Lijstjes uit de dikke van Steinz nr. 2

‘De netwerken en dwarsverbanden die door leesgidsen in de wereldliteratuur worden gelegd, zijn niet alleen enthousiasmerend, maar ook leerzaam; ze tonen de schatplichtigheid en de invloeden van schrijvers, en laten zien dat boeken niet in een (geografisch) vacuüm ontstaan. ‘Geen mens is een eiland’ schreef de Engelse dichter John Donne in de 17de eeuw, en voor romans en verhalenbundels geldt hetzelfde. Schrijvers worden beïnvloed door schrijvers en beïnvloeden weer andere schrijvers.’

Zo staat het geschreven in het voorwoord van Steinz — Gids voor de wereldliteratuur, dé gids voor de wereldliteratuur, de verhalende fictie, in 416 schrijvers, 104 meesterwerken, 26 one-book wonders, 52 boekwebben, 26 thema’s, 26 quizzen en 52 landkaarten, samengesteld door Jet & Pieter Steinz.

Omdat wij op de redactie groot fan zijn van dit meesterwerk, willen we jullie de komende maanden trakteren op passages uit het boek, om jullie te inspireren en enthousiasmeren. Het is om van te proeven, voor het hele boek verwijzen we graag naar Steinz — Gids voor de wereldliteratuur.

Na de 'A' gaan we verder met 'B'.

Bakker, Gerbrand

Wereldberoemd is hij — de bekendste Nederlandstalige auteur in het buitenland na Huizinga, Anne Frank en Nooteboom. Gerbrand Bakker won in 2010 de International impac Dublin Literary Award voor The Twin (Boven is het stil, 2006), een boek dat in anderhalf dozijn landen vertaald is. Het verstilde drama, over een boer tegen wil en dank die zich ontworstelt aan zijn verstikkende verleden, raakte dus niet alleen in Nederland een gevoelige snaar. Iedereen viel voor de Waterlandse sfeer, de rustige verteltrant en de polderromantiek van de roman die onder meer geprezen werd om de nieuwsgierigmakende en veelzeggende eerste zin: ‘Ik heb vader naar boven gedaan.’ Boven is het stil was de eerste roman voor volwassenen van de als jeugdboekenschrijver begonnen vertaler en hovenier. Zijn debuut Perenbomen bloeien wit (1999, een familiedrama dat zich laat lezen als een voorstudie van Boven is het stil) werd in 2007 heruitgebracht en gevolgd door het gemengd ontvangen Juni (2009, over de nasleep van een dodelijk ongeluk op de dag dat koningin Juliana een bezoek aan de Wieringermeer brengt). In 2010 publiceerde Bakker De omweg, een stilistisch minder strak verhaal over een vrouw met een geheim die zich terugtrekt in een huisje in Wales. De roman kreeg in Nederland niet altijd lovende kritieken, maar werd in Groot-Brittannië bekroond met de Independent Foreign Fiction Prize.

Balzac, Honoré de

Groots en meeslepend wilde hij leven — tevergeefs, want na een mislukte poging om rijk te worden met een drukkerij zat hij de rest van zijn leven in de schulden. En dus richtte Honoré de Balzac zich op groots en meeslepend schrijven. Met een knipoog naar Dantes Goddelijke komedie werkte hij vanaf 1833 aan La Comédie humaine, een serie onderling verbonden romans die een beeld moesten geven van alle lagen van de Franse maatschappij. Het werden er uiteindelijk 91, merendeels variërend op de thema’s macht en geld, en verdeeld in drie categorieën: ‘analytische studies’, ‘filosofische studies’ en ‘zedenstudies’, waartoe Balzacs bekendste romans behoren. In Eugénie Grandet (1833), een ‘scène uit het provincieleven’, lijdt een meisje onder de allesbeheersende geldzucht van haar vader. In de King Lear-variatie Le Père Goriot (1834), een ‘scène uit het privéleven’, maken we kennis met de bewoners van een Parijs pension, onder wie een vader die door zijn dochters vernederd wordt. In La Cousine Bette (1847), een ‘scène uit het Parijse leven’, wordt een familie te gronde gericht door de slippertjes van vader en de machinaties van een wrokkige nicht. En in Illusions perdues (1843) fileert hij het literaire leven. Meer dan tweeduizend personages telt het oeuvre van Balzac en sommige, zoals de in La Peau de chagrin (1831) geïntroduceerde ambitieuze provinciaal Rastignac, keren in verschillende romans terug. Ondanks zijn (melo)dramatische plots en zijn soms dik aangezette karakteriseringen geldt Balzac als een van de kopstukken van het realisme en als de voorloper van naturalisten als Zola en de Amerikaan Theodore Dreiser.

Baricco, Alessandro

“Vertellen kun je in romans doen, maar ook in toneelstukken, filmscenario’s, reclameteksten, strips, gedichten, recensies of columns.” Aldus Alessandro Baricco, die in Italië bekendstaat als een lichtvoetig auteur. Net als Ammaniti schrijft hij romans die snel lezen en fragmentarisch zijn opgebouwd, met filmische montagetechnieken. Enkele van de bekendste zijn Zijde (1996, waarin een zijdehandelaar steeds verder moet reizen omdat er een rupsenplaag is die zijn handel schaadt) en Oceaan van een zee (1993), waarin verschillende mensen proberen de zee vast te leggen: een professor, een schilder, een schrijver; ze falen elk op hun eigen wijze. Ook de toneelmonoloog Novecento (1994, over een pianowonderkind op een cruiseschip) was een wereldwijd succes; het werd verfilmd onder de titel The Legend of 1900. Baricco is musicoloog en filmmaker, en zijn werk weerspiegelt die veelzijdigheid, evenals zijn belangstelling voor populaire cultuur. Wanneer hij in een invloedrijk essay uit 2006 over ‘barbaren’ schrijft, bedoelt hij dat dus als geuzennaam. Baricco wil laten zien dat wat op vervlakking lijkt, in feite een cultuuromslag is - juist daarom herschrijft hij Homeros’ Ilias, en laat hij zich inspireren door de Bijbel (in Emmaüs, 2009).

Beauvoir, Simone de

Behalve als levensgezellin van Sartre - tot in het graf, ondanks wederzijds overspel - is Simone de Beauvoir vooral beroemd om haar feministische traktaat Le Deuxième Sexe (1949). Hierin poneert ze dat je niet als vrouw geboren wordt maar door de discriminerende clichés van de mannenwereld gevormd - een stelling die ze illustreerde in de vier delen memoires die ze tussen 1958 en 1972 schreef en die haar leven beschreven als welopgevoed katholiek meisje, als een van de kopstukken van het naoorlogse existentialisme en als feministische publieke intellectueel. Haar liefdesrelaties (met Sartre, met vrouwelijke leerlingen en ook met Nelson Algren, de Amerikaanse cultschrijver van The Man with the Golden Arm en A Walk on the Wild Side) lagen aan de basis van de fictieboeken L’Invitée (1943, over een dramatisch aflopende driehoeksverhouding) en Les Mandarins (1954), een sleutelroman over de noodzaak voor linkse intellectuelen om hun ivoren toren te verruilen voor de politieke strijd. Zelf zette Beauvoir, een aan de Sorbonne afgestudeerde filosofe, zich in voor het recht op abortus, de veiligheid van fabrieksarbeiders en uiteindelijk de emancipatie van ouden van dagen. In Tous les hommes sont mortels (1946) varieerde ze op het thema van de onsterfelijkheid.

Benali, Abdelkader

De in Marokko geboren slagerszoon Abdelkader Benali debuteerde in 1996 met Bruiloft aan zee, het ook stilistisch overrompelende verhaal van een Nederlandse Marokkaan die in zijn geboorteland de gedeserteerde bruidegom van zijn zusje moet opsporen. Een writer’s block zorgde ervoor dat zijn tweede roman bijna zes jaar op zich liet wachten. De langverwachte (2002), bekroond met de Librisprijs 2003, geeft het woord aan een baby die op het punt staat geboren te worden in de eerste nacht van het nieuwe millennium, een hoofdpersoon die associaties oproept met de ik-figuur in Midnight’s Children van Rushdie*. Net als zijn grote voorbeeld verpakt Benali de werkelijkheid bij voorkeur in sprookjesachtigheid, maar De langverwachte was een te slordige potpourri van stijlen en genres om de belofte van Bruiloft aan zee in te lossen. De laatste jaren is Benali een andere weg ingeslagen; hij richt zich op zijn carrière als presentator van literaire tv-programma’s en schrijft vooral gelegenheidsromans (Feldman en ik, 2006, naar aanleiding van de moord op Theo van Gogh; Bad Boy, 2013, op basis van het levensverhaal van kickbokser Badr Hari). Een hoogtepunt was zijn satirische hommage aan Harry Mulisch (De eeuwigheidskunstenaar, 2007), maar ook zijn autobiografische romans over hardlopen zijn de moeite waard.