Dima Wannous: "Ik heb de revolutie van dichtbij meegemaakt."

Dima Wannous werd geboren in Damascus. Ze studeerde Franse literatuur aan de Universiteit van Damascus en in Parijs, en schreef voor verschillende Arabische en buitenlandse kranten, waaronder The Washington Post. Dima is een van de grootste jonge auteurs uit het Midden- Oosten. Niet voor niets behoort ze tot de Beirut39, een groep van 39 getalenteerde Arabische schrijvers onder de leeftijd van 40. In 2008 publiceerde zij haar debuutroman The Chair. Haar roman De Opgejaagden met oorspronkelijke titel Al Khaifoun, is uit het Arabisch vertaald. Deze roman, die de impact van een dictatuur op het dagelijks leven van jonge mensen feilloos weergeeft, staat op de shortlist voor de Internationale Prijs voor Arabische Fictie 2018. Dima verliet Syrië en woont sinds kort in Londen.

Wanneer heb je dit boek geschreven en hoelang heb je erover gedaan?

"Vier jaar lang heb ik geprobeerd om dit boek te schrijven. In 2011 ben ik ermee begonnen. Ik schrijf iedere dag. Zelfs als ik geen direct doel heb, schrijf ik. Het is mijn werk. Ik heb de revolutie van dichtbij meegemaakt, en woonde destijds in Syrië. Het nieuws en de berichten op sociale media blokten mijn creativiteit volledig, waardoor het me maar niet lukte om dit boek, dat er moest komen, af te ronden. Uiteindelijk heb ik me in 2016 compleet afgezonderd. Geen nieuws, geen sociale media. Zeven maanden later was mijn manuscript zo goed als klaar."

Twee verhaallijnen

Het verhaal kent twee verhaallijnen. Soelaima is de hoofdpersoon en de vertelster van het hoofdverhaal. Ze heeft een liefdesrelatie met Nasiem, arts en schrijver. Omdat hun liefde alleen door de ogen van Soelaima, en met terugwerkende kracht beschreven wordt, blijft het op een bepaalde manier schimmig wat deze liefdesrelatie exact heeft betekend. Al straalt er wel een grote mate van intensiteit vanaf, alleen al door de manier waarop Soelaima zijn lichaam beschrijft.

Toen hij een keer zijn mouwen opstroopte en ik zijn polsen zag, raakte ik geobsedeerd door het stuk arm tussen zijn hand en zijn ellenboog. Dat relatief kleine stukje lichaam voerde me naar een andere wereld, waar ruimte was en waar de zuurstof niet werd weggezogen. Anderzijds lijkt het alsof Soelaima Nasiem nooit echt goed heeft leren kennen, en de angst, als een enorme berg, tussen hen heeft ingestaan. Het is de angst die hen bond, die ervoor zorgde dat ze herkenning bij elkaar vonden en elkaar nodig hadden, maar die tegelijkertijd ook een afstandelijke, bijna surrealistische omgang met zich meebracht. Hierdoor ga je als lezer nadenken over wat angst met de psyche van de mens doet, hoe het de betrokkenen vormt en langzaam dooft. Er blijft in deze liefdesrelatie veel onbesproken, wat de lezer de vrijheid geeft voor eigen interpretatie. Zodra de oorlog uitbreekt, vlucht Nasiem naar Duitsland en laat Soelaima achter. Ze hoort niets meer van hem, totdat ze op een dag een manuscript van hem ontvangt met daarin Salma, een jonge vrouw wier leven raadselachtig veel op dat van haar lijkt, als hoofdpersoon. Dit vormt de tweede verhaallijn. Die minstens even beklemmend is.

Angst om de angst.

Nasiem is bang voor angst. Als hij zijn romans onder zijn eigen naam publiceert, vreest hij dat hij bang wordt. Het is geen duidelijke, gedefinieerde angst, bijvoorbeeld om gearresteerd, vervolgd of ondervraagd te worden, of om een reisverbod opgelegd te krijgen, maar het is een angst die daaraan voorafgaat.

Het verfijnde van het verhaal is dat de angst niet direct gekoppeld wordt aan de oorlog of aan een bepaald moment, of bepaalde gebeurtenis, maar meer van binnenuit verteld wordt, door de ogen van meerdere personen. Kan je iets over die angst vertellen?

"Wanneer je leeft in een land als Syrië, leef je elke dag in angst. Angst voor het regime, de angst voor veiligheid en uiteindelijk transformeert dit naar een angst waar je bang voor bent. Als je eenmaal in deze angst hebt geleefd, is het ook moeilijk om dat gevoel los te laten. Dan creëer je de angst dat je weer moet leven in diezelfde angstsituatie als toen, en alles moet herbeleven. Dat vind je ook in dit boek terug."

En heb je voor twee verhaallijnen gekozen om te benadrukken dat dit een gedeelde angst was?

"Ik wilde twee verhalen vertellen, over twee meisjes. Het manuscript van Nasiem was een goede manier om dat te doen. Hun verhalen zijn bijna identiek, je zou kunnen zeggen dat het dezelfde meisjes zijn, maar dan op een andere manier. Als een spiegel. Angst is inderdaad het grootste thema in dit boek. Ik wil laten zien dat dezelfde verhalen kunnen leven in verschillende mensen."

In hoeverre zijn het jouw eigen belevingen die je in het boek beschrijft?

"Ik zie niet in hoe ik deze dingen zou kunnen beschrijven, als ze niet van mij waren. Net zoals het bijna onmogelijk is om te vertellen hoe het leven in Syrië was voordat ik vertrok. Als je alles verlaat, voel je pijn en verlies. In de loop der tijd, wordt het mogelijk om dingen objectiever te zien. Ik leidde een erg triest leven. Het regime heeft mensen beïnvloed. Mensen zijn verdrietig. De straten zijn grauw."

Historische gebouwen zijn vernietigd en vervangen door levenloze grijze moderne gebouwen geïnspireerd op het communisme. De stad verloor samen met haar inwoners geleidelijk haar identiteit. Dat trieste, uitzichtloze weerspiegelt deze roman.

De opgejaagden is een boek dat soms meer vragen oproept dan antwoorden geeft. Je kan het uitlezen en wegleggen, maar het benauwde, nachtmerrie- achtige gevoel van op de vlucht zijn, en geen enkele uitweg meer weten, kruipt onder je huid en blijft nog dagenlang in je systeem zitten. Daarnaast gaat deze roman ook over het behoud van de liefde voor je partner, voor je familie en voor jezelf onder erbarmelijke omstandigheden.

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.