Onder de loep: Wat is Young Adult?

Young Adult (YA) is hip and happening maar wat het precies is, vinden mensen vaak lastig te zeggen. Sinds de Hongerspelen van Suzanne Collins en Twilight van Stephanie Meyer is YA flink op de kaart gezet. Er is geen boekenwinkel zonder een kast speciaal voor deze boeken. Maar is het een leeftijdsaanduiding, een genre, of een goede marketingstunt? In dit artikel gaan we op zoek naar het antwoord op deze vraag!

Young Adult is veel. Heel veel. Neem een kijkje in een boekwinkel of zoek de term op op internet en je wordt overspoeld door boeken. Young Adult werd in 2009 geïntroduceerd door de uitgeverij Lemniscaat. Zij wilden een antwoord bieden op de vraag: ‘hoe krijgen we jongeren aan het lezen?’. De oplossing was volgens hen om de boeken voor jongeren zichtbaarder te maken. Zodra kinderen twaalf jaar werden was er geen plek meer voor hen op de kinderboekenafdeling in boekwinkels en bibliotheken. De jongeren raakte verdwaald op de volwassenafdeling tussen alle boeken. Op de Manuscripta-beurs riep Jean Christophe Boele, uitgever van Lemniscaat, op om boeken zichtbaarder te maken door een nieuwe boekenkast in te voeren: Young Adult. Dit was een term die hij had opgepikt in Amerika.

Leeftijdscategorie?

Young Adult is dus komen overwaaien vanuit Amerika. Daar bestaat het al langer. In Nederland was daarvoor wel een genre voor jongeren: adolescentenliteratuur, maar dit was lang niet zo bekend als YA. De boeken in deze categorie lopen enorm uiteen. Literatuurwetenschapper Linda Ackermans doet al jaren onderzoek naar YA en ziet dit soort boeken niet als een genre: “Young Adult literatuur omvat eigenlijk alle genres: van historische romans tot thrillers en fantasy. Ik beschouw het meer als een marktsegment. Wat deze boeken wel gemeen hebben is dat het leven en de ontwikkeling van de hoofdpersoon, die altijd een jongere is, centraal staat. Dat maakt een belangrijk deel uit van de plot.”

Als YA geen genre is, dan moet het haast wel een leeftijdscategorie zijn? De boeken gaan immers over jongeren en worden speciaal voor deze doelgroep geschreven. Toch is dat ook niet helemaal zo. In 2009 werd de term YA echt ingezet als een marketingtool om meer boeken aan jongeren te verkopen. Ze zorgde ervoor dat jongeren boeken konden vinden die voor hen waren geschreven. Het was dus zowel een leeftijdscategorie als een marketingstuntje. Maar met de jaren is YA veel meer geworden dan dat.

Uit het onderzoek De leeswereld van jongeren van Stichting Lezen blijkt dat 50% van de jongeren de term YA kent. Het grootste gedeelte van diegene die bekend zijn met YA zijn echte boekenwurmen. YA wordt soms ook wel als een niche gezien en nog niet iets dat heel erg bekend is. Uit dit zelfde onderzoek blijkt ook dat jongeren de term YA lastig vinden en niet precies weten wat ermee wordt bedoeld. Na uitleg wisten ze wel een aantal voorbeelden te noemen.

Is YA voor jongeren of voor volwassenen?

Boeken die geschreven worden voor jongeren worden al snel gezien als boeken die alleen maar door jongeren gelezen mogen worden. Hetzelfde geldt voor kinderboeken. Sommige mensen vinden het niet kunnen dat je boeken leest die niet voor je leeftijdsgroep zijn bedoeld. Wist je bijvoorbeeld dat in Amerika van alle verkochte YA boeken de helft gekocht worden door volwassenen om zelf te lezen. In Nederland zijn hier geen harde cijfers van, maar het wordt wel aangenomen dat dit waarschijnlijk ook het geval is in ons kikkerlandje.

YA heeft het imago van een kinderboek. Het is geen boek voor volwassenen dus dan moet het wel voor een lagere leeftijdscategorie zijn. Het staat letterlijk tussen kinderboeken en volwassenenboeken in en heeft nog niet een eigen plek veroverd binnen de literatuur.

Wat YA doet, is boeken neerzetten die door een groot en divers publiek gelezen kunnen worden. Het denken in hokjes van leeftijden is niet meer van deze tijd. Iedereen moet kunnen lezen wat hij of zij interessant of leuk vindt, voor welke voor leeftijd dan ook. Harry Potter is hiervan een goed voorbeeld. De boekenserie is geschreven voor kinderboeken maar ook veel volwassenen kunnen heerlijk wegdromen in deze boeken of films. Want zeg zou zelf: wie wil er nou niet naar Zweinstein?

What's in a name?

Young Adult dus. Boeken voor jongeren met een tiener als de hoofdpersoon. YA schrijfster Daniëlle Bakhuis: “Een tiener in de hoofdrol is heel aantrekkelijk. Ze doen alles voor de eerste keer en dat maakt het spannend.” In boeken voor volwassenen wordt vaak gemikt op de herkenning van de lezers in een verhaal. In YA is dat precies andersom. De hoofdpersoon heeft te maken met dingen zoals: zoenen, op reis gaan en naar een nieuwe omgeving gaan. Dingen die ze hiervoor nog nooit meegemaakt. Door die blik krijg je als lezer ook weer het gevoel dat je die dingen voor het eerst doet. Dat zorgt voor een bepaalde spanningsboog die je in volwassenliteratuur niet vaak tegenkomt.

Daarnaast staat YA vaak in onze tijd en komt ‘moeilijk’ taalgebruik nauwelijks voor. De spreektaal is zoals tieners op dit moment praten en er komen voornamelijk woorden in voor die ze begrijpen. Het spreekt jongeren daardoor meer aan en komt ook authentieker op ze over. In boeken is het heel belangrijk dat iets authentiek aanvoelt want dan kun je je pas echt inleven in een personage of een verhaal. Bij YA is dat nóg belangrijker omdat deze verhalen worden voornamelijk geschreven door volwassenen. Je wilt niet dat jongeren door hebben dat het geschreven is door iemand die een flink stuk ouder is dan hen.

The appeal

Maar wat maakt YA nou zo bijzonder en aantrekkelijk? Als je Netflix opent, vliegen de series en films je om de oren. Veel van deze producties zijn gebaseerd op, jawel, Young Adult boeken. Denk aan: Shadow & Bone, de film To all the boys I’ve loved before of Thirteen reasons why. De verhaallijnen van YA boeken zijn vaak origineel, goed geschreven en pakkend. Daarnaast kan iedereen zich verplaatsen in een tiener, iedereen is of was ooit die leeftijd. Het is daardoor heel breed in zijn lezers.

Groot YA-fan Sanne Zwerink zegt: “YA is zoveel. Op alle vlakken is wel een boek te vinden. Het sluit heel erg aan op vrijwel alle leeftijden, want de schrijfstijl vind ik over het algemeen echt fijn en leest lekker weg. Maar ook de hoofdpersonages; ze hebben een bepaalde leeftijd, maar reageren vaak 'ouder' dan ze zijn waardoor ik mij als lezer kan inbeelden dat het om een ouder iemand gaat.”

Wordt YA serieus genomen?

We hebben nu gezien dat YA heel aantrekkelijk is voor lezers maar veel mensen nemen het genre niet serieus. Als je zegt: ‘Mijn favoriete boek is De hongerspelen’ wordt er soms raar over gedaan. Volgens Bea Ros komt dat doordat veel mensen YA-boeken nog niet goed kennen: “Onbekend maakt onbemind. Vaak zijn er vooroordelen zonder dat ze zelf een boek hebben opengeslagen.”

Er wordt niet veel over YA gepraat tenzij je er actief naar op zoek gaat. In talkshows zie je nooit een YA-auteur en recensie-rubrieken in kranten bespreken nooit een YA boek. “YA boeken krijgen eigenlijk alleen aandacht van jeugdliteratuur recensenten. Dat zorgt er ook voor dat YA wordt gezien als onderdeel van de jeugdliteratuur.” Vertelt Linda Ackermans. Een voorbeeld: Confettiregen van Splinter Chabot is volgens Linda bijna een prototype YA-boek. Toch is dit boek uitgegeven als een volwassenboek. Er zou minder aandacht zijn geweest als het boek onder de noemer YA had gezeten. Nu kon Splinter wel bij talkshows zitten.

Ook jongeren mogen vaak op school niet de boeken lezen die juist voor hen zijn geschreven. Ook daar heeft YA last van het imago van een kinderboeken zijn. Linda Ackermans: “Als er op het boek staat dat het YA is, dan wordt het soms afgekeurd. Als eenzelfde soort boek van eenzelfde niveau binnen een volwassenenfonds is uitgegeven, mag het vaak wel. Het gaat dan echt om het labeltje en niet om de inhoud.” Vaak wordt YA als ‘minder’ gezien dan literatuur. “Dat kun je niet zomaar stellen. Net als in de literatuur voor volwassenen en kinderen, zijn er betere en mindere YA-boeken aan te wijzen. Overal heb je The good, the bad and the ugly. Maar binnen YA zijn er genoeg fantastische, literaire romans te noemen: Allemaal willen we de hemel van Els Beerten is een prachtig voorbeeld.”

Young Adult vs New Adult

Er is vaak verwarring tussen Young Adult en New Adult. Dat is niet heel raar want de twee lijken best veel op elkaar. Ze gaan allebei over jongvolwassenen en hebben vaak dezelfde thema’s. Waarom wordt er dan onderscheid gemaakt?

YA wordt door sommige gezien als voor jongeren. Thema’s als seks en het huis uitgaan of het kiezen voor een carrière komt niet echt voor in YA. In NA kan dit wel. De doelgroep voor deze categorie begint vaak vanaf achttien jaar. De verhalen zijn vaak nogal ‘heet en spannend’, iets wat je niet in YA zult vinden. De verhaallijnen focussen zich dan ook vaak op hoofdpersonen die ook boven de achttien zijn. NA is dus het oudere zusje van YA dat zich richt op de doelgroep die nog niet toe is aan volwassenenliteratuur maar wel iets anders wil dan YA.

Toch is NA nog niet overal even bekend. Vaak zijn de boeken uit deze categorie te vinden tussen de YA boeken of de boek voor volwassenen. Ook uitgeverijen gebruiken de term nog niet massaal. Het genre staat er in Amerika ook om bekend dat de boeken vaak zelf gepubliceerd worden door de auteurs. Vijftig tinten van E.L. James is hier een mooi voorbeeld van. Een verhaal dat ooit begon als een fanfiction op internet, groeide uit tot een wereldwijde bestseller.