouding nu is.
Dat is wel het verhaal. In het laatste hoofdstuk heb ik ook gezegd dat het heel vreemd is, en dat moet ik oud-scheidsrechter Dick van Egmond nageven, dat er vier Italianen op de hoogste lijst staan, terwijl één bijna helemaal geen wedstrijden op dat niveau fluit. Maar er staan er wel vier op en er kunnen maar twee Nederlanders op die lijst. Ik snap best dat wij moeten verjongen, want ik heb altijd pech gehad dat ik achter Björn Kuipers stond; hij floot altijd alles. Prima, ik heb me daar heel makkelijk bij neergelegd. Maar ik fluit gewoon prima en ook in de Champions League zijn mijn rapporten prima. Ik vond het aan de ene kant geen verrassing, maar ik dacht wel: Zet er gewoon drie op de lijst. Als je drie goede Nederlanders hebt, dan hoeft er maar één Italiaan af bij wijze van spreken. Dat is helaas niet gebeurd. Collina (scheidsrechterbaas bij de UEFA, J.Z.) zei wel tegen mij: “Je krijgt je potjes wel”, maar eigenlijk zou je meer naar kwaliteit moeten kijken en dan geeft het niet uit welk land ze komen. Kennelijk ligt dat internationaal ook nog gevoelig.

De consequentie is wel dat u geen EK of WK gaat fluiten. Is dat het grootste gemis uit uw carrière?
Ja, dat is wel zo. Dat is het hoogst haalbare. Dat vind ik wel heel erg jammer. Wij zullen nooit twee scheidsrechters op een eindtoernooi krijgen, dus als er één iemand zoals Björn voor je zit, ben je in principe kansloos. Als alles nu ingezet wordt op Danny en hij gaat dat traject in, dan gaat de volgende International hetzelfde als ik krijgen. Want als Danny het goed doet is er geen reden om hem eraf te halen. Dan is het wel heel zuur dat je daar niet naar toe kunt. Maar aan de andere kant heb ik er veel plezier om bijvoorbeeld drie dagen bij buitenlandse wedstrijden te zijn, ik geniet dan ook gewoon van de stad. De meeste mensen blijven alleen maar in het hotel en zijn op de wedstrijd gefocust, terwijl ik de stad in ga en wat wil zien.

Kunt u zeggen dat u al uw verdere scheidsrechtersambities wel heeft waargemaakt?
Ja, dat wel. In Nederland is de hoogst haalbare wedstrijd Feyenoord – Ajax. Van die klassiekers heb ik er wel een aantal van gefloten. Internationaal zou nu voor mij de ambitie zijn om een kwartfinale Champions League of misschien een halve finale Europa League te doen. Daar gaat het om. Maar ik weet ook, je bent zo goed als je laatste wedstrijd.

Wat vindt u het mooist aan het scheidsrechtersvak?
Ik vind het wel de kick om de wedstrijd tot een goed einde te brengen. Of dat nu op een lager niveau is of in een vol Wembley. Dat is gewoon echt een kick. Je gaat de wedstrijd in en eigenlijk ben je gewoon een manager. Elke wedstrijd zijn er weer veel nieuwe mensen waar je mee werkt. Dat is zo apart. De ene keer zijn het jonge spelers dan weer oude spelers of jongens met kapsones en dat geeft elke keer een kick.

Dat komt in het boek ook goed naar voren. Allemaal verschillende types, en daarbij maakt het niet uit op welk niveau het is.
Nee, dat vind ik ook echt. Afgelopen weekend floot ik bijvoorbeeld De Graafschap – Go Ahead Eagles. Youssef El Jebli (speler van de Graafschap, J.Z.) kwam ook op me af, hij had iets over het boek gehoord. Hij vroeg: “Kan je mij niet bijhouden of kun je alleen Ronaldo niet bijhouden?” Dat is dan wel heel stoer. Soms komen jongens ook naar me toe en zeggen: “Eindelijk kunnen we lekker spelen, man.” Want die hebben vaak jonge scheidsrechters in de Jupiler League. “Jij laat zoveel gaan,” zeggen ze dan blij. In het begin van de wedstrijd liggen ze, kijken ze een keer en zeg ik “Nee, nee, nee, ga maar door.” Dat accepteren ze en dat is wel heel gaaf.

Ik denk dat uw populariteit op dit moment het allerhoogst is. De leeftijdsregel is weg bij de KNVB. Heeft u enig idee wat de toekomst precies inhoudt?
Internationaal is de grens nu nog 45 jaar. Dat kan al naar 46, 47 wanneer er gebrek is. In Nederland is er veel jonge aanwas, dus dan zullen ze eerder een jonge jongen de kans geven. In Nederland kan je door zolang je de testen haalt. Dus het kan ook zijn dat je 48, 49 bent en nog gewoon fluit. Er stoppen nu jongens van 50. Zelf ben ik wel benieuwd wat we gaan doen. Ik wil niet stoppen als ik op het eind van een seizoen elk weekend naar de Jupiler League moet. Met alle respect voor de Jupiler League, maar als je wekelijks Eredivisie gefloten hebt dan stop ik liever eerder om iets anders te gaan doen. Ik vind dat er nog heel veel onduidelijk is over arbitrage. Bij wedstrijden hebben we veel analisten en eigenlijk is er niemand die weet hoe het zit, met fluiten. Ik zou er dan gewoon een analist bij zetten, zoiets zie je in veel landen. Zoiets zou mij wel liggen

Een scheidsrechter is niet op zijn best als hij onzichtbaar is, zegt u in het boek. Kunt u uitleggen waarom u dat vindt?
Ik denk dat een scheidsrechter ook kan uitblinken op zijn eigen manier. Als ik puur volgens de wet ga fluiten is het echt niet om aan te gluren. Dus ik vind echt, laat jezelf eens zien, durf eens een voordeel te geven, spreek eens met spelers. Het mooiste is als er niemand over je praat na de wedstrijd, dat sowieso. Maar je mag wel door jouw manier van leidinggeven er een mooie wedstrijd van maken, dat hoort erbij.

In het boek zegt u dat u open staat voor een eventuele buitenlandse transfer. Bent u daar ooit voor benaderd?
Nee, maar je merkt de laatste tijd wel dat er steeds meer geruchten gaan over mensen aan wie wordt gevraagd hoe ze er tegenover staan. Ik denk echt dat het de toekomst is. Slovenië bijvoorbeeld heeft Damir Skomina, hij fluit top. Maar hij zit elke week in zijn eigen competitie voor duizend mensen. Als Skomina in de Premier League fluit, kan hij alles aan. Ik denk echt wel dat het gaat gebeuren.

Zou de KNVB niet moeten beginnen door alle scheidsrechters fullprof te maken? Zouden de clubs daar niet een bijdrage aan moeten leveren?
Kijk nu eens naar het videoscheidsrechterverhaal. Ik was bij de UEFA en Collina kwam erbij zitten: “Hey Dutch Guys, wat zadelen jullie mij met een probleem op. Jullie beginnen met al die ongein over die videoscheidsrechter, jullie maken iedereen enthousiast, met als gevolg dat ze er nu bij de UEFA en bij de FIFA, mee zitten. Nu sta je op het punt dat het mag, Duitsland, Italië beginnen ermee en waar zijn jullie?” En dan moet je antwoorden dat er geen geld is in Nederland. Tweeënhalf miljoen per jaar. Waar moet dat vandaan komen? We plaatsen ons weer niet voor toernooien. Dus ik denk dat het professionaliseren van scheidsrechters aan de ene kant te gek zou zijn, maar wat doe je met scheidsrechters die klaar zijn? Dan ben je rond de 47 jaar en gestopt. Dan heb je een groot probleem. Ik vind wel dat als je er iets naast hebt, waardoor je minder afhankelijk bent van de KNVB, je beter gaat fluiten. Anders stop je alles in dat keurslijf. Nu kan je denken: “Als wat ik doe je niet aanstaat, doe ik misschien wel wat anders.”

Na eeuwenlang zonder verandering in de voetbalsport is men nu heel erg bezig met vernieuwingen. Als u iets kon veranderen, wat zou het zijn?
Ik zou veel meer naar het hockey kijken en dan voornamelijk de overtredingen. Spelers kunnen niet protesteren, ze kunnen niet op je afrennen. Dat is echt geweldig. Als we in Nederland kijken bij de Eredivisie hoeveel zuivere speeltijd we hebben, is dat best weinig. Het spel ligt zo vaak stil. Het soort dingen waardoor de wedstrijd sneller wordt, zou alleen maar helpen.

Ook voor de toeschouwers.
Tuurlijk! Als je er zelf tussen loopt, denk je: “Oh, leuke wedstrijd!” Dan kijk ik het later terug en ben ik na 20 minuten al uitgeschakeld.

Kunt u ondanks de concentratie die u moet hebben genieten van een mooie actie of mooie goal?
Ja! Ik zeg ook heel vaak tegen spelers: “Mooi schot!” Of: “Wat een actie! Jammer dat hier geen doelpunt uit komt.” Ik zie elk spandoek wat er op de tribune hangt, ik zie alles. Je moet er ook van genieten, het is maar voor even.