Interview met Susan Juby: "Met mode kun je jezelf steeds opnieuw uitvinden"

De Canadese Susan Juby schrijft in allerlei genres, van misdaad tot Young Adult. Haar nieuwste YA-boek gaat over haar lievelingsonderwerp mode en de avonturen die Charlie en John beleven op de modevakschool. Silvie van der Zee interviewde Susan voor online magazine Lees van bol.com over humor, de personages in haar hoofd en haar passie voor mode.

Kun je iets vertellen over Het modeproject?
Het boek is grappig en gaat over mode, maar het is ook serieus. Ik hoop altijd dat lezers snappen dat een boek meerdere lagen kan hebben. Mode is niet alleen voor de elite, het kan ook een belangrijk onderdeel zijn van het zelfbewustzijn van mensen. Door het boek heb ik veel kunnen leren over haute couture en die hele fascinerende wereld, de wereld van kleding maken op hoog niveau. Ik hoop dat we op een dag allemaal minder kleding hebben, maar wel van goede kwaliteit, en dat iemand dan al die te gekke kleren voor je op maat maakt.

De twee hoofdpersonen in het boek, Charlie en John, verschillen heel erg van elkaar. Wat kunnen we van ze leren?
Beide hebben te maken met wat mode is en waarom we ernaar op zoek gaan. Eigenlijk beantwoordt het boek vragen die ik zelf heb over mode. Ik hou van mode, net als Charlie Dean. Zij gebruikt het voor zelfbescherming, om zichzelf uit te vinden, en ze project haar dromen erop, net als zoveel mensen. Maar ze heeft niet echt een visie op mode. Het is een problematische branche met veel haat en nijd. Charlie Dean gebruikt mode dus bijna om te overleven, maar zonder visie. John daarentegen vindt mode voor de elite en hij vindt het stom en zinloos. Zijn eigen verlangens zijn problematisch. Het boek gaat over mode en verlangens, maar hij respecteert dat niet. Mode is de oudste kunstvorm die er bestaat, al sinds we kleren dragen, gebruiken mensen kleding om uit te drukken wie ze zijn en wat ze belangrijk vinden. Maar John heeft weinig respect voor het ambacht en de rol die mode speelt in het leven van mensen. Het boek gaat over de kruising tussen mode en verlangen, soms op een goede manier en soms op een minder goede manier.

Je bent zelf naar de modevakschool gegaan, maar je bent gestopt. Waarom?
Ik was toen 20 jaar en het ging niet zo goed met me. Ik was nogal wild en onvolwassen. Ik kon school niet aan. Ik gaf al mijn geld uit; mijn hele beurs, ik was al mijn zelfbeheersing verloren. Ik kom uit een dorp en ik hield van mode, maar ik hield nog veel meer van feesten. Ik moest van school af en weer op zoek naar mezelf. Toen ik op de modevakschool zat, besefte ik dat de studenten die mode echt serieus namen nergens anders aan dachten en nergens anders over praatten, maar dat gold niet voor mij. Ik vond mode gewoon leuk, het was een manier om iemand anders te zijn, maar ik was niet zo betrokken bij het ambacht, ik had die obsessie niet.

Maar toch hou je van mode. Wat vind je er zo leuk aan?
Ik vind mode geweldig. Maar ik ben er niet zo goed in. Ik wilde kostuumontwerper worden, omdat ik geïnteresseerd ben in hoe mode en identiteit met elkaar verweven zijn. Ik hou van nieuwe kleren, daar word ik blij van. Ik hou van modeontwerpers, ik hou van alle aspecten. Ik vind het leuk dat je een idee kunt hebben en het dan kunt laten maken. Je kunt jezelf eigenlijk opnieuw uitvinden, steeds als je wat nieuws koopt. Dat is best wel triest voor iemand van mijn leeftijd, maar het zal altijd wel zo blijven dat ik heel blij word van een nieuw kledingstuk dat precies is waar ik naar op zoek was.

Wilde je altijd al schrijver worden?
Ja, ik wilde altijd al schrijver worden, maar ik dacht niet dat ik het kon, omdat ik als tiener zo wild was. Pas op mijn 27^e had ik genoeg zelfvertrouwen om te proberen mijn brood te verdienen met schrijven. Dat had ik altijd al gewild, maar ik durfde nooit. Inmiddels doe ik het al 20 jaar.

Je bent heel succesvol, je hebt diverse prijzen gewonnen. Voel je die druk bij het schrijven?
Ja, best wel. Vroeger was ik bang dat ik niet kon schrijven, ik hoopte maar dat ik geen writer’s block zou krijgen. Maar hoe langer ik schrijf, hoe meer ik me realiseer dat ik gewoon probeer een verhaal zo goed mogelijk te schrijven en respect te hebben voor het personage. Natuurlijk is het fijn als mensen je werk leuk vinden, maar ik probeer daar niet aan te denken tijdens het schrijven. Tijdens het redigeren wel, dan wil ik een mooi verhaal, maar ik moet me niet te druk maken over de buitenwereld tijdens het schrijven, anders wordt het te beleefd. Ik schrijf namelijk humor, dus als je je zorgen gaat maken of je niet iemand beledigt, loop je vast. Dat moet je loslaten als schrijver.

Vind je het moeilijk om je personages los te laten als je klaar bent met een boek?
Nee, niet de personages. Tegen de tijd dat ik klaar ben zijn ze wel af. Ik vind het moeilijker om zinnen los te laten. Ik denk altijd: die zin had beter gekund of dat hoofdstuk had beter gekund. Er kan altijd nog wel iets veranderd worden. Maar de personages zijn gevormd. Ik wil dat elk woord bijdraagt aan de presentatie van het personage en dat blijft maar doorgaan. Zelfs boeken van tien jaar geleden wil ik nog steeds redigeren.

Als je met je personages kon praten, wat zou je ze dan willen vragen of vertellen?
Ik zou Charlie Dean vertellen dat ze geweldig en sterk is en dat ze mensen meer moet vertrouwen. Ze heeft een goede reden om mensen niet te vertrouwen, maar als je zo’n leven als Charlie hebt gehad, kost het tijd om te leren dat niet iedereen erop uit is om jou te pakken te nemen, en dat sommige mensen je kunnen helpen. Ik zou zeggen dat ze niet alles alleen hoeft te doen, want daardoor neemt ze de verkeerde beslissingen. Ze begrijpt niet dat mensen soms achter haar staan en ze hen kan vertrouwen. John is een interessant personage, hij heeft een paar dingen gedaan die niet door de beugel kunnen. Ik zou hem zeggen dat hij om zich heen moet kijken en zijn verantwoordelijkheid moet nemen voor de dingen die hij doet en voor zijn beslissingen, hoe moeilijk die ook zijn.

Wat is jouw sterke punt als schrijver?
Mijn humor. Je houdt ervan of je haat het, maar hier moet je het mee doen. Het is mijn geboorterecht, dat ik heb gekregen in deze familie. Dat is mijn sterke punt, en het verzinnen van kenmerkende stemmen voor personages. Dat vind ik het leukste om te doen. Ik hou van mooie stemmen in de literatuur en ik vind het geweldig om de psychologie, dictie en al die andere dingen die erbij komen kijken, te maken om een stem te creëren.

Je hebt Young Adult geschreven, maar ook voor volwassenen. Heb je een favoriet genre?
Niet echt. Mijn favoriete genre is humor, ook al is dat geen genre. Gestoorde mensen, daar schrijf ik graag over. Ik werk nu aan een boek voor volwassenen. Het is een humoristisch misdaadboek dat zich afspeelt aan de westkust van Canada. Er komen een hoop gestoorde mensen in voor en het heet At Your Service. Het modeproject is trouwens mijn eerste YA-boek dat in Nederland uitkomt.

Hoe begint een verhaal bij jou?
Meestal heb ik een beeld in mijn hoofd van een personage of praat een personage tegen me. Ik doe gewoon mijn ogen dicht en zie iemand voor me, of iemand praat tegen me in mijn hoofd en dan begin ik daarmee. Het heeft altijd met een personage te maken. Bij Het modeproject zag ik Charlie Dean voor me toen ik mijn ogen dichtdeed, een zeer stijlvol meisje dat in een soort drugspand woont en droomt van een mooiere wereld. Een vriend van me vertelde dat hij een keer een meisje van 12 was tegengekomen die in een drugspand woonde en van haar slaapkamer haar eigen wereldje had gemaakt. Het was helemaal netjes en mooi en ze deed er haar huiswerk en was daar gewoon altijd. Dat fascineerde me. Met mode kunnen mensen ook hun eigen wereldje maken. Als ik eenmaal het personage heb, werk ik aan de stem. Wat lezen ze, kijken ze, eten ze, wat is hun achtergrond, hoe praten ze, dat soort dingen.

In Het modeproject schrijf je weer over dezelfde modevakschool als in je vorige boek. Gaat de school terugkomen in een volgend boek?
De school heet Green Pastures Academy of Art and Applied Design. Het zou wel leuk zijn. Ik heb geschreven over twee studies op die school. Het is een privéschool voor middelbare scholieren, gespecialiseerd in kunst. Ik kan altijd nog wat studierichtingen toevoegen en over de school blijven schrijven. Ik vind het leuk om de personages op die school te creëren. Door kunst kijk je op verschillende manieren tegen het menselijk leven aan.

Je hebt een serie geschreven, Alice, I think, en die is bewerkt voor tv. Is dat het hoogst haalbare voor een schrijver?
Het is in ieder geval het best betaalde voor een schrijver. Veel mooie boeken zijn niet geschikt om te bewerken voor tv of film, maar het is goed voor een schrijver als dat wel kan. Het was heel spannend. Ik vond het interessant om te zien wie er gecast zou worden voor de personages van de drie boeken uit de serie, hoe de set werd gemaakt en na verloop van tijd, wat er met de personages gebeurde, want ze lieten het boek los, dus de personages deden dingen die ik niet had geschreven. Ik vond het geweldig. Ik heb lekker iemand anders het werk laten doen. Ze hebben het goed gedaan, ik heb ervan genoten. Ik was wel creative consultant. Ik kreeg alle script te lezen, ik heb de set een paar keer bezocht en ik had een klein rolletje in de serie. Ik had zelfs mijn eigen trailer en ze deden mijn make-up.

Hoe is Het modeproject ontvangen?
Op mijn website staat een gedeelte met recensies van mensen. Het gaat erg goed, ik had me geen betere recensies kunnen wensen.

Zijn er dingen die je graag zou willen bereiken als schrijver?
Ja, natuurlijk. Toen ik net begon als schrijver dacht ik dat een boek überhaupt afmaken en publiceren het beste zou zijn wat me kon overkomen. Dat zou toch wel het toppunt van succes zijn. Ik ben elke dag dankbaar dat ik wat schrijf, wat ik niet niks vind. Als ik andere doelen ga nastreven, zoals een Hollywoodfilm, word ik denk ik al snel ongelukkig. Het zou natuurlijk fantastisch zijn als een van mijn boeken in Hollywood verfilmd zou worden, maar het is beter om realistisch te blijven en me te richten op mijn werk. Want er is altijd iemand nog succesvoller dan jij.

Wat voor boeken lees je zelf graag?
Ik hou van misdaad, en ik heb een science fiction/fantasy-boek geschreven. Dat was heel raar, maar ik heb het in ieder geval geprobeerd. Ik hou ook van horror, net zoveel als van comedy, dus wie weet probeer ik dat nog wel eens. Ik werk nu aan een misdaadroman, ik schrijf eigenlijk alles wat ik leuk vind. Ik heb een paar jaar geleden zelfs mijn memoires geschreven. Er zit wel een rode draad in, humor. Mijn boeken zijn grappig en een beetje duister, dat vind je terug in al mijn werk.