Peter Slevin: “Michelle Obama verdient het om haar eigen verhaal te hebben.”

Peter Slevin is hoogleraar Politiek en Media aan Northwest University en was daarvoor ruim dertig jaar journalist. In 2008 volgde hij de Obama’s en leerde hij Michelle Obama steeds beter kennen. Hij was onder de indruk en dus schreef hij een biografie over haar. Janneke Siebelink, hoofdredacteur van online magazine lees.bol.com, interviewt hem over zijn werkwijze, Michelles leven in het Witte Huis en Donald Trump.

Hoe vind je het om weer over de biografie van Michelle Obama te praten? Het boek is vorig jaar al uitgekomen, maar nu pas in Nederland.
Ik heb een nieuw einde geschreven voor de Nederlandse versie. Dat gaat over de plek die Michelle inneemt in het nationaal bewustzijn, en dat is een belangrijke plek. In de presidentiële campagne van 2016 was ze de morele stem van de politieke wereld. Ze heeft zich sterk tegen Donald Trump uitgesproken. Ze beschuldigde hem van vooroordelen, leugens, kinderachtig en ongeloofwaardig zijn. Er is ook wel kritiek op haar, maar veel Amerikanen zijn fan van haar en waren blij dat ze dat zei. Ze geeft nu nog steeds speeches en ze is nog lang niet klaar.

Komt dat doordat Trump president is? Zouden haar woorden minder impact hebben als Hillary president zou zijn?
Dat weten we niet. Ze heeft echt de ruimte om Michelle Obama te zijn, degene die vriendelijk en empathisch is, die elegant en serieus is en een doel voor ogen heeft. Dat is echt een groot contrast en daarom is er ruimte voor haar om zich uit te spreken en dat doet ze ook, maar ze is heel strategisch. Ze kiest zelf het moment en de onderwerpen waar ze over praat en ze kies haar woorden heel zorgvuldig.

Was ze altijd al zo strategisch?
Ja, ze is altijd al heel voorzichtig en oplettend geweest en ze is heel erg competitief. Ze kiest haar doelen heel bewust en denkt na over hoe ze die kan bereiken. Ze bereidt zich zelfs te goed voor, want ze wil geen fouten maken. In de campagne van 2008 zei ze: “Voor het eerst in mijn volwassen leven ben ik er trots op om Amerikaanse te zijn.” De Republikeinen zeiden gelijk: “Echt, nu pas? Wij zijn daar altijd al trots op geweest.” Ze bedoelde natuurlijk dat ze trots was dat Amerikaanse stemgerechtigden op een zwarte man genaamd Barack Hussain Obama hadden gestemd. Maar ze voelde zich daar niet goed over. Niet vanwege de kritiek, maar omdat het misschien een negatieve invloed had op de kansen van Barack.

Wanneer besloot je dat je een boek over haar wilde schrijven?
Ik volgde de Obama’s al tijdens de campagne van 2008. Ik reisde het hele land door, Michelle achterna. Hoe vaker ik haar zag, hoe meer ik merkte dat ze haar eigen boodschap en identiteit had en dat ze niet alleen maar de vrouw van een bekende politicus was. Ze verdient het om haar eigen verhaal te hebben. Ze heeft een geweldige persoonlijkheid en haar verhaal is niet alleen interessant, maar ook heel belangrijk in het licht van de geschiedenis. Ze is in 1964 geboren, het jaar dat de Civil Rights Act werd aangenomen. Ze is dus de eerste generatie die opgegroeid is tijdens de Burgerrechtenbeweging. Veel van de dingen die ze heeft meegemaakt als Afro-Amerikaanse vrouw zijn dingen die de VS hebben veranderd in de loop der tijd. Ik wilde zeker weten dat ik iets te zeggen zou hebben. Meer dan steeds hetzelfde liedje. Ik wilde dieper in haar verhaal duiken en begrijpen hoe ze Michelle Obama is geworden.

“Michelle zegt gewoon: Dit ben ik, of je me nu leuk vindt of niet”

Waar ben je begonnen?
Ik woon in Chicago, waar ook Michelles verhaal begon. Voordat ze naar Washington verhuisde, heeft ze altijd in Chicago gewoond, behalve toen ze aan Princeton en Harvard studeerde. Tijdens de campagne van 2008 zei ze: “Ik hoor steeds een stem in mijn hoofd die wil weten of ik de goede beslissing maak. Dat is de stem van mijn vader.” We weten niet veel over haar vader, dus daar ben ik begonnen. Ik heb zijn broer, de oom van Michelle, en zijn neven geïnterviewd, totdat ik begreep wie deze bijzondere man was die zo belangrijk was voor Michelle. Dat heb ik ook zo gedaan bij haar moeder, die toen al in het Witte Huis woonde. Zij is een fascinerend persoon, misschien wel de interessantste in het hele boek. Ik ben dus begonnen met het interviewen van mensen die haar kennen: haar familie, vrienden en collega’s.

Michelle heeft zelf niet meegewerkt aan het boek. Waarom niet?
Toen ze in het Witte Huis ging wonen, heeft ze niet samengewerkt met schrijvers. Ze gaf wel interviews aan nieuwsmedia, maar niet aan schrijvers. Net als Barack, trouwens. Ik weet niet waarom. Ik denk dat ze zich liever ergens anders op wilde richten. Ze had maar beperkte tijd en energie en die wilde ze gebruiken voor dingen die belangrijk voor haar waren. En ze heeft haar verhaal natuurlijk zelf op haar eigen manier verteld.

Misschien wilde ze zich meer op de achtergrond houden.
Nee, ze praat heel veel over zichzelf. Toen ze First Lady was, is elk woord dat ze uitsprak in het openbaar uitgetypt. Dat werd door het Witte Huis gedaan en daarna werden die documenten openbaar gemaakt. Misschien ben ik wel de enige Amerikaan die ze allemaal heeft gelezen. Al die speeches, reacties en interviews bevatten prachtige details die ze zelf heeft gedeeld. Ik heb honderdduizenden woorden van haar gelezen.

Met welke vraag ben je begonnen toen je begon met schrijven?
Michelle noemt zichzelf een statistische afwijking. Ze vindt dat ze niet horen te bereiken wat ze heeft bereikt. Ik wilde weten hoe ze Michelle Obama is geworden. Hoe is ze uit een zwart arbeidersgezin in het zuiden van Chicago op Princeton, Harvard en in het Witte Huis beland? Waarom vindt ze bepaalde zaken belangrijk? Ze heeft subtiel gesproken over belangrijke zaken als ongelijkheid, ras, klasse en geslacht, en ik wilde weten waar ze die ideeën vandaan heeft.

Ben je tijdens het schrijven anders over Michelle Obama gaan denken?
Ik ben blij dat ik tijdens het schrijven niet anders over haar ben gaan denken. Dat zegt iets over haar, niet over mij. Als je haar een vraag stelt, geeft ze je namelijk eerlijk antwoord. Ze doet zich niet anders voor dan ze is. Ze heeft geen duistere geheimen. Daarom zijn zoveel mensen fan van haar. Ze waarderen haar in een politieke wereld waarin iedereen zich anders voordoet. Michelle zegt gewoon: “Dit ben ik, of je me nu leuk vindt of niet.” Waar ik wel verbaasd over was, is het volgende. Als je aan Michelle Obama denkt, denk je aan een zeer intelligente, zelfverzekerde vrouw die het podium oploopt en iets interessants heeft te melden. Maar ze was in diverse fasen in haar leven heel onzeker en kwetsbaar. Er is haar vaak verteld dat ze niet goed en slim genoeg was en dat ze nooit succes zou hebben. Ze vroeg zich af of andere kinderen harder werkten. Ze twijfelde echt aan zichzelf. Dus zoals ze nu is, is ze zeker niet geboren.

“Om Michelle Obama te worden, moet je wel heel speciaal zijn”

Hoe zorgde ze ervoor dat ze tijd had voor haar gezin?
Dat heeft ze zo gepland. Toen ze in het Witte Huis kwam, werkte ze maar twee dagen per week en op het laatst drie. Tijdens die dagen was ze volledig beschikbaar. Op andere dagen moest ze ook weleens ergens naartoe, maar in principe werkte ze drie dagen en had ze vier dagen voor zichzelf. Soms werkte ze dan ook wel, maar ze had dan ook tijd voor haar dochters. Ze vond zichzelf op de eerste plaats moeder. Critici zeiden: ze heeft aan Princeton gestudeerd en ze heeft rechten gestudeerd aan Harvard. Ze is superslim en dan gaat ze alleen maar moedertje spelen? Maar ze zei: “Het belangrijkste voor mij is dat mijn dochters veilig en gezond zijn. Als me dat niet lukt, heb ik gefaald.” Ze heeft dus veel moeite gedaan om tijd voor het gezin en voor Barack te maken.

Ze had zelf een goede carrière en ze had ambitie. Waarom stemde ze ermee in om First Lady te worden? Was het een strategische zet om eerst Barack zijn droom te gunnen om daarna te doen wat zij wilde? Of voelde ze zich verplicht tegenover de gemeenschap waar ze vandaan kwam?
Allemaal. Als haar man president van de Verenigde Staten kon worden, dan kon ze hem toch niet tegenhouden? Als zijn partner stond ze hem niet in de weg, maar hielp ze hem juist. Daarnaast vond ze echt dat hij een goede president kon zijn en goede dingen kon doen voor het land. Was het moeilijk voor haar? Zeker. Ze moest haar professionele identiteit helemaal veranderen toen ze naar Washington verhuisde. Ze moest haar baan opzeggen en weggaan uit de stad waar ze vandaan kwam. De meeste van haar vrienden bleven in Chicago, hoewel haar moeder wel meeging en haar intrek nam in het Witte Huis. Daar was ze dan, in een nieuwe wereld die ze niet zo leuk vond, Washington D.C. Een politieke wereld. Maar ze heeft het gedaan en ze kwam erachter dat ze er vrij goed in was. Ze had ook wel wat te zeggen en kreeg uiteindelijk waardering voor het platform dat ze tot haar beschikking had. Maar dat heeft wel even geduurd.

Wat zou je haar vragen als je haar nog eens kon spreken?
Dan zou het een belangrijke vraag worden. We hebben het over iemand die haar hele leven te maken heeft gehad met kwesties als ras, geslacht en klasse. Ik zou haar vragen hoe ze het Amerika van Donald Trump ervaart. Ik denk niet dat ze verbaasd is over alles wat er gebeurt, want ze kent deze wereld al. Het is onmogelijk om als zwart persoon op te groeien in Amerika en geen dubbele maatstaven te zien. Ik zou graag willen weten wat ze van de huidige situatie vindt, die zo wreed en gemeen is.

Denk je dat Michelle ooit vrienden zou kunnen zijn met Melania, de vrouw van Trump?
Ja hoor. Michelle heeft gezegd dat ze heel dankbaar is dat ze met alle nog levende First Ladies kon praten en advies van hen kon krijgen toen ze naar het Witte Huis ging. De vrouw van George W. Bush, Laura, zei: “Je hebt maar de stem van één man nodig om First Lady te worden.” Geluk en het lot spelen daar ook een rol in. Eigenlijk is het gewoon toeval dat een vrouw in het Witte Huis belandt. Dat weet Melania ook en ik weet zeker dat Michelle heeft aangeboden om haar te helpen.

Was het moeilijk om Barack weg te laten uit het boek?
Ja. Ik heb vooral over Barack geschreven omdat hij de partner van Michelle is. Ik heb gekeken naar de impact van haar op hem en van hem op haar. Er is een gedeelte in het boek waarin staat dat hij vroeger nog niet zo ruimdenkend was. Hij begreep niet goed hoeveel hij van Michelle vroeg toen hij carrière ging maken. Michelle had een fulltime baan, moest het huishouden runnen en ook nog voor haar gezin zorgen. Hij dacht dan: ik doe toch af en toe de afwas, wat wil ze nou nog meer? Ze heeft bijvoorbeeld heel veel invloed op hem gehad bij het begrijpen van vrouwenkwesties.

Michelle is een voorbeeld voor veel meisjes en vrouwen. Denk je dat elk klein, Afro-Amerikaans meisje Michelle Obama kan worden?
Michelle en Barack zeggen graag dat er duizenden jongens en meisjes zoals zij zijn. Als ze maar de kansen en mogelijkheden hebben. Maar ze weten heel goed dat ze ook heel bijzonder zijn. Michelle heeft haar hele leven ongelooflijk hard gewerkt. Ze komt uit een zeer sterk, hecht en liefhebbend gezin dat haar altijd heeft gesteund. Er zouden meer Afro-Amerikaanse meisjes succes kunnen hebben dan nu het geval is, maar om Michelle Obama te worden, moet je wel heel speciaal zijn.

Alle foto's van Michelle Obama komen uit het boek Michelle Obama.