Lauren Greenfield: “De schijn van rijkdom is bijna net zo belangrijk als rijk zijn”

Lauren Greenfield is een Amerikaanse fotografe/filmmaakster die bekend is vanwege haar indringende documentaires over jeugdculturen. The Queen of Versailles betekende haar grote doorbraak. Janneke Siebelink, hoofdredacteur van online magazine lees.bol.com, interviewde haar over haar laatste boek Generation Wealth.

Generation Wealth is geen boek over rijke mensen, maar over het verlangen om rijk te zijn. Hoe groeide de fascinatie voor dit onderwerp?
Dit boek ontstond 25 jaar geleden met mijn eerste project over kinderen die opgroeien in Los Angeles in het begin van de negentiger jaren van de vorige eeuw. Toen ik na de financiële crisis van 2008 terugkeek op mijn werk, zag ik dat al die verhalen waar ik in die tijd aan had gewerkt samenhingen. Veel van de trends die ik in de afgelopen 25 jaar heb gezien, zaten in mijn eerdere werk en begonnen in de jaren 90. Het gaat niet over rijke mensen, maar het verlangen rijk te zijn. Ik kijk naar de aspiratie om rijk te zijn. De schijn van rijkdom is bijna net zo belangrijk als rijk zijn en dit verlangen beïnvloedt ons gedrag en hoe we ons leven oriënteren. Er staan wel rijke mensen in, maar dat is een kleine groep, het gaat om wat hun invloed is op de rest van ons door hoe ze in de media worden gezien en hoe iedereen door hen wordt geïnspireerd.

Als je terugkijkt, wat is er dan in de afgelopen kwart eeuw veranderd?
Er is zoveel veranderd in die tijd, een van die dingen is hoe onze waarden zijn veranderd. We zijn van de Amerikaanse droom, ingegeven door protestantse invloeden, hard werken, zuinigheid en discipline, verschoven naar een tijd waar we vooral naam, bekendheid en narcisme bewonderen. We begonnen met op te kijken naar rijkdom in het begin van de jaren tachtig en dat ging verder toen Oliver Stone Wall Street uitbracht, het idee dat Gordon Gekko aangeeft dat hebzucht goed is, was ironisch bedoeld, maar werd de slogan. Verder zagen we een enorme stijging in marketing die vooral van invloed is op meisjes. De media-invloed is altijd een belangrijke drijfveer geweest en de invloed van MTV, hip-hop, de toename in de kabelkanalen en internet zijn sterk toegenomen.

Maak je je zorgen over de toekomst van je twee zonen?
Ja, een groot deel van dit werk is volgens mij aantonen dat dit onhoudbaar is, een hoop van de dingen op deze pagina’s zijn dingen die we al eerder tegengekomen zijn. Soms denk ik dat mijn werk het documenteren van de feiten van de popcultuur is en ik denk dat het zo overduidelijk is, dat het onzichtbaar is, zoals de lucht die we inademen. Ik moet dus heel specifieke momenten die de popcultuur kunnen onthullen, distilleren en dat is deels waarom ik aan dit boek begon. Het is een waarschuwend verhaal, we moeten echt gaan nadenken over de wereld die we hebben gemaakt en wat we aan onze kinderen nalaten, we moeten een pad kiezen.

Het gaat dus niet zozeer over rijkdom en geld, maar waar we waarde aan hechten en hoe we onze identiteit vormen.

Is het jouw plicht als artiest om de mensen te laten nadenken over wat ze in hun leven doen?
Ja, zo heb ik mijn werk altijd gezien, het documenteren op een manier dat mensen na gaan denken over hun eigen leven. Er is zo’n grote verscheidenheid aan mensen in dit boek, omdat ik denk dat we allemaal slachtoffer hiervan zijn en ook medeplichtig.

Hoe heeft de productie van dit boek jou als persoon veranderd?
Het heeft voor veel zelfreflectie gezorgd. Ik neem altijd mijn eigen wensen, onzekerheden en gedachten als achtergrond voor mijn werk, om de ‘temperatuur’ op te nemen van wat belangrijk is en of ik het ook zo voel.

Wat leer je je eigen zonen over rijkdom?
Ik leer ze niet zozeer over rijkdom, maar meer over consumptiedwang om ze door de wereld te helpen. Of dat nu de elektronische media, televisie of reclames zijn, we zijn continu bezig met vragen of ze iets willen hebben omdat ze het op tv zagen. Er was een reclame van Axe, waarin nadat de man dat had gebruikt een hele horde mooie vrouwen zich op hem stortte. Ze wilden allebei die deodorant en toen hebben we ze gevraagd of ze nou echt dachten dat dat zou gebeuren.

Wat betekent rijkdom voor jou persoonlijk?
In de context van het boek en het werk, heb ik geprobeerd rijkdom zo breed mogelijk te definiëren en dan heb ik het niet alleen over geld of de schijn van geld. Ik heb het ook over de waarde van bekendheid, het lichaam, schoonheid en jeugd. Het gaat dus niet zozeer over rijkdom en geld, maar waar we waarde aan hechten en hoe we onze identiteit vormen.

President Trump & The Queen of Versailles

Het boek werd gepubliceerd toen Trump tot president werd gekozen, je was weer op de juiste plaats op de juiste tijd?
Ja, mijn moeder zei al dat ze me niet meer projecten liet opstarten. Het was ongelooflijk, ik had nooit verwacht dat Trump president zou worden, maar als je dan terugkijkt, lijkt het wel alsof het door de foto’s voorspeld wordt. Het boek gaat over de cultuur die Trump de mogelijkheid gaf president te worden. Hij deelt zoveel voorkeuren met dingen die in het boek staan, zijn liefde voor goud en voorkeur voor de architectuur met Korinthische kolommen in gebouwen. Net als David Siegel, die rijk is geworden met vastgoed. Ze zijn beide gek op hoge gebouwen met hun naam erop, de compilatie van hun ego in vastgoed. Ook het houden van schoonheidswedstrijden en rijk worden van mooie vrouwen en de mooie vrouwen die zich om hun heen bewegen, die succes lijken uit te drukken. En de cultuur van bekendheid, ik denk niet dat het mogelijk zou zijn zonder die cultuur, omdat een reality-ster hem geholpen heeft president te worden. Je hoort zelfs het ‘You’re fired’ uit The Apprentice in het Witte Huis.

Denk je dat Donald Trump de ironie van dit boek vat? Of denk je dat hij het boek koopt om mee te pronken, omdat het zelf ook een luxe item is?
Ik denk niet dat het een luxe item is, omdat het behoorlijk hard en kritisch is. Het is echter wel van gouden zijde en ik zocht iets dat zowel aantrekkelijk als ironisch was. Ik denk niet dat hij het koopt, want in alle verslagen staat dat hij niet veel leest en dit is een boek met 500 pagina’s.

Ik wil het ook graag hebben over The Queen of Versailles. Het is fascinerend en bijna een Grieks drama. Kun je het verhaal van de documentaire delen?
Het is een belangrijk verhaal voor Generation Wealth en de allegorie in het boek. Het was het deel dat me het inzicht gaf om dit werk samen te stellen. Het is het verhaal over een familie die het grootste huis van Amerika wil bouwen, zo’n 8500 m². Een replica van het paleis van Versailles, terwijl ze al in een groot huis van 2400 m² wonen, maar dat is niet genoeg. Dit gaf mij echt het inzicht in de verslaving achter de consumptiedwang en hoe mensen, zelfs op dit niveau, niet tevreden zijn met wat ze hebben en nog meer willen. Ik vind het fantastisch dat Jackie zegt: “We wilden niet het grootste huis van Amerika bouwen, dat werd het uiteindelijk gewoon.” Zo gaat het met veel dingen in het boek, we zien iets dat we willen in de sportschool of een derde handtasje in een andere kleur, alsof we het nodig hebben, maar we denken niet aan de grote lijnen. David bouwt het hoogste gebouw ooit middenin Las Vegas, voor 600 miljoen dollar, met zijn naam erop om te concurreren met Trump. Deze beide gebouwen zijn de druppel die de emmer doen overlopen, denk ik. Ze moeten te veel geld lenen, te veel als onderpand gebruiken en dan slaat de financiële crisis van 2008 toe. Hij verliest het grootste deel van zijn fortuin als hij zijn gebouw en zijn nieuwe huis gedwongen moet verkopen. Wat begon als de Amerikaanse droom, wordt uiteindelijk de allegorie van overdaad en te veel hooi op je vork nemen. Ik kon dit niet weten toen ik eraan begon, maar toen het zich voordeed was het heel krachtig. Ik had gezien hoe de crisis andere mensen in de wereld had geraakt, van Californië tot Dubai tot Ierland en IJsland en toen ik zag dat dit gebeurde met een miljonairsfamilie, besefte ik dat het een globaal fenomeen was. We hadden allemaal dezelfde fouten gemaakt.

Hoe heb je hun vertrouwen gewonnen?
Ik leerde Jackie kennen toen ik opnamen maakte van Donatello Versace en zij was een van zijn beste klanten. Zij vertelde me toen dat ze het grootste huis van Amerika aan het bouwen waren en dat intrigeerde me. Ze was een erg warme en open vrouw en ik denk dat ze daarom zo’n aantrekkingskracht heeft. We mochten elkaar en leerden elkaar beter kennen en het was pas nadat ik al anderhalf jaar bezig was met de documentaire dat de stress van de crisis bij hen toesloeg. In het begin maakten we een film over hun prestaties en tegen de tijd dat de dingen veranderden, hadden we al veel tijd met ze doorgebracht en hun vertrouwen gewonnen en ik denk dat David nooit heeft gedacht dat hij iets verkeerds had gedaan. Daarna ging het om hun gevecht om deze strijd te winnen, die hij tot het einde heeft gedacht te zullen winnen.

Ik vind het belangrijk dat ik weet wat de mensen beweegt en dat ik niet als kritische buitenstaander langskom

Werkten ze mee omdat het ook status oplevert als iemand een film over je maakt?
David was gewoon trots op zijn prestaties. Ze waren allebei van niets opgeklommen tot waar ze toen waren en voor Jackie was het meedoen in films een deel van haar succes.

Hoe blijf je objectief als je zulke goede vrienden met ze bent? Wanneer besloot je de camera uit te zetten om haar tegen zichzelf te beschermen?
Ik denk dat ik goede vrienden met ze moet zijn om te weten wat hun beweegt en wat ze doorstaan. Zo heb ik altijd mijn werk gedaan, veel tijd met de mensen doorbrengen en ze leren kennen. Over The Queen of Versailles heb ik ongeveer drie jaar gedaan, voor Thin over eetstoornissen, ben ik tien weken in een periode van 6 maanden in de kliniek geweest. Ik vind het belangrijk dat ik weet wat de mensen beweegt en dat ik niet als kritische buitenstaander langskom. De behoeften en kwetsbaarheden in Jackies leven reflecteren die in ons leven en ik moet het verhaal vermenselijken. Het is mijn taak om eerlijk te zijn en de waarheid te vertellen en niet in te gaan op de ijdelheid, dus ik kan niet alleen de geretoucheerde momenten laten zien.

In het boek heb je een selectie gemaakt van meer dan 500.000 foto’s, wat voor foto’s hebben het boek niet gehaald?
Dat was heel moeilijk, zoveel goede foto’s hebben het niet gehaald, mijn medeauteur Trudy Wilner Stack, met wie ik al vier jaar samenwerk, kan nog steeds huilen over die foto’s. Maar ik schiet zoveel foto’s als ik aan het werk ben, 1000 tot 1500 per dag, dus dan komt er een selectie en dan komt er een selectie en dan komt er een selectie en iedere foto vertegenwoordigt dus eigenlijk duizenden foto’s en ze hebben allemaal hun eigen verhaal.

Heb je in dit boek een favoriete foto met een speciaal verhaal?
Nee, de foto’s in dit boek hebben allemaal een speciaal verhaal, daarom heb ik er van die lange beschrijvende onderschriften bijgezet. Het is belangrijk dat je begrijpt wat je ziet. Het is dan ook geen fotoboek, het is een boek van verhalen. Het interview geeft ook vaak een ander beeld dan de foto, zoals het verhaal van Mijano van Fast Forward, een beeldschoon meisje met een groep populaire mensen om haar heen, allemaal in cabriolets, maar als je haar interview leest, realiseer je je dat ze niet uit een rijke familie komt, maar dat ze haar schoonheid gebruikt om in die wereld te vertoeven, maar ook hoe moeilijk dat is.

Foto's © 2017 Lauren Greenfield/INSTITUTE