De Stem van Jessica Durlacher sleurt je mee naar het onafwendbare noodlot en laat je nadenken over moed en angst

"Ik wilde nog niet begrijpen dat dit vliegtuig onze plechtigheid kapot had gevlogen." Zo beschrijft hoofdpersoon Zelda haar verbijstering als een vliegtuig een van de Twin Towers doorboort op 9/11. Ze is zojuist in het huwelijk getreden met haar man Bor en ingezegend door een rabbijn, op een steenworp afstand van het WTC. Even later vlucht ze met haar man en drie kinderen door de straten naar hun hotel: gewonde mensen, bloed, ledematen, stof, paniek en ontreddering. Zo begint het boek De Stem van Jessica Durlacher.

In de proloog laat Jessica Durlacher je direct kennismaken met de almaar reflecterende en analyserende Zelda. Haar mixed feelings bij het feit dat Bor opeens wil trouwen na al die jaren en de teleurstelling als alles snel en onvoorbereid moet. Dan plotseling het vliegtuig dat zich in de toren boort. En het besef dat de wereld vanaf nu anders is. Je leest en voelt Zelda’s angst: is het nu oorlog?

Hoe moedig ben je?

Durlacher geeft Zelda’s innerlijke stem alle ruimte om na te denken en te reflecteren. Dat doet ze prachtig. Ze laat je direct begrijpen wat haar angst is en verhaalt summier maar scherp over haar joodse familie. Daarmee is ook de ‘erfenis’ van die andere oorlog direct duidelijk. Later, als ik het boek al lang uit heb, besef ik dat dat oorlogstrauma misschien wel de rode draad is die door het boek loopt. Want is er een duidelijk goed en een duidelijk kwaad? En maakt iedereen altijd de goede keuze? En hoe moedig ben je zelf als het erop aankomt?

Helpen onderduiken

Maar wat ik in eerste instantie las, was een intrigerend verhaal over de Somalische Amal en hoe ze als oppas in het gezin van Zelda komt. Amal blijkt prachtig te kunnen zingen en geeft zich op voor het talentenprogramma De Stem. Bij haar eerste liveoptreden maakt ze een statement door haar hoofddoek af te doen en publiekelijk kritiek te uiten op de islam. Bor en Zelda zien het – tegelijk met hun kinderen – op tv gebeuren en zijn in shock. Toch nemen ze haar in huis als ze moet onderduiken. Ze wordt bedreigd en verkeert in levensgevaar. En het gezin dus ook. Zelda wordt heen en weer geslingerd en neemt me als lezer voortdurend mee in haar twijfels.

Onafwendbaar gevaar

De vertwijfelingen van Zelda zijn prachtig beschreven. Maar je leest het boek vooral omdat je voelt dat het noodlot onafwendbaar is. Het gevaar dat Amal loopt, het risico dat Bor en Zelda nemen door haar in huis te nemen; Durlacher bouwt de spanning zorgvuldig op. Zelfs de gebeurtenissen rondom haar oudste zoon en diens vriendin, die er zijdelings bij lijken te worden gehaald, komen samen in die onafwendbare gebeurtenis. Je weet dat het gaat gebeuren, maar bent toch geschokt als het noodlot toeslaat. In die zin leest het boek als een thriller. De overpeinzingen van Zelda - en ook haar sluimerende ergernis over Amal die haar gezin in gevaar brengt en daar geen wroeging over lijkt te hebben - zijn intrigerend.

Ayaan Hirschi Ali

Toch remmen ze het verhaal ook. En Zelda en haar gedachten staan zo centraal dat ik soms de kleur van de andere gezinsleden mis. Zelfs het karakter van haar man Bor gaat niet altijd even duidelijk voor me leven. Alle andere figuren in het boek blijven oppervlakkig, worden niet driedimensionaal. Ook Amal blijft ongrijpbaar.

Jessica Durlacher baseerde de romanfiguur Amal op Ayaan Hirschi Ali, waarmee ze bevriend was voordat zij naar de VS emigreerde. ‘Ayaan was deels de inspiratiebron voor de roman, maar verder is alles verdicht en verzonnen. Ik wilde het werkelijke, fascinerende verhaal over die tijd vertalen naar een nieuw verhaal, met een eigen logica en psychologie’, zei ze daarover in een interview met Volkskrant Magazine. De Stem is dat nieuwe en fascinerende verhaal geworden.