Jeugdboekenschrijver Rob Ruggenberg brengt de geschiedenis tot leven

Hij heeft vergevorderde plannen voor nog zeker 3 prachtige verhalen, maar eerst moet het spannende boek Piratenzoon onder de aandacht worden gebracht. Een gesprek met Rob Ruggenberg over de Tachtigjarige Oorlog, slapen op zolder en een bijzondere rol voor een hartchirurg.

Het leven van schrijver Rob Ruggenberg (1946) zelf zou best als basis voor een jeugdboek kunnen dienen. Als jongetje in Wassenaar, in de buurt van duinen en de zee, bracht zijn nieuwsgierigheid hem al snel buiten de grenzen van zijn eigen huis, tuin en buurt. “En als tiener nam ik de trein naar Amsterdam en Rotterdam, om daar in de havens naar de boten te kijken, me af te vragen waar ze vandaan kwamen, waar ze naartoe zouden gaan en of ik als verstekeling mee zou kunnen.”

Het water, de wereld en het avontuur lonkten, zogezegd?
Ook het land en de mensen die het bewoonden interesseerden me buitengewoon. Mijn reizen brachten me bij een kibboets in Israël, ik bezocht indianenstammen in Amerika en kwam in Afrikaanse dorpen. Daar leerde ik wat rassendiscriminatie was en welke excessen daarbij horen. Ik vond het vreselijk. Later, tijdens mijn werk voor de krant, bleef ik reizen en maakte ik vele reportages. En niet alleen over de mooie dingen. Er zijn zo veel misstanden, er gebeuren zo veel verschrikkelijke dingen, ook met kinderen... Met tranen in mijn ogen en een brok in mijn keel deed ik verslag van wat ik zag.

Die fascinatie voor mensen, voor wat er in de wereld gebeurt, maakte je nieuwsgierig naar de geschiedenis?
Ja, en dan blijkt dat de vluchtelingenstromen van nu kampen en onderdrukking van alle tijden zijn. Ik vind het belangrijk daarover te schrijven omdat ik mijn lezers graag iets mee wil geven om over na te denken. En gelukkig zijn kinderen erg geïnteresseerd in de wereld en mensen om hen heen. Door in het verleden te duiken kan ik in mijn boeken bovendien vertellen hoe het kinderen eeuwen geleden verging. Dat ze in tijden van oorlog tussen wal en schip vallen en vermalen worden maar moeten zien hoe ze overleven en veel te snel volwassen worden. Die buffer van 400 jaar – ik schrijf graag over de zeventiende eeuw – maakt het mogelijk pijnlijke, akelige zaken te beschrijven die te gruwelijk zouden zijn als je ze zich in de 21^e eeuw zou laten afspelen, terwijl ze ook nu aan de orde zijn. En dan hoop ik dat de boodschap blijft hangen dat we allemaal mensen zijn die je met empathie en begrip kunt benaderen.

In hoeverre is wat je schrijft werkelijk gebeurd?
In mijn boeken breng ik graag vergeten verhalen tot leven. Zo vallen in Piratenzoon Spaanse galeien de schepen van de VOC aan, iets waar prins Maurits een einde aan wil maken. Het beleg bij vestingstad Sluis in Zeeuws-Vlaanderen duurde drie maanden en wordt eigenlijk alleen als voetnoot bij de Tachtigjarige Oorlog in de geschiedenisboeken vermeld. Toch is deze periode in 1604 onze aandacht waard. Tussen de boeren en burgers liepen indertijd duizenden Spaanse soldaten en Moorse galeislaven – dat zegt iets over ons slavernijverleden en onze band met Turkije en Marokko. Dat is interessant. In deze omgeving, waarin mensen elkaar voortdurend naar het leven stonden, laat ik de Marokkaanse Zain aankomen, de zoon van een beruchte piraat die door de Spanjaarden als galeislaaf aan het werk is gezet. Zain maakt onderweg van Spanje naar Nederland verschrikkelijke dingen mee. Wat er op die galeien gebeurde, was ondenkbaar. En dan was er ook nog gevaar van buitenaf: Engelse en Nederlandse oorlogsschepen die de galeien tot zinken wilden brengen. Maar ik vertel niet alle werkelijke details. Kinderen van verschillende leeftijden hebben elk hun eigen referentiekader en kunnen tijdens het lezen zelf het spannende plaatje invullen. Er zitten ook heel veel mooie dingen in het boek. De vriendschap tussen de Moorse Zain en Kat en Splinter uit Sluis bijvoorbeeld. Kinderen weten dat je elkaar nodig hebt om te overleven.

Hoe verdiep jij je in die verhalen van lang geleden?
Mijn boeken beginnen met minstens 12 maanden onderzoek. Ik lees documenten uit de 71^e eeuw, maar dan heb ik nog lang niet genoeg informatie voor een historische roman. Bovendien werd er in die tijd niet veel over kinderen geschreven, dus reis ik af naar de omgeving waar mijn boek in speelt. Natuurlijk zit er 400 jaar tussen mijn bestaan en de tijd waarin ik het verhaal situeer, dus boek ik geen viersterrenhotel, maar probeer ik bij iemand te logeren. Ik woon als het ware graag een tijdje bij mijn hoofdpersoon in huis. Zo zat ik voor IJsbarbaar 2 maanden bij Inuit op zolder, en in Japan 6 weken bij een oude mevrouw op een bovenkamer. Voor Haaieneiland mocht ik een paar maanden een leegstaand hutje bij een parelvisser op Takapoto gebruiken. Mijn vrouw Hannie geniet daar ook van, die gaat altijd mee. We vormen een ideaal team. Want waar ik als man alleen toch een beetje argwanend bekeken word als ik op kinderen afstap, komen kinderen en volwassenen vanzelf op ons af als ik met Hannie op pad ben. Zij stelt ook heel andere vragen dan ik, krijgt andere dingen te horen – we vullen elkaar goed aan. En omdat we de tijd nemen, kennen we na verloop van tijd iedereen. Zo zaten we in Japan eens 2 maanden in een vissersdorpje. Met uitzondering van een fietstocht in de omgeving zijn we toen het dorp niet uit geweest. We werden razendsnel in de gemeenschap opgenomen, kregen uitnodigingen voor een versnapering, voor bruiloften en begrafenissen. Zo ontstond er een heel mooi kijkje in het leven van de bevolking.

Maar hoe het leven in het verleden was, kun je onmogelijk precies weten... Ligt er in je verhalen een harde grens tussen werkelijkheid en fictie?
In mijn boeken gaat het verhaal voor de waarheid. Ik sla een aantal piketpaaltjes waar ik tussen moet blijven, maar daar ga ik soms wel buiten. Ik weet bijvoorbeeld dat er in het Verdronken land bij Sluis, waar jarenlang door soldaten gevochten werd, steeds meer mensen wegtrokken en lege dorpjes achterlieten. En ik weet ook dat er toch af en toe mensen woonden. Daar moeten dus ook kinderen geweest zijn. Maar de kinderen en hun avonturen en de exacte manieren waarop ze proberen te overleven, heb ik verzonnen, daar kon ik geen informatie over vinden. Maar de wolven zijn echt, daar zijn tientallen, misschien wel honderden meldingen van uit die tijd. Die wolven maakten dat vreselijke, verlaten spooklandschap in het boek nog akeliger.

Dat je zevende jeugdboek zich redelijk dicht bij huis afspeelt, was dat een gelukkig toeval?
Voor Piratenzoon ben ik in Marokko geweest. Met oude kaarten in de hand heb ik het land van Zain in de woestijnen bestudeerd. Later verbleef ik veel in Sluis. Daar kreeg ik plotseling last van mijn hart. Ik ben met spoed naar het ziekenhuis in Gent gebracht, waar ik de hele nacht geopereerd ben. Die arts heeft me echt gered. Ik was zo opgelucht dat het allemaal goed gegaan was, dat ik hem vroeg hoe ik hem kon bedanken. “Schrijf me maar in je volgende boek”, was zijn antwoord. Maar hoe kon ik nou een hartchirurg in een boek over een 17^e-eeuwse galeislaaf laten figureren? Uiteindelijk is dat de slager geworden die met een lepel en een slagersmes de kogel uit de borst van een soldaat verwijdert. Als Piratenzoon verschijnt, hoop ik dat deze arts kan komen. Dan zal ik hem het eerste exemplaar overhandigen.

Heb je al plannen voor een volgend boek?
Ik heb 3 prachtige onderwerpen in mijn hoofd en bevind mij op het rampzalige moment dat ik een keuze moet maken. Ik lees me door stapels documentatie en boeken heen om me in de onderwerpen te verdiepen. Als de tijd van leven me gegund is, schrijf ik alle 3 de verhalen. Maar goed, als ik moet gaan reizen, wordt die keuze misschien wel voor me bepaald. Een van de onderwerpen speelt zich namelijk af op Sri Lanka en ik was van plan daar dan een huisje te huren en me een paar maanden onder te dompelen in het land. Maar de ziekenhuisvoorzieningen zijn er bedroevend, dus in verband met mijn hart durf ik dat niet zo goed. Een ander verhaal speelt zich af tijdens de boerenoorlogen in Zuid-Afrika. Daar hebben ze de hartchirurgie zo ongeveer uitgevonden, dus dat zou een goed idee zijn. Maar het derde onderwerp speelt zich af op Bali en dat trekt mij persoonlijk het meest, maar ook daar zijn de ziekenhuisvoorzieningen slecht.

Voorlopig blijf je thuis boeken over de 17e eeuw doorspitten?
Zeker, die Gouden Eeuw is zo’n geweldige periode: Nederland ontdekt over zee de wereld en de wereld ontdekt Nederland. Ik had graag in die tijd geleefd; lekker avontuurlijk. Misschien ga ik binnenkort wel naar een haven en zoek ik een boot met een mooie naam en een mooie bestemming. Dan droom ik daarbij wel weg, het avontuur tegemoet.