Recensie over Zomervacht: een spannend spel waaraan de lezer zich onmogelijk kan onttrekken

Net zoals vele andere lezers was ik enorm onder de indruk van Birk, het debuut van Jaap Robben. De beklemmende sfeer achtervolgde me nog lang na de laatste pagina. De schrijfstijl van Robben heeft me niet meer losgelaten. Zo’n sterk debuut kan niet anders dan hoge verwachtingen creëren voor het volgende boek van Robben. Zomervacht valt met de even afstotende als intrigerende kaft alvast op in de boekenrekken. Dat dubbele gevoel is een constante in de roman. Jaap Robben speelt namelijk een spannend spel met de lezer waaraan die zich onmogelijk kan onttrekken.

Een boefje met een groot hart
Jaap Robben gebruikt het perspectief van de dertienjarige Brian die samen met zijn vader op een aftands terrein in een caravan woont. Het is geen plaats voor kinderen, volgens de louche broers die het terrein vanuit hun loods bestieren. Brian is een boefje, zo blijkt wanneer hij een onzekere huurder te veel geld afhandig maakt. Dit oordeel lijkt te worden bevestigd door de manier waarop hij in de instelling waar zijn broer Lucien verblijft, toenadering zoekt tot Selma, een negentienjarige met een verstandelijke beperking. Brian is een puber, op zoek naar houvast en bevestiging. Dingen waar Maurice, Brians vader, zich geen raad mee weet.

Robben schetst Brians wereld in duidelijke, schijnbaar eenvoudige taal. Hierdoor leest het boek enorm vlot, terwijl het door de prachtige beelden ook de nodige diepgang krijgt: “Hij droeg een supermarkttas met een paar blikjes bier. Zo’n tas hield hij nooit vast bij de hengsels, hij kneep de opening dicht met zijn vuist alsof hij bang was dat er iets uit kon ontsnappen. Zo hield mijn vader eigenlijk alles vast wat van hem was.” Maurice is amper in staat om voor Brian te zorgen en zit er dus absoluut niet op te wachten om zijn geestelijk en lichamelijk gehandicapte oudste zoon in de caravan te laten wonen. Tot hij hoort dat de instelling bereid is om hiervoor te betalen, in elk geval tot de verbouwingen achter de rug zijn en de bewoners terug naar hun eigen kamer kunnen.

Lucien brengt de daaropvolgende zomer door onder de hoede van Brian. Dat die niet voldoende in staat zal zijn om voor zijn broer te zorgen wordt snel duidelijk. Alle omstandigheden zitten tegen: de enorme hoeveelheid medicijnen die Lucien nodig heeft, de stroom die elke dag afgelegd wordt, de alomtegenwoordige wespen, Maurice die steeds minder thuis is, de kracht van Lucien, Brians onbeantwoorde vragen… Desondanks slaat Brian zich vol goede wil door de dagen heen.

Spel tussen afhankelijkheid en macht
Flashbacks over Brians leven toen zijn moeder en vader nog samen waren worden op een geloofwaardige manier door de plotlijn heen geweven en versterken de desolate sfeer waarin Brians leven ondergedompeld wordt. Waar alles en iedereen om hem heen ruwheid uitstraalt, krijgt Brian steeds meer de puurheid van een kind. Die wisselwerking is ontroerend zonder dat er een greintje sentiment aan te pas komt. In die ontroering is de lezer zelf trouwens ook in staat om de grenzen van het fatsoen te verleggen en een en ander door de vingers te zien.

Door de compacte stijl ontstaat een dreigende, intense sfeer waarbij elk personage op het scherpst van de snee leeft. Zelfs Lucien, die af en toe stevig om zich heen slaat, balanceert tussen totale afhankelijkheid en de hang naar macht. Het mededogen dat je als lezer voelt, wringt naar het einde toe steeds meer en dat gevoel maakt deze roman groots.

Breed lezerspubliek
Met Zomervacht komt Jaap Robben alweer als winnaar uit de strijd. Het is een boeiend, erg goed geschreven boek dat zowel jongeren als volwassenen zal aanspreken. Door de vele vragen die opgeworpen worden is het bovendien een ideaal boek voor leesclubs.