Onder de loep: horror vs. thriller genre

Om je alvast te laten verheugen op de huiveringwekkende Spannende Boeken Weken gevuld met thriller en horrorboeken om van te smullen, zullen we jou alvast wegwijs maken in het verschil tussen deze twee genres. Zo ben jij helemaal voorbereid op de Spannende Boeken Weken.

Heerlijk griezelen, nagelbijten en huiveren op de bank. Je kan niet wachten tot je op de laatste bladzijde bent beland en je eindelijk weet wie de moordenaar is. De liefhebbers van thriller of horror herkennen dit gevoel vast wel. Vandaag de dag zijn de spannende boeken van auteurs zoals Stephen King, M.J. Arlidge, Dan Brown, Thomas Olde Heuvelt en vele andere auteurs veel in omloop. Je kan bijna niet om het spannende boeken genre heen. Maar wat is nou precies het verschil tussen een thriller- en een horrorboek? Ze laten je toch allebei op het puntje van je stoel zitten? Tenminste, dat is wel het doel van de genres. Maar welke aspecten zijn nou echt kenmerkend en verschillend voor deze huiveringwekkende boeken?

Huivering, gruwel en spanning

Als je denkt aan horror dan is het eerste wat door je hoofd gaat: bloed, gruwel, demonen of geesten die je de stuipen op het lijf jagen en enorm veel spanning. Dit is in een notendop uitgelegd precies waar het genre voor staat. Het legt de nadruk op spanning en gruwel. Het enge monster onder het bed behoort daar ook bij. Horror is net een tikkeltje – vaak zelfs veel spannender - dan een thriller. Die verhalen draaien namelijk volledig om het creëren van angst en vrees onder de lezer. Terwijl binnen een thriller andere aspecten zoals de verhaallijn ook heel belangrijk is. Bij horror werkt dit dus net iets anders. Er zijn twee manieren waarop de schrijvers de afschuw en spanning – waar horrorliefhebbers zo verzot op zijn – constant aanwezig houden in het boek. De eerste is het toepassen van het schrikeffect. Iets wat ook altijd duidelijk aanwezig is in soortgelijke films. Dit is het moment waarop het enge spook dat achter het gordijn staat ‘boe’ roept, maar dan net iets spannender. De opbouw naar dit schrikeffect zorgt vaak voor meer spanning dan het moment zelf. Hierdoor blijft de lezer in spanning aan de pagina’s gekluisterd en dat is precies wat je als schrijver wil. Daarnaast zal er in het verhaal ook veel in detail getreden worden. Dit is de tweede manier waarop een schrijver emoties en reacties blijft oproepen bij de lezer. Het geven van veel details bij het zien van een lijk of in een andere lugubere situatie waarin bijvoorbeeld het oor van iemand wordt afgezaagd, roept vaak gruwel op bij de lezer en laat de maag omdraaien. Vaak is het bij horror zo, hoe bloederiger en viezer des te beter. In een thriller zou er op zo’n moment gekozen worden om meer oppervlakkig te blijven om het verhaal lopend en spannend te houden, maar een horrorverhaal staat er liever nog langer bij stil en laat je bij ieder moment huiveren. Dat zijn nou juist de verhalen waar je uiteindelijk nog een tijdje van wakker ligt.

Bovennatuurlijke wezens en krachten

Naast veel spanning draait horror ook om het uitvergroten van de meest duistere elementen in ons leven en het betrekken van dingen die verder gaan dan wat we als normaal waarnemen. Het genre bespreekt dingen die de lezer niet met eigen ogen heeft gezien of heeft meegemaakt. Hier komen alle enge en bijzondere wezens en bovennatuurlijke krachten om de hoek kijken. Dit kenmerk is al duidelijk te zien bij wat oudere verhalen zoals de alom bekende Dracula en Frankenstein. Beide verhalen gaan over een bovennatuurlijk wezen. In de tijd dat deze verhalen zijn geschreven, stonden naast bovennatuurlijke wezens ook onderwerpen zoals taboes, seksualiteit, geweld en sociale angsten centraal. Dit zijn onderwerpen die vandaag de dag nog steeds veel voorkomen binnen horror. Als we kijken naar het verhaal van Frankenstein dan bespreekt het een groot taboe, namelijk het tot leven wekken van een eng wezen door middel van lichaamsdelen van overleden personen. Geweld blijft daarnaast ook niet afwezig in dit verhaal. Op deze manier zou je alle horrorverhalen langs kunnen gaan en zien dat ze dezelfde soort onderwerpen bevatten.

Uiteraard zijn er ook meer dan genoeg boeken waar niet alleen enge bovennatuurlijke wezens of krachten in voorkomen. Zo is er vaak sprake van een mix waarbij de realiteit en het bovennatuurlijke samenkomen. Denk aan het wereldberoemde, verfilmde boek De Shining van horrorkoning Stephen King waarin een familie te maken krijgt met oude, duistere krachten in een hotel. De vader krijgt moordneigingen, de zoon krijgt - door een gave genaamd De Shining - visioenen en hij ziet rare gedaantes en spoken in de gangen en kamers van het hotel en ga zo maar door. Een ander voorbeeld is het spannende boek Hex van Thomas waarin een doodnormaal Nederlands dorp geteisterd wordt door een zeventiende eeuwse Wylerheks die met haar dichtgenaaide mond en ogen de bewoners de stuipen op het lijf jaagt. Deze mix tussen realiteit en een eng wezen of bovennatuurlijke krachten maakt het verhaal voor de lezers extra eng, omdat het zich afspeelt in een herkenbare situatie. Voor de lezer komt de situatie daardoor dichterbij en het voelt alsof ze het zelf ook kunnen meemaken.

Als je denkt aan bijzondere wezens en bovennatuurlijke krachten dan leg je al snel de link met het fantasygenre. Aangezien bovennatuurlijke wezens de boventoon voeren in zulke boeken, maar het wordt een ander verhaal wanneer het angstaanjagende, enge wezens zijn die huiveringwekkende situaties creëren. Dan past het verhaal weer binnen het horrorgenre.

Spanningsopbouw vanuit derde persoon

Een ander duidelijk aspect van het horrorgenre – maar toch een aspect waar je niet snel aan denkt - is het perspectief van waaruit het boek is geschreven. Het overgrote deel van horror wordt namelijk geschreven in de derde persoon. Dit zorgt voor afstand tussen de lezer en de personages. Natuurlijk moeten we de eerste persoon nu niet helemaal uitsluiten van het horrorgenre, want er zijn wel een aantal verhalen die vanuit de eerste persoon zijn geschreven. Denk aan het boek Misery van Stephen King waarin het verhaal vanuit het perspectief van een schrijver wordt verteld die is gegijzeld door een fan en hem vervolgens dwingt om haar favoriete personage te verwezenlijken. In dit geval is er door King voor gekozen om het enkel vanuit het perspectief van de schrijver te vertellen. Aangezien het boek enkel twee personages bevat, is het veel spannender om de verhaallijn vanuit één personage te vertellen zodat je - net als het hoofdpersonage - zal schrikken en huiveren van de acties van de obsessieve fan. Er zijn dus uitzonderingen waarin horrorboeken vanuit één perspectief geschreven worden, maar over het algemeen worden ze vaak in derde persoon geschreven. Zo krijg je ook de kant van de zogenaamde slechterik mee en weet je ook wat zijn of haar acties zijn. Je weet wat andere hoofdpersonages te wachten staat. De spanning spat hierdoor van de pagina’s af. Als lezer word je meegesleept in de opbouw naar een schrikeffect, want je weet wat komen gaat en dat laat je op het puntje van je stoel zitten. Beide perspectieven hebben zo hun eigen manieren bij het opbouwen van de spanning.

Andere spanning

Nu moet je niet denken dat alleen horrorboeken spanning bevatten en je op het puntje van je stoel laten zitten, dat kan een thriller net zo goed maar dan op zijn eigen manier. Spanning staat in een thriller ook centraal, maar het is niet het hoofddoel van het boek. Het verhaal blijft daarnaast met beide voeten op de grond. Meestal komen er geen geesten, vampiers of andere bijzondere wezens in voor. De bovennatuurlijke elementen blijven vaak weg in thrillers. Daar hoef je, je dus geen zorgen over te maken als je gaat slapen. Thrillers hebben een sterkere link met de realiteit, maar de situaties waar de personages zich in bevinden zijn wel buitengewoon.

Meer dan alleen bangmakerij

Binnen het thrillergenre bestaan er veel verschillende sub-genres. Zo zijn er bijvoorbeeld detectiveverhalen, juridische thrillers, medische thrillers en ga zo maar door. Onder thrillers vallen veelal mystieke en spannende verhalen. Maar in tegenstelling tot het horrorgenre, gaat een thriller verder dan enkel het bang maken van de lezer. De inhoud van het verhaal en de personages zijn heel belangrijk. Het verhaal is wel volledig afhankelijk van spanning, maar het is een andere soort spanning dan bij een horror. Het gaat hier om meeslepende spanning vol met actie waardoor de lezer het boek bladzijde voor bladzijde zal verslinden. De personages komen in bloedstollende en avontuurlijke incidenten terecht, er vindt weinig detaillering plaats, maar er is wel non-stop actie waardoor de personages van de ene naar de andere situatie voortvloeien. Tijdens het lezen kan je nog net op adem komen tussen al die opwindende hoofdstukken door. Net als bij horror bevat het verhaal ijzingwekkende momenten, maar een thriller is meer gericht op de anticipatie van de lezer richting het welzijn van de personages en het complexe plot. Daarom zit er in een thrillerverhaal meer vaart waardoor je in de sensatie van het verhaal blijft hangen. Verwacht geen pagina’s lange beschrijvingen of super veel details. Dat houdt de vaart van het verhaal namelijk alleen maar op. Een thriller zou, in vergelijking met een horror, nooit heel erg in detail treden als het bijvoorbeeld gaat om een verminkt gezicht of het aangezicht van een lijk. Thrillers laten dat liever aan zich voorbijgaan. De horrorverhalen nemen het op zich om bloederig en tot vies aan toe te zijn.

Eerste persoon

Zoals we al eerder benoemd hebben, wordt een thriller vaak vanuit de eerste persoon geschreven en een horror vaak in derde persoon. Als een verhaal vanuit eerste persoon is geschreven krijg je het verhaal enkel mee vanuit het hoofdpersonage. Je zit in het hoofd van die persoon. Je bent eigenlijk die persoon. Je maakt mee hoe het is om opgejaagd te worden, hoe het is om een bom binnen dertig seconden te ontmantelen of hoe het is om eindelijk de beruchte moordenaar neer te schieten. Dat is de kracht van de spanning in een thriller: je hebt geen alwetende verteller die jou alles voorschotelt, je ontdekt alles via één persoon. Het voelt alsof jij het zelf meemaakt. Dit houdt de spanning hoog. De lezer blijft meer betrokken bij het centrale dilemma waar het personage mee te maken heeft. Als lezer leer je de personages goed kennen en wanneer ze vervolgens in beknellende of spannende situaties terechtkomen ga je met ze meeleven. Je voelt hun spanning. Je blijft daardoor geboeid. Als lezer vlieg je door het boek heen en je kan niet wachten tot je aan het einde bent beland. Maar wanneer het eenmaal uit is, had je gehoopt dat er nog meer bladzijden waren. Dan weet je zeker dat je een goede thriller hebt gelezen.