Vrienden
Vrienden
Recensies

Tim Krabbé’s Vrienden over Ferdi E. zet je geweldig klem

Topman Gerrit Jan Heijn bleek niet ontvoerd en vermoord door een criminele bende, maar door een eenling die uiteindelijk zelf tegen de lamp liep. Schrijver Tim Krabbé zocht meteen contact met Ferdi E. en onderhield nauw contact met hem tot zijn dood vele jaren later. Hij schreef erover een beklemmend, dik boek. Vrienden is om meer dan een reden uniek.

Beklemmend

De intelligente Ferdi E. dronk en sloeg zijn vrouw. Zij hield van hem èn was smoorverliefd op een vriend. Er waren geldproblemen door een vastgelopen loopbaan vol ongelukken. Hij liep over van wraakgevoelens naar vier oud-collega’s, de overheid, de maatschappij en ‘regenten’ in het bijzonder. De sfeer in huis was permanent explosief, maar op de achtergrond verdween Ferdi in de beklemmende rust van een geheim plan dat hij nog tot uitvoer bracht ook. Hij ontvoerde Ahold-topman Gerrit Jan Heijn, vermoordde hem nog dezelfde dag, en wist evengoed miljoenen aan losgeld te incasseren van een door hem in angst gevangen familie Heijn. Geheel volgens plan had hij hen dreigbrieven gestuurd vergezeld van een afgesneden pink en de bril van Heijn. Onderwijl leefde Ferdi thuis bij zijn gezin z’n gewone, gefrustreerde leven. De politie had duizenden tips ontvangen, heel Nederland was in de ban van de geestelijke terreur die had toegeslagen, maar niets had ze naar Ferdi E. geleid. Maanden later verraadde die zichzelf door (onbewust expres?) bankbiljetten van het losgeld uit te geven bij winkels bij hem om de hoek. Een arrestatieteam stinkend van angstzweet, lichtte het gezin van hun bed. Het was toen 1988.

Minitieus

Tim was gevangen in de wil om de waarheid achter de gruweldaden te achterhalen. Daarom zocht hij meteen contact met Ferdi in de gevangenis. Hij wilde wel een boek schrijven over hem. Heel Nederland was woest op Ferdi E. en nieuwsgierig tegelijk. Het contact ging aanvankelijk via zijn vrouw Els Hupkes, met wie hij even een seksuele relatie kreeg. Tussen Tim en Ferdi normaliseerde het zich na verloop van tijd. Hun contact ontwikkelde zich in een soort vriendschap. Intussen was Tim zo ongeveer lid van het gezin geworden. De kinderen bleef weinig bespaard. Hen treft ook los van wie hun vader is, onvoorstelbaar veel pech en leed. Gelukkig is er huisvriend, Tim. Die minstens net zo blij is met Els. Ze werd de beste vriend die hij altijd gehad had willen hebben. Krabbé legde alles vanaf het begin minitieus vast wat leidde tot dit vuistdikke boek dat eigenlijk een soort dagboek is. Het loopt door tot in 2016. Ferdi is dan al een tijdje dood.

“Ik vraag nog eens naar dat hol dat hij had gegraven, dicht bij het latere graf van Heijn. Daar wilde hij, in een soort lade, iemand een tijdje in stoppen en dan weer laten gaan, wie wist hij nog niet.”

Fuik

Vrienden is een vreselijk boek, vanwege het onderwerp en hoe belachelijk gedetailleerd het is. Nauwelijks te volbrengen... En tegelijk is het precies daarom een geweldig boek. Krabbé laat met zijn boek zien hoe een mens in een zelfgekozen fuik terecht kan komen. De lezer krijgt inzicht in hoe in het hoofd van Ferdi gekwetste gedachten zich aan gradaties van haat, wraak en agressie klampen. Ook wordt duidelijk hoe zijn vrouw Els verstrikt raakte in de beklemmende relatie met haar meer dan akelige man, onder andere leidend tot dat ze wel degelijk iets wist van E’s betrokkenheid bij Heijns verdwijning maar dat niet van zichzelf wilde weten. En ook zien we hoe Tim in de greep gehouden wordt door zijn obsessieve nieuwsgierigheid. Mar ook een fuik is Vrienden voor de lezer. Aanvankelijke goede moed verandert snel in weerzin om door te zetten, maar de beklemming sleept je toch mee. Halverwege zit je er zozeer in dat je het volbrengen wilt. Hopend op toch een goede afloop waarvan je weet (maar niet wilt weten) dat die niet komt. Of toch?

Vriendschap

Vrienden lijkt een provocerende titel. Maar is dat niet voor de auteur Krabbé’. Zijn poging tot vriendschap met een alom gehate gemenerik bleek voor hem een persoonlijke zoektocht in te houden. Ferdi zegt na een jaar of tien achter slot en grendel tegen Tim: “Mijn leven heeft ertoe geleid dat ik hier zit. Jouw leven heeft ertoe geleid dat je me hier opzoekt.” Tim heeft hem dan bijna 140 keer bezocht. Maar een echte vriendschap wil nooit helemaal lukken. Els laat rond die tijd Tim los en schrijft haar eigen boek. “Mijn rol is uitgespeeld” zegt Tim daar tegen zichzelf. Vrienden krijgt dan een wending. Els blijkt de held in het boek en tegen het einde de vriend die je je wensen zou.

Niels Willems
Niels