Deepak Chopra: "Ik heb geen vertrouwen in het menselijk ras."

Chopra brak wereldwijd door met zijn boek Ageless Body, Timeless Mind uit 1993 waar ruim één miljoen exemplaren van zijn verkocht. In 1995 startte Chopra het 'Chopra Center for Well Being’ waarmee hij internationale successen behaalde en dat tot op de dag van vandaag het boegbeeld is van Chopra’s levensstijl. In een tijd waarin de 'zelfhulp-industrie’ piekte in de samenleving wordt Chopra gezien als één van de belangrijkste gezichten van de mindfulness-generatie. Centraal in zijn ideeën over gezondheid staat zijn streven naar de samensmelting tussen westerse wetenschappelijke kennis en oeroude oosterse filosofieën en geneeswijzen, zoals Ayurveda, Yoga, meditatie en homeopathie. Hij heeft vele volgers en waarschijnlijk even zoveel critici. De basis van zijn theorie ligt in de relatie tussen genezende processen en de kwantummechanica.

In zijn nieuwste boek Het zelfhelend vermogen schrijft Deepak Chopra samen met Rudolph E. Tanzi, waarmee hij eerder Superbrein en Supergenen publiceerde, over het nieuwste onderzoek op het gebied van de verbinding van lichaam en geest, lichaam en genen en lichaam en immuniteit. Over hoe een optimale gezondheid beschermd ons beter tegen ouderdom, resistente bacteriën, epidemieën en schadelijke milieu-invloeden. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij onszelf, zo stellen de auteurs.

Onlangs las ik in een artikel de zin ‘We worden steeds ouder, maar we hebben nooit geleerd om oud te zíjn.’ Een zin waar ik aan moest denken bij het lezen van uw boek. Hoe kunnen we leren met de vergankelijkheid van ons lichaam om te gaan?
Wil je het echte antwoord of wil je een geruststellend antwoord?
Bij voorkeur het echte antwoord.
Oud worden, zwakheid en de dood. Het zijn constructies bedacht door de mens. Net als het lichaam. Kijk, wat is dit? (Pakt een pen.)
Een pen
En dit? (Wijst naar een fles water.)
Een fles water.
En wat is dit? (Raakt een tijdschrift aan.)
Een tijdschrift.
Wat is de overeenkomst? Het zijn allemaal menselijke constructies. Iets wat wij hebben bedacht. Als baby weet je niet wat het zijn. Dat wordt je geleerd. Net als dat je wordt geleerd dat je handen hebt, voeten, een lichaam. Dat daar boven sterren zijn, een Melkweg. Je wordt geleerd dat je Nederlandse bent, dat je atheïst bent. Geld, breedtegraat, lengtegraad. Het zijn mentale constructies. Wat er is, is bewustzijn en een ervaring beleven. Ons bewustzijn creëert een verhaal rond de ervaring. Op het moment dat je het verhaal creëert rondom het hebben van een lichaam, creëer je ouderdom en de dood. Het enige dat geen constructie is, is bewustwording. Op het moment dat je van lichaam naar bewustwording verschuift, bestaat er geen ouderdom, bestaat er geen dood. Bewustwording is namelijk nooit geboren.

Op welk moment in uw leven kwam dit inzicht?
(Lacht.) Als je zegt ‘dit is mijn lichaam’, welk lichaam bedoel je dan? Dat van jou als embryo, als baby, als puber, als moeder? Als je zegt ‘mijn geest’, welke geest bedoel je dan? De geest van tien jaar geleden, van twintig jaar geleden? Het zijn wederom menselijke constructies. Als je daaraan voorbijgaat, zal je geen angst meer kennen voor de dood. Er zal alleen liefde, creativiteit en zelfinzicht zijn. Mijn lichaam bestaat in mij. En ‘mij’ is niet mijn ‘ego’, mijn persoonlijkheid. ‘Mij’ is het bewustzijn van de ervaring, van de ervaring die wij nu samen hebben bijvoorbeeld.

Hoe verhoudt deze gedachte zich tot wat u schrijft in uw laatste boek, dat de geest het lichaam gezond kan houden en maken?
In de afwezigheid van de geest, is er geen lichaam. Er is geen geest, in de afwezigheid van een lichaam. De traditionele rollenscheiding met betrekking tot je lichaam is niet realistisch. Immuniteit is op het zelf gericht. Een arts heeft niet als taak dag in dag uit je immuunrespons te versterken. Medische zorg wordt doorgaans pas gegeven als er zich symptomen voordoen. De immuunrespons werkt dan al niet meer goed. Vanuit een breder perspectief werkt de algehele genezingsrespons dan niet goed meer en je immuniteit is daarvan het belangrijkste onderdeel. Er is altijd al sprake geweest van een wanverhouding tussen wat de geneeskunde kan doen en wat het lichaam nodig heeft als het zichzelf te midden van de wereldwijde concurrentiestrijd tussen DNA-stammen wil beschermen. De relatie tussen arts en patiënt is niet gericht op het aangaan en winnen van de strijd. Maar het zelfhelend vermogen kan door de samensmelting van degene die geneest en degene die wordt genezen de bedreiging de baas worden. (Belangrijke opmerking: ik adviseer je absoluut niet om de zorg van een arts te negeren of te vermijden als die nodig is.) Als je proactief met je eigen immuniteit aan de slag gaat, verandert de hele situatie. Als we naar de lijst van bedreigingen kijken, zien we dat er enkele broodnodige verbeteringen kúnnen plaatsvinden als je eenmaal weet wat het betekent om je zelfhelend vermogen te koesteren. Ik hoop dat mensen vreugdevoller zullen zijn, wanneer ze het boek hebben gelezen.

Kunt u enkele van die bedreigingen noemen?

• Het internationale verkeer heeft de afstand tussen mensen sterk verkleind, waardoor het voor nieuwe pathogenen veel gemakkelijker is zich te verspreiden en nieuwe gastheren te vinden.

• Als gevolg van de razendsnelle bevolkingsgroei (de voortplanting van nieuwe menselijke gastheren) muteren virussen en bacteriën sneller dan ooit tevoren.

• De ontwikkeling van nieuwe medicijnen verloopt langzamer dan de mutaties van DNA-stammen op het microscopische niveau van bacteriën en virussen. Deze mutaties zijn mogelijk schadelijk voor onze gezondheid.

• Hoewel de bedreigingen steeds groter worden, kampen medische systemen met willoosheid, inkomensongelijkheid, torenhoge kosten en een enorme wetenschappelijke complexiteit.

• Preventie bestaat al vijftig jaar, maar het is nog steeds niet gelukt om hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, diabetes type 2, wijdverbreide depressie en angststoornissen en obesitas (de meest recente epidemie) uit te roeien.

• De vergrijzende bevolking wordt geconfronteerd met een toenemend aantal gevallen van kanker en de bedreiging van dementie, voornamelijk in de vorm van de ziekte van Alzheimer.

• Oudere mensen hebben hoge verwachtingen en willen na hun vijfenzestigste of zelfs vijfentachtigste gezond en actief blijven.

• Onze afhankelijkheid van medicijnen heeft een scala aan problemen veroorzaakt, waaronder verslaving aan opiaten; zelfs als ingrijpende problemen kunnen worden gemeden, slikt de gemiddelde zeventigjarige zeven voorgeschreven medicijnen.

• Nieuwe stammen van ‘superbugs’, zoals MRSA, blijven antibiotica en antivirusmedicatie telkens een stapje voor.

De lijst is te lang en te alarmerend om naast ons neer te leggen. Je gezondheid is verweven met elke factor die op deze lijst wordt genoemd. Het zou natuurlijk ernstig zijn als de wereld voorbij een omslagpunt zou komen, maar waar het nu om gaat is dat jij dat voor jezelf voorkomt.

“De meest urgente gezondheidscrisis waarmee we op dit moment worden geconfronteerd heeft te maken met iets wat we als vanzelfsprekend aannemen: onze immuniteit.” Zo schrijft u.
Immuniteit wordt medisch gezien gedefinieerd als de verdediging die je lichaam opbouwt tegen indringers, die binnen de geneeskunde pathogenen worden genoemd. Tot op heden is ze daar zeer goed in geslaagd. Ons DNA is in het verleden meerdere keren door catastrofale gebeurtenissen geteisterd. Denk bijvoorbeeld aan de pokken in de oudheid, de pest in de middeleeuwen en aids in onze moderne tijd. Maar ons immuunsysteem heeft nog nooit de bedreigingen hoeven te trotseren waarmee we nu te maken hebben. Er zijn drie redenen waarom de pokken, de pest, aids en andere ziekteverwekkers Homo sapiens als soort niet hebben uitgeroeid:

1. Geen enkele van deze ziekten is zo sterk overdraagbaar dat iedereen op aarde hem kan krijgen. Ofwel de ziekteverwekker overleefde het niet in de open lucht, ofwel de mensen leefden zo ver van elkaar vandaan dat de ziekteverwekkers de overbrugging van deze afstand niet overleefden.

2. Ons immuunsysteem is in staat te improviseren en zeer snel met nieuwe genetische responsen op de proppen te komen. Dit proces noemen we hypermutatie en behelst een directe tactiek voor het bestrijden van onbekende pathogenen op het moment dat zij het lichaam binnendringen.

3. De moderne geneeskunde, met haar medicijnen en chirurgische ingrepen, redt ons als ons immuunsysteem een ziekte niet in zijn eentje kan bestrijden.

Deze drie factoren zijn nodig om je gezondheid in stand te houden, maar ze hebben mogelijk een omslagpunt bereikt. De wereldwijde concurrentiestrijd tussen miljoenen DNA-stammen heeft zich ontwikkeld tot een alarmerend niveau. Immuniteit kan nergens ter wereld meer als vanzelfsprekend worden aangenomen. Ons overbelaste verdedigingssysteem tegen ziekte brokkelt gestaag af. Dit wordt veroorzaakt door meerdere problemen, die verder reiken dan de angstwekkende mogelijkheid van een nieuwe epidemie, bijvoorbeeld door het Zika-virus of de vogelgriep. Deze bedreigingen halen het nieuws, maar binnen de gezondheidszorg spelen diverse alarmerende factoren, factoren die ik eerder benoemde, een rol die veel minder aandacht krijgen.

Wat is de oplossing?
De oplossing is een verbreding van de definitie van immuniteit en vervolgens toepassing van een breed scala aan keuzes met slechts één doel: je immuunsysteem versterken. Volgens de huidige inzichten wordt je immuunsysteem sterker als je bijvoorbeeld een nieuw antilichaam tegen het griepvirus van deze winter aanmaakt, maar niet als je een ontstekingsremmend dieet volgt. Niettemin wordt tegenwoordig erkend dat laaggradige chronische ontsteking, een aandoening die met vrijwel geen enkel duidelijk merkbaar symptoom gepaard gaat, gerelateerd is aan steeds meer stoornissen, waaronder hart- en vaatziekten en kanker. Binnen een bredere definitie zou bestrijding van ontstekingen cruciaal zijn voor je totale immuniteit.

Wat houdt de term zelfhelend vermogen in?
Van alle processen die door iemands bewustzijn kunnen worden beïnvloed, is genezing een van de belangrijkste. Cellen gebruiken al hun eigen vorm van chemisch bewustzijn. De immuunrespons is voortdurend alert en opmerkzaam, houdt zichzelf voortdurend in de gaten en is voortdurend bedacht op mogelijke indringers en bedreigingen van buitenaf. De immuunrespons is net zo autonoom als je hartslag of ademhaling. Niettemin heeft immuniteit als ingebouwde respons, die tot de basiskennis van iedere geneeskundestudent behoort, een enorme tekortkoming. Om die tekortkoming te vinden hoef je alleen maar diep in te ademen. Daar heb je de tekortkoming. De ademhaling is een automatische, onwillekeurige functie maar je kunt er wanneer je maar wilt een willekeurige functie van maken. Dit geldt voor veel meer lichaamsfuncties. Je kunt bijvoorbeeld je stressrespons in gang zetten door naar een griezelfilm te kijken. Je kunt je stofwisseling wijzigen door te sporten of je dieet aan te passen. In een seksueel getinte situatie verander je niet alleen bovenstaande functies, maar nog veel meer. De scheidingslijn tussen wat automatisch en wat willekeurig gebeurt, ligt niet vast. Keuzes doen ertoe en zo komt het zelfhelend vermogen om de hoek kijken. Zonder onze inmenging weet het lichaam hoe het moet overleven, maar het is aan ons ervoor te zorgen dat het goed gedijt.

Is dit voor iedereen haalbaar? Ook als je bent geboren op een vuilnisbelt in India?
Ja, het is voor iedereen haalbaar. Maar niet iedereen is geïnteresseerd.

Waarom niet?
Omdat ze afgeleid zijn door de constructies. Iedere dag weer. Neem alleen al de krant, die elke dag weer volstaat met ellende. Trump heeft weinig gebracht, maar wat hij wel goed heeft gedaan is het introduceren van de term Fake News. Alles is fake.

Was het leven beter vóór de Facebook era?
Het leven is altijd beroerd geweest. Mensen zijn zo makkelijk te hypnotiseren, sociaal te conditioneren. We staan er nu nog wel wat slechter voor, vanwege de technologische afleidingen. Mensen hebben altijd in stammen geleefd, mensen geloven in mythologieën, mensen zijn etnocentrisch, nationalisme is een ziekte, mensen maken oorlog, mensen maken de natuur kapot, terrorisme, het uitroeien van diersoorten. Het is een krankzinnige wereld. Als je niet denkt dat de wereld krankzinnig is, ben je het zelf.

Dat klinkt niet bepaald hoopvol.
Op dit moment hebben we geen hoop nodig. Op dit moment is het nodig dat we realistisch zijn. 

Wat is uw mening over meditatieretraites?
Een dergelijke retraite staat in schril contrast met de drukte wanneer je weer thuiskomt. Je ontkomt niet aan het dagelijks leven dat weer aan je trekt. Kijk eens hoe jouw dag er vandaag uitziet. Hoeveel tijd besteed je aan verplichtingen, werk en gezin? Hoe moe word je van het gehaast? Hoe sterk verlang je naar een vorm van afleiding zodat je even nergens aan hoeft te denken? In de praktijk van alledag bestaat de trekkracht van het normale leven uit dit soort dingen. Je hoofd zit vol met de ruis van voortdurende activiteit die nodig is om alle balletjes hoog te kunnen houden. Op zichzelf is een meditatiesessie niet voldoende om de kracht die je wegtrekt van je innerlijke stilte en zelfbewustzijn te compenseren. Binnen onze wijsheidstradities werd een dergelijk obstakel volledig erkend. Het maakt niet uit of iemand ten tijde van Boeddha in het oude India leefde of vandaag leeft in het centrum van een drukke stad. Er zijn altijd rusteloze geesten geweest. De oplossing is altijd de omgang met de trekkracht van het zelf geweest. Als je je afstemt op dit innerlijke magnetisme, om het even zo te noemen, kun je je inspiratie in stand houden om gedurende jaren, decennia en de rest van je leven te blijven groeien en evolueren.

Wat zorgt ervoor dat u iedere dag weer opstaat, ondanks alle dreigingen, alle negativiteit in de wereld?
(Lacht) Ik sta op zodat ik weer iets te doen heb. Ik heb mijn vertrouwen in het menselijk ras al enige tijd opgegeven.

U bent niet meer op een missie?
Ik ben niet meer op een missie.

Wat was uw missie, voordat u deze opgaf?
Ik dacht altijd dat ik critical mass zou kunnen beïnvloeden. Ik denk niet meer dat dat nog mogelijk is. Misschien zal het in de volgende generaties lukken, maar ik zal dat niet meer meemaken. Dát is waar social media als Facebook voor zou moeten worden gebruikt. Niet om verkiezingen te beïnvloeden, maar om een betere wereld te creëren.  

Zou u in een andere tijd willen leven, in de toekomst?
Niet op deze planeet.

Er wordt geëxperimenteerd met reizen naar Mars.
Ik weet het niet, Misschien. Mars is ook een constructie. De mens heeft die naam bedacht, we hebben die ervaring bedacht. Bewustzijn creëren, dat is nu wat telt. Wat is het dat we het dagelijks leven noemen? Waar focus ik mijn aandacht op? Wat wil ik echt? Waar denk ik aan de hele dag? In Engeland dachten ze onlangs een hele dag alleen maar aan de Koninklijke bruiloft. Kun je het geloven? Een land dat is gehypnotiseerd door een koninklijke bruiloft. Zoiets onbelangrijks.

In het leven van alledag geldt dit ook: het zelf dat je als baby, peuter, schoolkind en adolescent had is er niet meer. Dus zou het je ook niet moeten verwarren als het zelf waar je je vandaag mee identificeert ook evolueert tot iets anders. Ondanks de lasten van het verleden, met zijn oude wonden en negatieve herinneringen, kunnen we onszelf op elk niveau van de bodymind vernieuwen. Onze gedachten en cellen worden voortdurend vervangen door nieuwe gedachten en cellen. Desondanks kun je ervaren hoe het is om de hoogste staat van evolutie te bereiken: het gevoel dat je jezelf bent. Je kunt dan gewoon zíjn. Op een onthechte, maar toch gepassioneerde manier kun je instincten, angsten, verlangens en willekeurige gedachten observeren zoals ze komen en gaan.

Welke vragen moeten we onszelf iedere dag stellen?

Wie ben ik?

Wat wil ik?

Wat is mijn doel?

Wat geeft mij betekenis aan het leven?

En ook: hoe verhoud ik mijzelf tot anderen?
Je hoeft je niet met iedereen bezig te houden, je tot iedereen te verhouden. Je wordt gek als je dat doet. Je verhoudt je tot de mensen die op dezelfde golflengte opereren als jij, die zich in dezelfde laag van bewustwording begeven.

Dit is het derde boek dat u samen met Rudolph E. Tanzi publiceert. Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?
We hebben elkaar ontmoet op een TED-conferentie. Bij de boeken die we samen maken, zorgt hij ervoor dat alles wetenschappelijk gestaafd is, dat alles klopt.

Wat heeft u van hem geleerd?
Onder meer dat een aan een ziekte gerelateerde gen-mutatie die een persoon voorbestemt om een bepaalde ziekte te krijgen in een normale levensspanne, tot slechts vijf procent van alle mutaties behoort. Dit is maar een minuscuul stukje van de ongeveer drie miljoen DNA-variaties in ieders supergenoom. Minder dan 5 procent van kanker is genetisch bepaald. Zolang je blijft denken in termen van goede genen en slechte genen, heb je jezelf verschanst in slechte, verouderde opvattingen. Je laat de biologie bepalen wie je bent. Het is ironisch dat genetica in de moderne maatschappij, waarin mensen meer keuzevrijheid hebben dan ooit, zo deterministisch is geworden. ‘Het is de schuld van mijn genen,’ werd het standaardantwoord op de vraag waarom iemand zich overeet, depressief is, de wet overtreedt, een psychose heeft of zelfs in God gelooft. Indien de nieuwe genetica ons ook maar iets leert, dan is het hoe de natuur samenwerkt met voeding. Je genen kunnen je predisponeren voor zwaarlijvigheid of depressiviteit of diabetes type twee, maar dat is hetzelfde als zeggen dat een piano gepredisponeerd is om verkeerde noten te spelen. De mogelijkheid bestaat, maar veel belangrijker is alle goede muziek waar een piano – en een gen – toe in staat is. 

CRISPR-Cas, een methode waarmee DNA gemodificeerd kan worden met ongekende precisie, is een van de voorbeelden van de razendsnelle ontwikkelingen die momenteel plaatsvinden. Spelen we niet te veel voor god?
CRISPR is een methode waarmee je genen kunt knippen en plakken. Dat is dus nog altijd maar vijf procent. De rest is de kwaliteit van leven die zorgdraagt voor jouw gezondheid. Technologie is een onderdeel van onze evolutie.  We kunnen het niet negeren. De kunst is het te gebruiken voor de gezondheid van de mensheid en niet voor het kapotmaken van de mensheid. Dat laatste is echter het meest waarschijnlijk.

U bent echt niet bepaald optimistisch.
Ik heb geen vertrouwen in het menselijk ras. Niet meer.

Wat is wat u betreft de betekenis van het leven? 
Life is a sexually transmitted incurable condition. Het leven is een seksueel overgedragen ongeneeslijke aandoening.

Als het lichaam niet bestaat, hoe kan seksualiteit dan bestaan?
Ervaring bestaat. Het is aan jou. Wat is voor jou van betekenis. In India heeft iedereen het over karma, maar niemand weet wat het betekent. Het is niets meer dan een geconditioneerde geest. Het recyclen van de geconditioneerde mind.

Zijn is eigenlijk…
Ja, zijn. Being. Wat je in jouw eerste vraag al aangaf. Zijn is de enige werkelijkheid. Ieders essentiële natuur is vredig zijn.

Op welke van de eerder door u genoemde bedreigingen heb je als individu de meeste invloed?
Op de realisatie dat je lichaam geen zelfstandig naamwoord is. Het is een werkwoord. Je lichaam is een activiteit. En jij hebt invloed op die activiteit, door hoe je denkt, wat je voelt, hoe je je gedraagt.

Positief denken?
Ik zou liever willen zeggen: jezelf gronden in het bewustzijn dat voorbijgaat aan denken. Het bewustzijn van een gedachte is geen gedachte. Mensen raken gestrest omdat ze denken dat ze positief moeten denken.

Vloekt u weleens?
Niet meer. Vroeger wel. Het is verspilling van energie.

Geluk is ook een constructie. Kan ik vragen wanneer u gelukkig bent?
Tevredenheid is veel belangrijker. Die druk om gelukkig te zijn. Jullie hebben zelfs een tijdschrift dat zo heet. Vrede. Veel belangrijker.

Welke invloed heeft het zelfhelend vermogen op uw eigen leven?
Ik ben 71. Ik heb geen ziekte. Ik gebruik geen medicijnen. Ik ga niet naar de dokter. En ik blijf het liefst zo ver mogelijk uit de buurt van een ziekenhuis. Ziekenhuizen zijn als gevangenissen. Levensgevaarlijk.

Levensgevaarlijk?
Al die medicijnen die ze in je stoppen. Al die behandelingen. We leren nu dat die grotendeels zinloos zijn. Beweging, meditatie en stressvermindering en gezond eten is wél zinvol. Medicijnen en behandelen zijn zinvol in het geval van een acute situatie. Een longontsteking. Wanneer je een been breekt.

En chemo?
In enkele gevallen kan dat zeker zinvol zijn.

Wat mogen we van de overheid, het bedrijfsleven en verzekeringsmaatschappijen verwachten qua verantwoordelijkheid?
Niets. Ze worden gestuurd door maar een ding.

Geld.
Geld.

We moeten onze eigen verantwoordelijkheid nemen.
Ja. Als je dat wilt.

Ik wilde nog vragen of u het vervelend vindt om ouder te worden. Maar die vraag hoef ik niet meer te stellen. Ouder worden is een concept.
Ik identificeer mezelf niet meer met mijn lichaam en geest. Iedere avond mediteer ik on death. Iedere avond laat ik de dag gaan. Eerst trek ik mezelf terug uit mijn omgeving. Dan luister ik naar de geluiden, om me terug te trekken van de geluiden. Dan voel ik mijn lichaam, en trekt ik me terug van die gevoelens. Hetzelfde doe ik met mijn ademhaling. Ik denk aan de dag en trek me terug van die dag. Daarna ga ik rusten. Iedere dag begin ik opnieuw. Als ik je vraag: Wat is gisteren gebeurd? Het is een droom. Wat gebeurde er deze morgen toe je hier naartoe kwam? Het is voorbij. Wat is er gebeurd met de vijf minuten die zich hiervoor afspeelden?

Ik wil graag antwoord geven. Dat ik de energie nog voel bijvoorbeeld van toen ik hier naartoe fietste.
Dat zit in je herinnering. Vijf minuten geleden bestaat niet meer. Het is dood.

Als ik vijf minuten geleden iemand zou hebben vermoord, zou dat gegeven mijn leven en dat van een aantal anderen voor altijd beïnvloeden. Dat maakt vijf minuten geleden voor lange tijd springlevend.
Je zou niet in staat om iemand het leven te ontnemen als je zou weten dat het leven niet bestaat. Je zou nederig zijn, je zou dankbaar zijn, vervuld zijn van liefde. Niet omdat het zo staat geschreven in de bijbel, maar omdat je dat intrinsiek zo voelt. Jouw leven nu is een droom. Deze conversatie is een droom. Wittgenstein, de Oostenrijks-Britse filosoof zei: “We are asleep. Our Life is a dream. But we wake up sometimes, just enough to know that we are dreaming.”

Iemand in oorlogsgebied zal zeggen: dit is geen droom, als dat het al is, is het een nachtmerrie. Maar wel een levensechte nachtmerrie.
Oorlog is volstrekt immoreel. Iedere vorm van geweld is immoreel. Het betekent dat je niet weet wie je bent. Het is niet persoonlijk. Geweld gaat nooit over iets persoonlijks. Het gaat om het verloren contact met waar het om gaat, om de wortels.

En Rumi zei: “silence is the language of god, all else is poor translation.”
100% waar. Ieder jaar verkeer ik een week in complete stilte.

U geeft zoveel lezingen over de hele wereld. U praat veel.
Wat moet ik anders doen? Het gaat niet om mij. Mensen willen dat graag geloven. Ze hebben allemaal hun eigen idee over mij. Wat ze bewonderen, is wat ze zijn. Of: wat ze hopen te zijn.  Het heeft niets met mij te maken. Als ik er niet was, was er wel iemand anders. 

Bewondering past niet in uw vocabulaire, maar ik vraag het toch: Is er iemand die u bewondert?
Mensen als Nelson Mandela, Mahatma Gandhi bewonder ik. Moeder Theresa. Het zijn bedachtzame mensen.

U begeleidt wereldleiders. Worstelen ze uiteindelijk met dezelfde vragen als ‘gewone’ stervelingen?
Nee, ze zijn veel erger. Het zijn de grootste gangster die er bestaan. De wereld wordt geleid door gangsters. Ze zijn corrupt, egocentrisch. Er is nepotisme. Putin is een gangster. Kim Jon-un is een gangster. Rechts-extremisme groeit, over de hele wereld. Waarom zou ik daar mijn tijd aan besteden? Als je werkelijk geeft om de mensheid, geef je om de dingen die er werkelijk toe doen: liefde, compassie, empathie, gratie, vrede, rust, nederigheid, bescheidenheid.

Kunt u ze helpen?
Nee, nou sommigen misschien. Ik weiger ook weleens. Zoals bij Trump. Not interested.

Bij zo iemand zou u nog kunnen denken invloed uit te kunnen oefenen.
Zonde van mijn tijd.

U begeleidt Bill Clinton?
Zo nu en dan. Niet onlangs.

Wat is de eerste vraag die u ze stelt?
Wat wil je?

En wat willen ze?
Dat weten ze niet.

Willen ze niet allemaal hetzelfde; rust?
Ik weet niet wat ze willen. Ze weten het zelf niet. Sommige mensen willen zekerheid, sommigen liefde, anderen willen geld. Iedereen wil iets anders.

Beschouwt u, ondanks uw verloren vertrouwen in de mensheid, ieder dag als een gift?
Ja. Ieder moment is een gift. Ik ben tevreden nu. I don’t have any goals anymore.

Bewust aandachtig op je werk: zeven zelfbewuste dingen die je nu kunt doen (uit Het Zelfhelend Vermogen)

Breng één of meerdere van onderstaande tips in de praktijk om de onzichtbare negatieve invloeden tegen te gaan die op de meeste werkplekken aanwezig zijn.

1. Binnen de oosterse tradities dient bewustzijn eenpuntig te zijn. Dit betekent dat je je aandacht ontspannen op één ding richt. Je moet dus niet multitasken want dan verdeel je je aandacht en werk je aantoonbaar minder efficiënt.

 2. Om je aandacht ontspannen in plaats van gespannen te houden, kun je ervoor proberen te zorgen dat je een rustige werkplek hebt waar je zo weinig mogelijk wordt gestoord. Om te voorkomen dat je collega’s het gevoel hebben dat je niet beschikbaar bent, kun je twee keer per uur even rondlopen, contact met hen maken en hun laten weten dat je behoefte hebt aan persoonlijke interactie. De kans is dan groter dat je wens om niet gestoord te worden meer wordt gerespecteerd.

3. Bewustzijn dient gericht te zijn op het nu. Om in het huidige moment aanwezig te blijven moet je voorkomen dat allerlei kleine dingen zich ophopen. Handel dingen die vijf minuten of minder kosten meteen af. Als je hier een gewoonte van maakt, verbeter je je tijdmanagement, soms zelfs drastisch, en voorkom je dat je aan het einde van de dag klaagt dat je niet voldoende tijd hebt gehad om alles te doen wat gedaan moest worden.

4. Wees je bewust van je lichaam en zijn behoeften. Sta minimaal één keer per uur op om je uit te rekken en even rond te lopen.

5. Wees je bewust van je kern of centrum. Als je je moe voelt, zoek dan een plek waar je even je ogen dicht kunt doen, een paar keer diep kunt ademhalen en weer in je centrum kunt komen. Sommige mensen merken dat dit beter gaat als ze hun aandacht op hun hartgebied richten.

6. Vergeet niet om goed adem te halen, want je ademhaling verbindt een groot aantal lichaamsfuncties met elkaar waaronder je hartslag, bloeddruk en stressrespons. Neem minimaal één keer per uur de tijd om als volgt adem te halen: adem 4 tellen in, houd je adem 1 seconde vast terwijl je je ontspant in het gevoel van de inademing, en adem vervolgens 6 tellen uit. (Zorg ervoor dat je ademtempo prettig aanvoelt, dus niet zo langzaam dat je na een aantal ademhalingen naar adem snakt.) In de meeste gevallen verlaag je hiermee het aantal ademteugen per minuut van veertien naar acht. Dit gaat gepaard met een kalme geest.

7. Wees je bewust van je uiteindelijke doel. Dat is niet een deadline halen, maar een dag creëren waarop je je prettig voelt. Psychologen hebben ontdekt dat mensen die het gelukkigst zijn zoveel mogelijk vreugde in hun dag creëren. Alles waarvan je echt gaat glimlachen telt als een ervaring waar je blij van wordt.

(c) foto Deepak Chopra: Harold Pereira

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.