Het boek van Emma: “Een verpletterende terugblik op een ongewone kindertijd”

Het boek van Emma geeft inzicht in de ongewone weg die Emma Reyes (1919 – 2003) heeft afgelegd. Hoe schopt een kind dat op de vuilnisbelt van Bogotá speelt het tot geliefd kunstenaar in Parijs? Hoe slaagt iemand die nooit naar school is gegaan erin om zulke aangrijpende brieven te schrijven dat ze gebundeld worden tot roman?

Van brieven tot roman

Emma Reyes’ vertelkunst werd opgepikt door de mensen met wie ze in haar volwassen leven bevriend was. Dat waren niet de minsten. Ze ging onder meer om met Frida Kahlo en Jean-Paul Sartre, maar miste het zelfvertrouwen om haar memoires op papier te zetten. De oplossing werd aangedragen door historicus Germán Arcintiegas: in haar brieven naar hem deed ze haar kinder- en jeugdjaren uit de doeken. Hij hield de brieven bij en besefte dat ze met het grote publiek gedeeld moesten worden.

De publicatie van de roman had echter heel wat voeten in de aarde en levert een verhaal op dat rechtstreeks uit een roman zou kunnen komen. In het nawoord kom je er meer over te weten. Hoewel het ongewoon is, zou ik aanraden om met dat nawoord te beginnen. Die extra informatie geeft namelijk meer inzicht in de inhoud van de brieven en de schrijfstijl van Reyes.

Een jeugd als analfabeet

Het boek omvat 23 brieven waarin Emma Reyes een chronologisch overzicht geeft van haar leven als 5-jarig kind tot 19-jarige. Reyes schrijft op een toegankelijke manier over haar herinneringen, die opvallend gedetailleerd zijn. Alles weet ze nog over de vrouw die ze mevrouw María noemt, over hoe zij altijd en overal te horen krijgt dat haar zus mooier is, over hoe ze aan hun lot worden overgelaten – niet één keer, maar herhaaldelijk –, over hoe de chaos vervangen werd door de orde en discipline van het klooster, over de manier waarop ze uiteindelijk de wijde wereld intrekt. Opvallend is dat de brieven niet lezen als een opeenstapeling van ellende. Als kind lijkt ze dit niet zo ervaren te hebben. Ze ging waar men haar bracht en deed wat haar werd opgedragen. Haar verslag is er dan ook een zonder wrok of filosofische uitweidingen.

Uit niets blijkt dat ze het grootste deel van haar jeugd als analfabeet heeft doorgebracht. De schrijfstijl is zowel persoonlijk als afstandelijk, waardoor de lezer wel meeleeft, maar niet gebukt gaat onder medelijden voor de auteur. Desondanks zijn er passages die naar de keel grijpen. Het trauma dat het afscheid van haar halfbroer met zich meebrengt staat in schril contrast met de serene manier waarop ze haar leven tot dan toe omschrijft en bezorgde me koude rillingen.

Enorme levenskracht

Uit haar brieven komt een sterke, gevoelige vrouw met een enorme levenskracht naar voren. Toch zorgt het plotse einde voor enige frustratie. Ze plaatst ‘de fantastische wegen’ in Europa wel tegenover ‘de ongenadig harde wegen in Zuid-Amerika’, maar we komen niets te weten over haar leven in Europa. Net het gedeelte waarin Reyes uitgroeit tot kunstenaar, wordt niet opgenomen in het geheel. Zelfs het nawoord kan niet voldoen aan de drang om daar meer over te weten te komen. Wat is er gebeurd in de tijd nadat ze uit het klooster is ontsnapt? Hoe is ze in Parijs terecht gekomen? Wat had ik graag over die jaren gelezen in de bewoording van Reyes zelf!

Het boek van Emma biedt een verpletterende terugblik op een ongewone kindertijd. Als kers op de taart is het boek mooi vorm gegeven, vooral de auteursfoto op de achterflap is ronduit prachtig. Op veel vlakken een inspirerend boek.

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.