Onder de loep: Stofomslag. Nutteloos of handig?

Heb je je ook wel eens afgevraagd waarom hardcover boeken soms een extra laag papier om het boek hebben? Vaak is deze ‘stofomslag’ of ‘dust jacket’ bedrukt met de cover van het boek en zit daaronder de ware, harde cover van het boek. Waarom zit de stofomslag er eigenlijk omheen?

De stofomslagen zijn vaak irritant. Het beschermt het boek immers niet van stof en bemoeilijkt het openslaan van een boek. In een klein onderzoekje bij onze lezers bleek dat het merendeel van mensen de omslag tijdens het lezen van het boek afhalen. Een volger zegt bijvoorbeeld: “Als de stofomslag mooier is dan het boek, dan haal ik hem er bij het lezen vanaf, zodat hij mooi blijft. Als het boek mooier is zonder omslag, dan laat ik hem tijdens het lezen erop en gooi hem daarna weg. Op deze manier eindigt de mooiste versie van een boek in mijn kast.”

Ze vinden het vervelend om ermee te lezen en zijn bang om de omslag te beschadigen. “Ik haal hem er tijdens het lezen vanaf, ik ben te bang dat hij beschadigt!” Zodra het boek uitgelezen is, gaat het jasje er weer netjes omheen. Beschermt een papiertje een veel stevigere en robuustere omslag? Heeft die omslag eigenlijk nut?

Losse papiertjes

In de achttiende eeuw waren er nog niet veel boeken. Voor 1820 werden de ‘boeken’ zelfs ongebonden uitgegeven, een stapel losse blaadjes dus. Boekbezitters maakten daarom soms zelf eigen hoesjes voor hun dure boeken, bijvoorbeeld van leer, bont of behangpapier. Als ze meer geld over hadden konden ze de boeken laten binden. Dit waren allemaal dezelfde, eentonige bindingen. Als je dan vijftien boeken bezat moest je maar gokken welk boek je pakte, want dat was nergens aan te zien.

Op de helft van de negentiende eeuw begonnen uitgevers met het inpakken van de boeken in een soort cadeaupapier. Er stond niet heel veel tekst op deze omslagen, vaak niet eens genoeg om erachter te komen met welk boek je te maken had. De meeste omslagen waren nogal monotoon in die tijd, alleen de geschenkboeken sprongen eruit. Deze boeken hadden vaak iets meer versiering om de aandacht te trekken van de potentiële kopers. Niet gek, want die boeken waren nóg duurder dan een standaard boek. Daardoor moesten ze ook beter beschermd worden, want de bindingen waren vaak erg fragiel. De geschenkboeken kregen dus een mooi jasje.

Marketingstunt

Rond 1870 werden er steeds meer boeken gepubliceerd met een papieren omslag. Het was nogal recht-toe-recht-aan: letterlijk een stuk papier om de kaft. Totdat Lewis Carroll (auteur van Alice in Wonderland) de omslag inzette als een marketingstunt. Hij zorgde ervoor dat de titel van het boek op de omslag kwam te staan en dat de boeken er iets aantrekkelijker uit kwamen te zien. Je kon nu in één oogopslag zien welke boeken je in de kast had staan. Wel zo makkelijk wanneer je een grote verzameling hebt!

Vanaf 1920 werden de stofomslagen pas echt omarmd. Uitgeverijen kwamen erachter dat een mooie vormgeving een boek beter liet verkopen. Het bedrukken van een papierenomslag was ook nog eens aanzienlijk goedkoper dan het bedrukken van een harde kaft. De omslagen werden rijk versierd en kregen fellere kleuren. Ze werden aantrekkelijker gemaakt, maar ook functioneler. Er kwam meer tekst op de omslagen: de titel, een synopsis en naam van de auteur werden op stofomslag gezet. Nu kon je pas echt een boek ontmoeten zonder dat je het helemaal door hoefde te lezen.

De omslag van nu

In het midden van de twintigste eeuw had een boek eigenlijk geen stofomslag meer nodig. De binding is niet meer zo fragiel als hij ooit was. Maar de ‘betere’ boeken bleven een stofomslag houden. Het gaf de status aan van een boek. Uitgeverijen bleven hieraan vasthouden tot de dag van vandaag. Zeg nou zelf, een boek met een stofomslag geeft wel meer ‘feeling’. Een marketingstunt die het dus al meer dan een eeuw volhoudt!

De stofomslagen van nu moeten voornamelijk de aandacht van de lezer trekken. Het moet zeggen: ‘Koop mij, want ik ben het leukste boek hier!’ Boeken in felle kleuren, letters die iets naar voren komen en vaak mooie foto’s en illustraties. Het boek voelt toch specialer met een extra laagje eromheen. Alsof het een cadeautje is, dat je iedere keer als je gaat lezen mag uitpakken.

Een extra touch

Een omslag is nu niet meer zo gangbaar voor Nederlandse boeken. Uitgeverij Blossom Books vertelde ons dat zij eigenlijk alleen een omslag doen om lezers een extraatje te geven: “Wij hechten als een uitgeverij erg veel waarde aan mooi vormgegeven omslagen en onze lezers ook. Wij gebruiken een stofomslag eigenlijk alleen om onze edities nog specialer te maken.”

Toch kiest Uitgeverij Meulenhoff ervoor om bijna alle hardcoverboeken te voorzien van een omslag. “Sommige boeken zijn uiterlijk zo mooi dat ze erom smeken nog mooier te worden gemaakt.” Zij gebruiken de omslag als eerbetoon aan het boek als object. Zij kiezen er dan voor een om een gedeelte van de cover uit te lichten, of kaft is hetzelfde als de omslag.

Bewaren?

De meeste mensen bewaren hun stofomslag netjes. En dat is slim. Wist je bijvoorbeeld dat de waarde van een ‘collectors item’ tot 90% kan stijgen als de stofomslag in goede staat is? Dat is toch fors. Je kunt zelfs stofomslagen voor je stofomslag kopen zodat deze niet beschadigd. Een stofomslag van de eerste editie The Great Gatsby, in goede staat, kan je maar liefst 400.000 dollar opleveren. Dat is niet slecht voor een stukje papier. Misschien toch maar bewaren die omslagen, want stel je nou voor?

Echt nut heeft een stofomslag dus niet meer. Het gaat om het gevoel bij een boek. En zeg nou zelf, jij koopt toch ook eerder een mooi vormgegeven boek dan een saaie, eentonige variant?