Standaardafwijking is een erg grappig feelgood boek over het huwelijk en het gezinsleven. Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van de 56-jarige Graham, die bewijst dat tegengestelden elkaar wel degelijk aantrekken. Waar hij doordeweeks zelfs een beetje saai en wispelturig genoemd kan worden, is zijn 15 jaar jongere vrouw Audra levenslustig, extreem sociaal en gedreven. Hoewel haar gedrag hem voortdurend verbijstert, kan hij zijn bewondering voor haar onmogelijk verstoppen. Met de eerste scène in het boek, waarin Graham en Audra samen boodschappen doen, heeft Katherine Heiny de lezer die van humor houdt meteen op de hand. De situatie is hilarisch, maar gaat niet ten koste van Graham of Audra. Hoewel je om allebei moet lachen, blijven ze sympathiek. Doordat de auteur deze balans tot het einde weet te behouden, ontstaat een ontroerend, warm verhaal dat geen seconde verveelt.
Asperger en origami
Er gebeurt heel wat in Grahams leven. Hij doet – soms pijnlijk gênante – pogingen om een beschaafde vriendschap met zijn eerste vrouw, Elspeth, op te bouwen. Daarnaast neemt Audra’s empathie extreme vormen aan, waardoor te pas en te onpas mensen in hun appartement logeren en Graham zich aan de meest vreemde voedselvoorkeuren moet aanpassen. Bovendien blijkt de opvoeding van hun autistische zoon Matthew voor meer uitdagingen te zorgen dan Graham lijkt aan te kunnen.
Thema’s als Asperger, ontrouw en vriendschap komen uitgebreid aan bod. Grahams visie op het leven is ironisch, maar niet bitter, wat hem een prettige verteller maakt. Hierdoor komen de momenten waarop zijn pantser breekt extra hard aan. Zo is het slikken wanneer je nog nalachend om Matthews origamiclub, geconfronteerd wordt met de realiteit: “De mensen zagen alleen maar het knappe jongetje met zijn uitzonderlijke talent. Ze wisten niet wat een strijd het was om Matthew zijn veters te leren strikken, te leren fietsen, iets nieuws te laten proeven, kleren te laten aantrekken met een kriebelig label, zijn teennagels te laten knippen of sarcasme te leren begrijpen. Ze wisten niet dat Graham dat hele origamitalent soms maar al te graag zou willen ruilen voor een klein beetje sarcasme.” De strijd tussen zorgzaamheid en zijn wens naar normaliteit en rust, zorgt ervoor dat Graham voortdurend zijn dromen en verwachtingen moet bijstellen. Audra danst daarentegen vrolijk door het leven, al blijkt ook zij haar eigen frustraties te hebben.
Hilarisch herkenbare anekdotes
Het verhaal wordt volledig gedragen door de combinatie van bewondering, liefde en grenzeloze irritatie, die Graham voor zijn vrouw en zoon voelt. Het verhaal springt van de ene gebeurtenis naar de andere, en wordt zo zelfs zonder spannend plot met kracht voortgestuwd. Het anekdotische wordt versterkt door de duidelijk omlijnde hoofdpersonages: Audra is druk en sociaal, Elspeth kil en rationeel, en Graham staat voortdurend in tweestrijd. Waar dat in andere boeken tot vlakke personages zou leiden, werkt deze keuze in dit verhaal wonderwel. Vooral door het gebruik van spreektaal en alledaagse, herkenbare gebeurtenissen komen ze helemaal tot leven. Hoewel Graham in de loop van het verhaal niet echt verandert, is het heerlijk om een inkijk in zijn gezinsleven te krijgen.
Katherine Heiny schreef al verschillende boeken voor jongeren en een verhalenbundel. Dit is de eerste roman die ze onder eigen naam uitbrengt, maar vast niet de laatste. De ontspannen toon en de manier waarop ze alledaagse handelingen omtovert tot hilarische anekdotes doet mij denken aan Het Rosie project van Graeme Simsion. Wie op zoek is naar nog zo’n grappig en ontroerend boek, zal van het begin tot einde van Standaardafwijking genieten.
