Durf keuzes te maken want je leeft maar een keer! - Chris van Hassel

Chris van Hassel groeide op in het Brabantse Zundert, maar vertrok in 2008 naar Indonesië waar hij nu nog steeds woont. In dit interview vertelt hij over Het is goed geweest, zijn eerste boek.

De laatste dagen

Het is goed geweest is gebaseerd op de laatste 5 dagen van het leven van je moeder. Waarom heb je dit verhaal op willen schrijven?

Ik kwam niet aan rouwen toe.
Ik woon in Indonesië. Eens per jaar bezoek ik mijn vrienden en familie in Nederland. Ik logeer dan bij mijn vader. De eerste jaren na het overlijden van ons ma was het een hele bizarre ervaring om ‘thuis’ te komen. Ze deed de voordeur niet meer voor me open, was niet in de keuken en zat niet meer op de bank. Ze was enkel nog aanwezig met een grote portretfoto tegen de schorsteenmantel. Ze was dood. Elk jaar opnieuw was dat besef een mokerslag. Het werd me duidelijk dat ik haar dood niet verwerkt had c.q dat ik zelfs nog niet aan het rouwen was. Waarschijnlijk omdat ik maar eens per jaar thuis kwam, in tegenstelling tot mijn broers en mijn vader. Zij werden er elke dag mee geconfronteerd dat ze er niet meer was.

Ik was bezig aan een ander boek, maar besloot dat opzij te schuiven en haar dood te verwerken door haar levensverhaal op te schrijven. Van het een kwam het ander. Het werd een boek. Een ode aan ons ma en een wijze raad aan eenieder die het lezen wilde: durf keuzes te maken want je leeft maar een keer!

Kun je vertellen waar het boek over gaat?

De 72-jarige Anne heeft haar leven in dienst gesteld van man en drie zonen. Nu ze het rustiger kan aandoen, wordt ze ongeneeslijk ziek en heeft ze niet meer zo lang te gaan. Ze kiest bewust voor euthanasie in plaats van pijnlijk weg te kwijnen. Vijf dagen voor haar dood komt haar oudste zoon Kest over uit Indonesië om afscheid te nemen. Hij was niet het gemakkelijkste kind. Nu zijn moeder echter voor de dood staat, loopt hij over van schuldgevoelens. Kan hij nog iets rechtzetten? Kan hij zijn gevoelens kwijt, iets wat in het gezin niet zo gebruikelijk was? Er zijn nog zoveel onuitgesproken vragen, hij wil nog zoveel zeggen maar de tijd tikt genadeloos verder.

Een roman die heel prangend, maar in sereniteit, de euthanasiekwestie ter sprake brengt en de lezer er van wil doordringen dat keuzes maken bepalend is voor het levensgeluk. Een ontroerend, diepmenselijk en aangrijpend autobiografisch boek dat nu en dan voor kippenvel zorgt, de lezer vaak met vragen bestookt en dat na de laatste bladzijde een stilte achterlaat.

Keuzes maken

Zitten er meer autobiografische elementen in?

Ja, het verhaal beschrijft ook de keuzes die ikzelf heb durven maken. Dat het niet belangrijk is of keuzes goed dan wel slecht uitpakken. Ze maken, daar gaat het om. Pakt een keuze slecht uit, durf dan gewoon weer een nieuwe te maken. Volg je eigen weg!

Was in jouw familie gevoel ook een gemeden gespreksonderwerp?

Ja, boek en werkelijkheid zijn eender. Maar we mogen niet vergeten dat het gevoel in de 60-er en 70-er jaren geen alledaags gespreksonderwerp was. Toch zeker niet in het katholieke Brabant van die tijd. En ik kom uit een mannengezin. Drie jongens, onze pa en ons ma. Het ging er erg mannelijk aan toe dus: geen gezeik, geen aanstellerij en wie huilde werd uitgelachen of kreeg de wind van voren. Het was niet anders toen en meestal voeden we op zoals we zelf zijn opgevoed.

Kun je advies geven hoe mensen, slachtoffers en naasten, hiermee kunnen omgaan?

Nee, niet echt. De tijden zijn veranderd. Volgens mij zijn we zelfs overgevoelig geworden, gezien alle pietleuterige onenigheid die mensen vandaag de dag verdeelt, gezien het feit dat er bij de geringste dwarszittende scheet deskundige hulp gezocht wordt en gezien het feit dat de zin van het leven verdrongen wordt door het alsmaar leuke dingen willen doen.

Leidraad voor het leven

Wat is het belangrijkste dat je kan doen als naasten?

Er zijn, met elkaar praten en naar elkaar luisteren. Laat elkaar niet achter met vragen. En laat vooral het hart dan spreken, niet het verstand.

Wat is de beste omschrijving voor je moeder?

Ons ma was een zorgzame, zachtaardige, zelf-opofferende, onvoorwaardelijk liefhebbende, beschermende, strijdende, piekerende en tenslotte oh zo moedige vrouw. Hoe ziek ook, hoe uitzichtloos ook, durf je arm maar te strekken om de dokter de finale prik te laten zetten...

Heb je de belangrijke of positieve dingen van je moeder overgenomen?

Rechtvaardigheidsgevoel en liefde voor de natuur.

Is je moeder een voorbeeld voor jou?

Jazeker, mijn beide ouders zijn mijn leidraad voor het leven: probeer altijd eerlijk te zijn, alle mensen zijn bijzonder en doe maar gewoon, dan doe je...

Schrijver sinds de puberteit

Ben je van plan om meer boeken te schrijven?

Ik schrijf al sinds mijn puberteit. De schriften met gedichtjes en korte verhalen heb ik allemaal nog. Later werd ik annotator bij een fiscaal weekblad. Nu probeer ik boeken te schrijven.

M’n tweede boek heb ik in mei van dit jaar naar een aantal uitgevers gestuurd. ‘Ibu Sari en de blanda’ is een roman (grotendeels fictie) die zich afspeelt in het huidige Indonesië. Een expat gaat samen met een straatarm omaatje op zoek naar haar enig en afgestane kind. Dat kind is het product van een verkrachting toen zij als pubermeisje diende bij een rijke familie.

Het boek toont tussen de regels door ook de cultuurverschillen tussen een goed opgeleide, verwende westerse expat en een Indonesische vrouw die nooit kansen heeft gekregen. Ook beschrijft het boek de huidige Indonesische maatschappij: de extravagante rijkdom van de elite versus de bittere armoede van de massa en het gevolg van invloed van religie en van het onthouden van goed onderwijs op de ontwikkeling van het individu. Echte armoede en religieus conservatisme doden het sympathisch en empathisch vermogen. Echte bittere armoede maakt mensen keihard.

Als kanttekening uit het hart vermeld ik dat het moeilijk is om bij een uitgever uit de eredivisie onder de pannen te geraken. ‘Het past niet in ons fonds’ is wat ik (en anderen ook) meestal te horen krijgen als reactie op een manuscript, als men al bericht.

Die uitgevers vinden het manuscript waarschijnlijk niet goed genoeg (lees: zonder winstperspectief), maar factoren die zeker ook een rol spelen zijn:

• Elke uitgever heeft natuurlijk al een eigen schrijversvijver waar ze uit vissen;
• BN-ers die een boek schrijven krijgen voorrang, ook al schrijft een ghostwriter of een manuscript begeleider in feite hun boek;
• Nieuwe schrijvers moeten jong zijn en de X-factor hebben.

Ik heb de uitgeverswereld tot nu toe ervaren als een megalomaan en nepotistisch wereldje waar het niet om literatuur gaat maar om status en knikkers.

Maar ‘Ibu Sari en de blanda’ ligt volgend jaar mei in de boekwinkel. Waar een wil is is een weg.

Momenteel schrijf ik ‘De kinderjaren van een niemandszoon’ (roman, fictie).

Deel I

Anno 2015-2016: Een hoogbegaafd jongetje van 10 jaar groeit op bij zijn aan drank verslaafde moeder. Zijn ouders, een Nederlandse moeder en een Belgische vader, zijn gescheiden toen hij 4 jaar was.

Zijn moeder verwaarloost cq mishandelt hem geestelijk en materieel en op school wordt hij gepest om zijn rode haren, jampot brilletje en iel voorkomen. Hij verlangt erg naar zijn vader, zijn grote voorbeeld, die sinds de scheiding spoorloos is. Hij worstelt zich door zijn jonge leven en besluit op zijn tiende, na de zoveelste ontgoocheling, om niet langer van zijn moeder te houden.

De roman beschrijft ook onze huidige wereld bezien door het brilletje van de hoofdpersoon (de subtitel van het boek luidt: ‘de wereld is pias’).

Deel 2

Anno 2040: Dit is het jaar van waaruit de hoofdpersoon over zijn erbarmelijke jeugd verhaalt en over hoe de wereld van die jaren eruit zag. In 2040 vertelt hij over de wereld waarin hij dan leeft en hoe het de mensen in zijn leven is vergaan. De auteur doet dus impliciet een aantal voorzichtige toekomstvoorspellingen met betrekking tot onze wereld.