Hannah Cuppen: “Toeval bestaat niet, het moest zo zijn.”

Hannah Cuppen is auteur, trainer en therapeut. Van haar eerste boek Liefdesbang zijn al meer dan 35.000 exemplaren verkocht en het is begin 2016 verkozen als Beste Spirituele Boek van 2015. In het Parktheater in Eindhoven vertelt ze Janneke Siebelink, hoofdredacteur van lees.bol.com, over haar nieuwe boek Liefdesroep, hoe je je volle potentieel kunt benutten en hoe je je schuldgevoel aan de kant zet.

Reis naar Peru en Helena

Liefdesroep is, net als Liefdesbang, geschreven vanuit jouw persoonlijke ervaringen en je leidt het in met een op handen zijnde reis naar Peru.
Ja, daar is het eigenlijk allemaal mee begonnen. Ik had een reis geboekt naar Peru. Ik zou naar een project van Helena van Engelen gaan, een Nederlandse vrouw die daar op haar 52^e een thuis heeft gecreëerd voor de verlaten kinderen van Peru. Toen ik had geboekt en ik wist: ik ga daar naartoe, kwam er een lang vergeten droom terug. Ineens herinnerde ik mij heel helder hoe ik als kind had gedroomd dat ik later, als ik groot zou zijn, andere kinderen zou willen helpen. Toen wist ik: Hé, volgens mij is dat moment nu aangebroken, hier moet ik iets mee. Met dat gegeven ging ik naar Peru. Daar ontmoette ik Helena en de kinderen voor het eerst, en ik werd ontzettend diep geraakt door wat zij had neergezet. Toen heb ik echt gevoeld: je kunt echt een enorm groot verschil maken en hier wil ik iets aan bijdragen.

Maar wist je dan wel hoe?
Nee, dat wist ik absoluut niet. Ik liep drie dagen met de ziel onder mijn arm rond, zo van: wat kan ik in godsnaam doen? Ik heb geen zak geld die ik mee kan nemen, ik ga niet naar Peru, daar hoor ik niet, maar wat dan? Na drie dagen kwam ineens de gedachte in mij: ik kan hier een boek over schrijven. Maar waar moet het dan over gaan? Moet het over Helena gaan, of over de kinderen? Op een gegeven moment ontdekte ik in het verhaal van Helena ook een deel van mijn eigen verhaal, dat gaat over het proces wat ik mee heb gemaakt tijdens het schrijven van Liefdesbang. Alle fases waar ik toen doorheen ben gegaan, dat je je eigen schaduwkanten onder ogen moet komen, dat daar moed voor nodig is en dat je verschillende stappen moet zetten. Toen ging ik verder onderzoeken: wat zijn dan die universele principes? Ik dacht: als ik dat universele stukje te pakken kan krijgen, dan raakt het veel meer en dan kan het iedereen raken.

Wat is dat universele stukje dan?
Het universele stukje is dat iedereen de held van zijn eigen leven kan worden door datgene in te zetten van jezelf wat misschien wel het lastigste is in je leven, of het meest kwetsbare of waar je het meest tegenaan loopt, of waar je je tegen verzet. En als je dat kunt optillen en je kunt daarmee in je kracht komen, dan is dat iets dat je aan de wereld kunt geven.

Je opent het boek met een citaat van Jan Bommerez en hij zegt daarin eigenlijk dat het niet voor iedereen is weggelegd om zijn diepere potentieel te benutten. Waarom is dat niet voor iedereen weggelegd?
Het vraagt nogal wat. We hebben allemaal potentieel in ons, maar het vraagt wel echt moed om je schaduwkant aan te kijken, stappen te zetten en je angst onder ogen te komen, om dan toch maar door te gaan. Bij het schrijven van Liefdesbang kwam ik ontzettend mijn eigen angst tegen, en mijn schaamte. Hoe kan ik mijzelf nou tonen aan de wereld als ik zo bang ben? Dat roept schaamte op, zo van: er moet wel iets ernstig mis met me zijn als het steeds misgaat in de liefde.

De angst voor liefde

Waar haalde je dan de kracht vandaan om toch door te zetten?
Eigenlijk was het boek mijn stok achter de deur. Daarmee was ik het proces ingegaan en ik wist: dit boek moet er komen. Maar het kan er alleen komen als ik mijn stappen zet. Dus elke keer als ik dacht: ik vind het te lastig of te moeilijk of ik weet het even niet meer, dacht ik: ja, maar het boek moet er wel komen. En dan ging ik toch weer mijn volgende stap zetten. En zo groeide ik en zo groeide het boek eigenlijk met mij mee.

Wat was de aanleiding om Liefdesbang te gaan schrijven?
Het thema liefdesbang was het patroon van mijn leven, het thema van mijn leven. Verlatingsangst en bindingsangst. Op een gegeven moment vroeg een leraar aan mij: wat zou nou de titel zijn als je een boek zou schrijven over je leven? De titel wist ik meteen. Direct meteen kwam ook het idee: dat moet er komen. Dat was de opdracht helemaal niet, maar dat had ik op de lange baan geschoven. Ik dacht: dat doe ik ooit wel, als ik oud en wijs ben, en als ik tijd heb. Op een gegeven moment was mijn gezondheid zo dat ik moest besluiten om even met alles te stoppen. Dat was het moment waarop ik dacht: het excuus van geen tijd heb ik nu niet meer. Dit is zo’n groot levensthema, er is geen beter moment dan nu om eraan te beginnen.

Je hebt een praktijk en je geeft ook trainingen over Liefdesbang. Met wat voor vragen komen mensen bij jou in de praktijk?
Mensen die bij mij in de training komen, hebben het boek gelezen en dan voelen ze herkenning in het boek. Eindelijk zijn er woorden voor waar ze al zolang mee worstelen. Ze voelen ook vaak erkenning. Waar ze dan eigenlijk mee komen, is: oké, nu weet ik het, nu begrijp ik het, maar hoe los ik het op? Ergens hopen ze dan op een quick fix, maar dat haal ik binnen de eerste vijf minuten van de training onderuit. Het gaat vooral over heel diep voelen en ervaren. Daar ligt echt de sleutel om uit deze dynamiek te komen.

Wat is eigenlijk het verschil tussen Liefdesbang en Liefdesroep? Is Liefdesroep een vervolg of kun je ze ook los van elkaar lezen?
In principe is Liefdesroep gewoon een compleet nieuw boek en tegelijkertijd zit er ook een heel duidelijke link in. Liefdesbang gaat specifiek over de liefde. Van liefdesbang naar liefdesvrij worden. Liefdesroep gaat meer over het hele spectrum van het leven, dus waar je je levensangsten tegenkomt en daar stappen in zetten, zodat je daar steeds vrijer in wordt en naar je volle potentieel kunt gaan leven die je in je hebt. Dat je niet die rups blijft, maar ook die vlinder kan worden en dat je de beste versie van jezelf kunt worden, die uit jezelf kunt halen.

Kun je een voorbeeld geven van een van de mooiste reacties die je tot nu toe op dit boek hebt gekregen?
Ik heb ontzettend veel mooie reacties gekregen naar aanleiding van de geboorte van het boek, die heeft plaatsgevonden. Dat er mensen reageren van: tijdens die middag heb ik mijn eigen liefdesroep gevoeld. En dat is natuurlijk het allermooiste wat je kunt horen.

Giel

Dat is nogal een bijzonder verhaal. Giel, wat betekent dit boek voor jou?
Giel: Het gaat mij meer om het grotere verhaal dat we elkaar hier zijn tegengekomen. Hannah zegt altijd: toeval bestaat niet, het moest zo zijn. Andersom werkt het ook zo. Jij kwam ook op ons pad en het was vanzelfsprekend dat je boekpresentatie hier moest plaatsvinden. Het is mooi dat dat gesprek op gang gekomen is en dat we onderdeel zijn van het boek en dat het paste. Het klopte gewoon van alle kanten. Het is fijn om dat te voelen, ook de mensen die hier werken. Dat je niet alleen naar mijn verhaal luistert en denkt: het is een mooi verhaal, en vervolgens aan de bar merkt dat het totaal anders is.

Betekende die middag nog iets speciaals voor jouzelf?
Giel: Die middag had om heel veel redenen speciale aandacht van mij, ook privé. Ik heb mijn zoon verloren een maand geleden en dit was mijn eerste optreden voor een volle zaal. Die kans gaf Hannah mij en dat vond ik fijn, hoe gek dat ook klinkt. Het was ongelofelijk speciaal.

Geeft dit boek jou ook extra kracht?
Giel: Niet alleen het boek, maar ook de mensen om mij heen, mijn gezin, alles wat hier gebeurt. Dat past gewoon. Dat past bij het verhaal. Dan krijgt het misschien iets van betekenis.

Zou jij Hannah nog iets willen meegeven?
Giel: Helemaal niks. Want ze doet het allemaal zelf en het zit in het boek en die mensen komen op je pad. Het grootste nadeel van een plan maken is dat het uitkomt. Je hebt voor jezelf bedacht waar je heengaat en vervolgens loop je er met je eigen voeten naartoe. Alles in jou zorgt ervoor dat je daar komt. Maar je vergeet dat er dat er iets interessants is, want dat zie je niet. En je vergeet dat er een valkuil ligt, dat had je moeten leren. Dus maak geen plannen, laat gewoon alles gebeuren. Als het goed voelt en er komt energie, dan ontstaat het. Zo werkt deze organisatie ook. De theatersector is enorm in beweging, net als het hele land. Verhoud je maar tot wat er zich daar voordoet. En dat kan alleen als je de beste versie van jezelf bent.

Waar droom je nog van?
Giel: Om nog een stap verder te zetten. Als ik kijk naar het theater: om meer nog de stad te veroveren en iedereen te raken. Er zijn heel veel mensen die een afstand hebben tot de theatermarkt en die vanwege geld, afstand of nooit mee opgegroeid niet in het theater komen of niet in aanraking komen met creativiteit. We hebben heel veel bezoekers, maar heel veel mensen ook nog niet. Ik zou iedereen willen raken. Ik zou ieder kind willen aanraken met het feit dat je het podium kunt pakken, dat dat iets met je doet. Dat soort kleine aanrakingen, daar hebben we nog heel veel te winnen.

Hannah, om de lezers te helpen met Liefdesroep geef je door het boek heen richtingwijzers. Vragen die mensen zichzelf kunnen stellen om het onderzoek bij zichzelf te doen, waaronder: Welk onecht beeld houd jij overeind van jezelf?
Die vraag ben ik heel erg tegengekomen tijdens het proces van Liefdesbang. Dat je een bepaald beeld van jezelf overeind houdt waaronder je de rest maar wegmoffelt. Juist dat onechte beeld van mezelf, daar ging die schaamte over en daar moest ik mee naar voren komen. Dat is tevens de grootste bevrijding, want ik ben het allemaal, en het mag allemaal in het licht staan, ik hoef niets meer achter te houden. En ik denk dat dat ook maakt dat je juist dat potentieel kunt gaan benutten. Want ook aan die kant zit energie opgesloten en als die vrij mag komen, dan kun je dat ook gaan benutten.

Welk soort mensen geeft jou energie?
Mensen met wie het contact klopt. Dat je een gesprek of ontmoeting hebt waarbij je allebei opgetild wordt of geïnspireerd wordt. Waarin het gelijkwaardig voelt. Waarin je niet voelt: ik moet iets doen voor jou of jij voor mij, maar waar 1 + 1 = 3. Daar krijg je allebei een boost van en dan kun je die vlinder zijn. Dat is niet af te dwingen, maar iedereen kent wel dat gevoel dat het klopt.

Liefde overwint

Wat maakt voor jou het leven de moeite waard?
Werkelijk de dingen doen die er toe doen. Twee weken geleden stond ik hier met de geboorte van mijn boek en toen voelde ik de sfeer die hier is en toen voelde ik: dit moet ik doen, dit hoort bij mij.

Hoe lang heb je erover gedaan?
Een dik half jaar. Dat is ontzettend snel. Dus ik heb zoveel vertrouwen gekregen in het schrijven van dit boek in die stroom. Als je daarop aangesloten bent, valt alles op het juiste moment op zijn plek. Dan kom je de juiste mensen tegen. Als je op het hart aansluit, heb je zoveel prachtige, betekenisvolle ontmoetingen. En wat daar dan allemaal uitkomt, dat had ik nooit allemaal kunnen bedenken.

Het thema van de Maand van de Spiritualiteit dit jaar is compassie. Wat betekent dat voor jou?
Compassie is waar dit boek mee begonnen is. De compassie die ik voel voor Helena, die hier een voorbeeld in is geweest. Want het is niet zo van: volg je roep en alles komt goed, het is allemaal niet moeilijk. Daar horen grote uitdagingen en beproevingen bij. Maar juist die liefde overwint. Ze had honderd redenen om af te haken en te zeggen: ik ga terug naar Nederland en het is wel goed. Maar die liefdesroep komt blijkbaar uit je hart en uit je ziel. Dit heb ik nu eenmaal te doen, dit hoort bij mijn leven. Dat dat steeds wint, dat is waar ik de grootste compassie voor heb. Iedereen kan iets doen en dat zit niet alleen in grote dingen. Het kan ook in hele kleine dingen zitten. Het gaat vooral niet over dat je probeert een ander daarin na te doen. Het gaat er juist vooral om dat je gaat voelen: wat is mijn bijdrage? Je eigen talent is de mooiste bijdrage die je aan de wereld kunt geven.

Je hebt het gehad over de schaduwkant, schaamte. Maar je schrijft ook over een andere schaduwkant, schuldgevoel. Hoe pareer je dat?
Schuldgevoel is iets dat we ervaren als het tegen de loyaliteit is van wat we aangeleerd hebben. Als we trouw willen blijven aan die loyaliteit, kunnen we onszelf ook heel erg beperken en heel klein blijven. En om juist dat volle potentieel te bereiken, moet je daar soms aan voorbij, moet je soms dingen doen waarvan je zegt: zo heb ik het uit mijn loyaliteit geleerd, maar om me echt ten volle te gaan ontwikkelen, moet ik dat anders gaan doen. Ik ben ontzettend beschermd opgevoed, dus de code in het gezin van herkomst is: blijf maar klein, dan kan er ook niets gebeuren. Dat is de levensangst. Als ik daarin blijf en ik blijf loyaal aan die ongeschreven regel, dan kan ik niet mijn vleugels gaan uitspreiden. Iedere keer dat ik mijn vleugels uitspreid naar een volgende stap, voel ik dat ik niet loyaal ben, en dat geeft ook een soort schuldgevoel. En dat heb je maar te verduren. Naarmate je dat doet en je voelt dat je stappen blijft zetten, ondanks hoe je omgeving reageert, dan slijt dat. Dan win je terrein in jezelf eigenlijk.

Waar ligt de grens tussen loyaal blijven aan jezelf en egoïsme?
Dat is misschien wel de grootste misvatting, dat als je trouw blijft aan jezelf, je egoïstisch zou zijn. Dat zit zo diep ingebakken. Terwijl als je iets doet vanuit de liefde voor jezelf, dan kan het niet anders dan dat dat ook bijdraagt aan het grote geheel. Het zou heel egoïstisch zijn als ik me heel klein zou houden. Daar zou ik mezelf niet mee dienen en daar zou ik niemand mee dienen. Dat zou eigenlijk pas egoïstisch zijn, want dan geef ik niet aan de wereld wat ik te geven heb.

Wanneer weet je nou wanneer je de sprong moet wagen?
Dat weet je wanneer het zover is. Een echte liefdesroep voel je niet met je verstand, die komt tot je. Je slaat een keer een krant open, je ziet iets op televisie, je maakt een reis, iemand vertelt jou iets of je hebt een bepaalde ontmoeting, en opeens valt alles samen en dan weet je: dit gaat over mij. Ik kan niet meer wegkijken en het niet meer wegstoppen, dit is wat mijn bijdrage kan zijn.