In Amsterdam fiets ik. Overal naartoe, werk of privé, en weer terug. Wat me opvalt is het aantal fietsers dat met ‘oortjes’ in of een koptelefoon op dwars door het stadsverkeer rijdt. Dus op de fiets zit én naar muziek luistert! Ik denk dan: muziek is leven, en er is geen leven zonder muziek. Dat geldt voor velen, zeker voor de meerderheid. In mijn boek beschrijf ik waarom dat zo is. Daarnaast besteed ik aandacht aan de vraag welk netwerk net iets anders functioneert bij de paar mensen die níét van muziek houden. Bij die mensen is er sprake van een zwakkere verbinding tussen de auditieve schors en de nucleus accumbens, de kern die ons doet verlangen. Opmerkelijk is dat bij die mensen die nucleus accumbens het wél doet als het om andere verlangens in het leven gaat, zoals seks. Gelukkig maar.
Ik reis ook heel veel met de trein; ik kan dan goed werken onderweg, zodat er geen tijd verloren gaat. Afgelopen winter liep ik vaak over koude, soms lege perrons. Maar in de verte klonken warme tonen. Ik ging de centrale hal van het station in en zag een jonge vrouw pianospelen. Steengoed! Prachtige klanken vulden de hal. Je raakt er ontspannen van. Even rust. Hetzelfde ervoer ik toen we met een van onze kinderen het Flevoziekenhuis in Almere binnen kwamen. Gestrest, omdat het niet goed ging. En daar, echt waar, speelde óók een pianist. Gewoon midden in de hal van het ziekenhuis. Mooie, rustige muziek. Er viel iets van ons af, even wat minder spanning. Zó belangrijk is dat!
In mijn nieuwe boek leg ik uit hoe dat allemaal werkt, en ook wat het betekent voor je bloeddruk en hartslag. Waarom genieten we zo van muziek? Waarom verlangen we er steeds opnieuw naar? Welke netwerken in de hersenen houden zich daarmee bezig? Ik probeer het allemaal zo helder mogelijk te beschrijven.
Als een soort achtergrondmuziek hoor ik in de trein geregeld medereizigers zachtjes meehummen met de muziek die ze beluisteren via hun ‘oortjes’. Dat meehummen alleen al! Zo anticipeer je op wat er komt, en daarmee houden zich weer andere netwerken in de hersenen bezig. In mijn boek leest u welke – en waarom.
Muziek is dus eigenlijk altijd en overal. Op bruiloften en bij begrafenissen. Dat zijn ook de momenten waarop we met elkaar zingen. Geweldig om te zien wat zingen met elkaar betekent: meer saamhorigheid, meer innerlijke kracht! Ik denk hierbij ook terug aan de aanslag in Berlijn, op de Kerstmarkt, vorig jaar. De dag na de aanslag stond daar een grote groep mensen, kaarsjes in de hand. En… ze zongen met elkaar! Logisch, want dat samen zingen geeft de kracht ‘samen één groep’ te vormen, bestand tegen alles van buitenaf. Dat gevoel van saamhorigheid komt tot stand door het vrijkomen van oxytocine – ik vertel erover in mijn boek. Daar gaat het ook over oncofonie: patiënten die aan kanker lijden en met elkaar in een koor zingen. Zeer indrukwekkend!
Elke film of serie start ermee. Muziek. Ik kan mij nog zo de melodie van Baantjer voor de geest halen. Baantjer was voor ons gezin vaste prik op vrijdagavond. Je verbindt dan die fijne momenten met die muziek. Dat is een van de verklaringen voor het verschijnsel dat muziek emoties oproept.
Het is niet eenvoudig om de verschillende emoties die door muziek opgeroepen kunnen worden, zoals vertedering, verwondering, verbazing, nostalgie, spanning, vreugde en verdriet, goed te verklaren. Ik kom hier uitgebreid op terug in mijn boek, omdat juist de variëteit aan emoties muziek uniek maakt. Mede daarom kan muziek een speciale rol spelen voor mensen met een aandoening, zoals autisme, of voor mensen die getroffen zijn door een beroerte.
Als ik zie hoeveel mensen op hoeveel verschillende manieren worden geraakt door muziek, dan kan ik niet anders: dan wil ik me verdiepen in deze materie. Hoe kan het toch dat een leven zonder muziek eigenlijk niet voor te stellen is? De afgelopen twee jaar heb ik mij vele avonden en weekenden verloren in de vele wetenschappelijke studies die zijn gedaan naar de verbindingen en relaties tussen muziek en de hersenen. Ik hoop dat ook u zich zult verliezen in de schoonheid van muziek, en ik gun het u van harte dat u net als ik zult aanvoelen hoe waardevol muziek is.
Door Erik Scherder
