Het Engeland (en nog zo veel meer) van Jane Austen

Het is natuurlijk leuk om het verleden te idealiseren, dromend van een Mr Darcy, maar de werkelijkheid was bikkelhard. Wanneer je zoals Jane Austen in de middenklasse werd geboren, was het enige doel in je leven het vinden van een goede, bij voorkeur rijke, man en daarna het krijgen van heel veel kinderen. In haar brieven beklaagt Jane Austen het lot van een nichtje dat al voor de zoveelste keer zwanger. Ze noemt haar een 'arm dier', dat afgeleefd zal zijn tegen de tijd dat ze dertig is. Als ze dat al haalde; veel vrouwen overleden in het kraambed.’ Karin Quint over Het Engeland van Jane Austen:

Wat een schitterend boek! Maar wat een werk… Hoe lang ben je met het schrijven en samenstellen bezig geweest?
Dank je voor het compliment! Voorbereiding, reizen en schrijven hebben in totaal ongeveer een jaar in beslag genomen. Ik begon met het verzamelen van informatie over alle plekken die ik wilde opnemen in de gids, door het herlezen van Jane Austens romans en haar brieven en het uitpluizen van meerdere biografieën. Omdat ik ook alle filmlocaties van verfilmingen van haar werk sinds 1995 wilde opnemen, heb ik daarnaast heel wat uurtjes voor de tv gezeten om te bekijken welke scène op welke plek was opgenomen. Daar kwam een lijst uit met ruim 250 straten, dorpen, landhuizen en andere locaties. In de eerste helft van 2013 ben ik meerdere keren naar Engeland gereisd om alle locaties te bezoeken. In juli van dat jaar leverde ik mijn manuscript in bij de uitgever en was ik wel een beetje aan vakantie toe

Hoe zou je het boek willen omschrijven? Het is meer dan een reisgids…
Een plek, hoe mooi ook, krijgt voor mij pas betekenis als ik het verhaal erachter ken. Daarom heb ik in de reisgids veel achtergrondinformatie over Jane Austen, haar familie en de tijd waarin zij leefden opgenomen. Grappig om nu terug te horen dat sommige mensen de reisgids lezen als een soort biografie. Het was niet mijn opzet, maar inderdaad: aan de hand van locaties leer je heel veel over het leven van Jane Austen.

Ik vond het ook leuk om met zoveel mogelijk mensen te praten om bijzondere informatie boven water te krijgen, zoals over de verfilmingen die vaak in de mooiste landhuizen zijn opgenomen. Ik hou erg van anekdotes. Zo vertelde een gids in Burghley House mij dat hij als figurant had meegespeeld in de verfilming van Pride and Prejudice uit 2005. Hij stond in een scène naast de actrice Judi Dench, die tussen de opnames door iedere keer haar breiwerkje onder haar stoel vandaan haalde. Wanneer ik nu de film zie, moet ik bij die scène telkens aan dat breiwerkje denken. Het verhaal van die gids moest natuurlijk in het boek.

Waar ben je begonnen?
Mijn eerste stop was Londen. Veel mensen zullen Jane Austen associëren met het Engelse platteland, maar ze kwam vaak en graag in de hoofdstad. Ze kende de stad goed. Door haar personages in een bepaalde wijk van Londen te laten wonen of verblijven, wist de lezer uit haar tijd met wat voor persoon ze van doen hadden. In Mayfair woonden de snobs, in St James de ridderlijke heren.

In werkelijkheid was het een bikkelharde tijd

Zou jij die in tijd willen hebben geleefd?
Nee, absoluut niet. Het is natuurlijk leuk om het verleden te idealiseren, dromend van een Mr Darcy, maar de werkelijkheid was bikkelhard. Wanneer je zoals Jane Austen in de middenklasse werd geboren, was het enige doel in je leven het vinden van een goede, bij voorkeur rijke, man en daarna het krijgen van heel veel kinderen. In haar brieven beklaagt Jane Austen het lot van een nichtje dat al voor de zoveelste keer zwanger. Ze noemt haar een 'arm dier', dat afgeleefd zal zijn tegen de tijd dat ze dertig is. Als ze dat al haalde; veel vrouwen overleden in het kraambed.

Dat Jane Austen de kans kreeg om te schrijven, is te danken aan het feit dat ze opgroeide in een bijzondere familie. Haar vader en haar broers bewonderden haar talent en motiveerden haar om daar verder mee te gaan. Dat was in die tijd allesbehalve vanzelfsprekend.

Als je weinig tijd hebt voor een ware Jane Austen pelgrimage, welke plekken beveel jij dan als must see?
Het Jane Austen's House Museum in Chawton hoort absoluut bovenaan de lijst te staan. Het museum is gevestigd in de cottage waar Jane Austen de laatste jaren van haar leven woonde. Op die plek werkte ze aan de publicatie van haar eerste drie romans en schreef ze er nog eens drie bij. Je kunt er het tafeltje zien waar ze aan werkte, persoonlijke eigendommen zoals sieraden en de slaapkamer waar ze samen met haar zus Cassandra sliep.

De stad Bath is ook zeer de moeite waard; Jane Austen woonde er enkele jaren. Het is volledig opgetrokken uit honingkleurig kalksteen. Eén van de mooiste bouwwerken is de Royal Crescent, een gigantisch halvemaanvormig blok huizen. En wanneer je van mooie landhuizen houdt, zou ik de paleizen Chatsworth en Burghley aanraden, allebei uit de verfilming van Pride and Prejudice uit 2005.

Wat is jouw favoriete plek?
Het is moeilijk om er een uit te kiezen, ik heb zoveel mooie en aansprekende locaties bezocht. Als je me zou vragen waar ik zou willen wonen, dan kies ik voor Lyme Regis, een kleine, knusse badplaats aan de zuidkust. Jane Austen ging er twee keer op vakantie en een aantal belangrijke passages uit het boek Persuasion spelen zich daar af. Er is in de afgelopen 200 jaar maar weinig veranderd, je kunt letterlijk in de voetsporen van Jane en haar personages treden.

Gepassioneerde romanlezers

Wat is de meest romantische plek?
Dat is zonder twijfel Blackpool Mill Cottage bij Hartland Abbey. De cottage is gebruikt in de BBC-serie van Sense and Sensibility uit 2008 en is te huur als vakantiehuis. Het ligt aan een woeste rotsachtige kust in een dal met een watervalletje en meerdere grotten. Het ligt erg afgelegen en je kunt er niet afgeleid worden door televisie of je mobiele telefoon. Bereik heb je alleen als je een van de omliggende heuvels beklimt. Ik kan me voorstellen dat als het daar stormt je heel dicht tegen je partner aan wilt kruipen.

Wat zou Jane’s favoriete plek zijn geweest denk je?
Steventon, de plaats waar ze opgroeide, en Chawton, waar ze de laatste jaren van haar leven woonde. Allbei liggen ze in het graafschap Hampshire. Jane hield van het platteland en ze hield ervan om lange wandelingen te maken. De rust die ze op die manier vond had ze nodig om te kunnen schrijven. In Steventon kun je nog altijd de kerk bezoeken waar haar vader predikte. Die is in 200 jaar tijd nauwelijks veranderd. De pastorie waar de Austens woonden is er helaas niet meer.

Welke andere leestips heb je voor ware Janeites?
Vorig jaar kwam er een geweldige biografie uit van Paula Byrne The Real Jane Austen. Aan de hand van voorwerpen vertelt ze over het leven van Jane en de tijd waarin ze leefde. Een andere favoriet is Jane’s Fame van Claire Harman. Zij laat zien hoe Jane Austen in de afgelopen eeuwen van een onbekende domineesdochter is uitgegroeid tot een wereldster. En wie zoekt naar een goede roman zou ik Landgoed Longbournvan Jo Baker aanraden. Ze gebruikte Pride and Prejudice als achtergrond om een nieuw verhaal te vertellen, namelijk dat van de bedienden van de familie Bennet. Als je begint, leg je het niet meer neer!

Door welke boeken liet Jane Austen leiden?
Romans waren in Jane Austens tijd nog een vrij nieuw fenomeen, waar veel mensen op neerkeken. Maar de Austens waren gepassioneerde romanlezers. Jane was groot fan van Samuel Richardson, die onder andere Clarissa schreef, een van de dikste romans uit de Engelse literatuur vol met drama, passie, misdaad en zelfs verkrachting. Geen literatuur voor een domineesdochter, zou je denken. De Austens waren ook liefhebbers van het werk van Fanny Burney, die een stuk braver was dan Richardson. Zowel Richardson als Burney schreven hun romans in de vorm van een serie brieven. Ook Jane schreef haar eerste boeken Elinor and Marianne en First Impressions als brievenroman. Later werkte zij ze om tot de boeken zoals we ze nu kennen: Sense and Sensibility en Pride and Prejudice. Dat haar werk tegenwoordig nog volop wordt gelezen en we Samuel Richardson en Fanny Burney al bijna zijn vergeten, toont aan hoe tijdloos de boeken van Jane Austen zijn.