Interview met Luc Dorenbosch, co-auteur van ‘Mooier werk’ over werk maken van je baan

Mark van Vuuren en Luc Dorenbosch schreven het boek Mooier werk over hoe je in de praktijk aan de slag gaat met het maken van een betere fit tussen de taken in je baan en wat je graag doet in je werk. De behoefte aan zoiets is bijna net zo groot als het gebrek aan instrumenten ervoor. Auteurs zijn pioniers in dit spreekwoordelijke gat in de markt dat ‘job crafting’ wordt genoemd. Hoewel beiden wetenschapper zijn, telt voor hun alleen de praktijk. Ik sprak Luc Dorenbosch.

Baanontwikkeling

Twee mensen starten op hetzelfde moment in dezelfde functie. In vrij korte tijd hebben ze in de werkelijkheid twee behoorlijk verschillende banen, en nog weer een tijdje later zijn allebei de banen weer anders geworden. Terwijl de functies onveranderd zijn gebleven. Instrumenten om te begrijpen hoe dit gaat, laat staan om het te sturen, ontbreken nog in de gereedschapskist van HR. Er is niet of nauwelijks iets om taakflexibiliteit tot iets te maken dat je ter hand kunt nemen. Daarvoor moet het perspectief verschoven worden van de functie naar de baan, want dat is iets anders. Heel iets anders. De functie is een papieren en technische voorstelling van taken zoals het in het proces moet passen met een daar bijhorende naam: de functietitel. De baan is de sociaal psychologische werkelijkheid van hoe je je werk doet en ervaart waarin over de tijd ontwikkeling plaatsvindt.

Het is de ambitie van baaningenieur Luc Dorenbosch om tooling werkbaar te krijgen waarmee medewerkers zelf aan hun baan kunnen sleutelen. Weten wat je doet en weten wat je wilt om je werk voor jou ‘mooier’ te maken. In het wetenschappelijk jargon heet dat ‘job crafting’, een term die Dorenbosch zelf graag vermijdt. In het boek hebben ze het eerder over sleutelen aan werk om de baan een beetje prettiger en mooier te maken voor jezelf.

Ontnuchterend

Wie Luc Dorenbosch vraagt naar trends en vergezichten rond job crafting wordt getrakteerd op een glazige blik. Hij wil praten over hoe het werkt in de praktijk en wat praktijkmensen er aan hebben, gewoon nu, in de baan die ze hebben. Daarover spreekt hij honderduit. Ik ontmoette hem naar aanleiding van zijn laatste boek ‘Mooier Werk’ dat hij samen schreef met Mark van Vuuren, ook al zo’n ontnuchterende wetenschapper.

Dorenbosch zei bij het begin van ons gesprek dat hij liever geen interview met vraag en antwoord wilde, maar een echt gesprek, met feedback van mij. Want Dorenbosch wil leren, beter worden. Sleutelen, schaven en schuren. In die zin leeft hij waar hij voor staat: bewust in kleine stapjes je werk steeds mooier maken.

Mooi

Dorenbosch gebruikt het woord ‘mooi’ omdat in spreektaal mensen dat gebruiken voor wat in de literatuur bedoeld wordt met waar job crafting voor bedoeld is. “Mensen zeggen: ‘ik heb een mooie dag gehad’ of ‘ik heb mooi werk’. Weten wat dat dan precies betekent is al heel interessant. Evenals weten hoe je dat mooie werk voor jezelf kunt vastpakken en doorontwikkelen.” Of dat mensen aantoonbaar gelukkiger of productiever maakt in hun werk gaat Dorenbosch en Van Vuuren al veel te ver. De zoektocht van HR naar bevlogen medewerkers die eerst hun purpose moeten vinden of zoiets, maakt volgens hen een karikatuur van de werkende mens. Hun ideaal is dat mensen wat meer controle krijgen over iets meer dan het normale in hun werk. Dorenbosch en Van Vuuren zijn geïnteresseerd in de werkelijkheid: ‘wat werkt voor jou en wat niet?’

Dat is een eenvoudige vraag waar mensen meestal maar moeilijk een antwoord op kunnen formuleren. Zelfs de vraag ‘wat doe je in je werk’ is vaak al lastig, weet Dorenbosch. “Meestal komen mensen dan niet verder dan het verwoorden van de kerntaken van hun functie. Maar in de praktijk doen mensen veel meer dan dat. Kijk naar de baan van onderwijzer. Die geeft les, maar doet daar omheen veel meer taken. Daarin zit grote variatie tussen collega’s. Dat is dan ook het voor de hand liggende gebied waar je kunt gaan sleutelen om je baan mooier te maken.

“In een deel van dit nieuwe boek proberen we dat eens heel concreet te maken op basis van hoe honderdvijftig basisschoolleraren hun werk in afzonderlijke taken beschrijven en welke kansen ze zien om eraan te sleutelen. Op basis van data uit verschillende job crafting sessies op scholen kun je zien dat het mooie werk van docenten onder druk staat. Ja, administratietaken zijn vervelend en ze worden een steeds groter deel van het werk. Dat weten we. Maar in het boek staan tegelijkertijd ook tien verschillende sleutelmanieren waarop docenten zelf denken hun administratie taken mooier te kunnen maken. Je kunt veel leren van de mensen die zelf het werk doen in het vinden van passende oplossingen.”

Rotklusjes

Wat Dorenbosch ook opvalt is dat mensen niet zo moeilijk doen over dat hun baan ook rotklusjes bevat. Werk blijft wel gewoon werk. Dorenbosch: “Mensen accepteren dat. En weten dat niet alles maakbaar is. Managers hoeven dan ook niet bang te zijn dat job crafting oplevert dat teams bepaalde taken niet meer zouden gaan doen omdat niemand daar zin in heeft. Misschien is het ook wel andersom: als je weet dat je mooi werk hebt, doe je het minder mooie werk er makkelijker bij.”

Ambacht

In de literatuur is veel bekend over wat voor mensen betekenisvol werk is. Maar Dorenbosch zou de laatste zijn om daar een mal uit te ontwikkelen om voor mensen mooi werk te gaan realiseren. “Wat betekenisvol is, is namelijk heel persoonlijk. Daarom moet in job crafting maar blijken wat voor deze ene persoon in kwestie nuttig is om te onderzoeken en wat niet. Het op maat maken van een baan, vraagt daarom een maatwerkproces.” Wat niet wil zeggen dat Dorenbosch geen concrete werkwijze en tools ontwikkeld heeft. Juist wel. In het boek worden heel praktisch bruikbare instrumenten beschreven om mensen zelf of in teamverband aan hun baan te laten sleutelen. En ook hebben ze software ontwikkeld die dat ondersteunen kan. “Maar het betekenisvolle verschil wordt vaak gemaakt door degene die het proces begeleidt. Die moet weten waarop moet worden doorgepeurd en waarop juist weer niet.” In die zin is job crafting een ambacht dat kennis en veel oefening vraagt. “Je moet er het gereedschap voor hebben, de mindset en de vaardigheid. Alle drie zouden tot de standaarduitrusting van elke manager moeten behoren, als ze tenminste erop uit zijn dat werk een maximale fit maakt met de mensen in zijn of haar team.”

Eenvoudig

“En tegelijk is het eigenlijk schokkend eenvoudig", vindt Dorenbosch. "Welke taken wil je meer, minder, anders, beter of nieuw doen?" En als je de uitkomsten daarvan in teamverband deelt, kun je op een soort marktplaats samen kijken of taken geruild kunnen worden. De een heeft bijvoorbeeld een hekel aan plannen en zou best meer contact met klanten willen hebben, terwijl bij een collega dat net andersom is. Ruilen dus! Het valt Dorenbosch op hoe vaak het voorkomt dat teamleden dit soort dingen niet van elkaar weten, terwijl de oplossing toch heel simpel kan zijn. “Het hangt nu vaak van het toeval af of dit soort gesprekken plaatsvinden bij de koffie-automaat. Daarom is het goed deze uitwisseling van informatie te organiseren.”

Kurkentrekker

“Vaak weten mensen helemaal niet hoe hoe werk eigenlijk werkt”, vervolgt Dorenbosch. “Terwijl dat wel nodig is om er zelf wat aan te kunnen doen. Als je een beetje weet hoe een stofzuiger werkt, kun je zelf de zak verwisselen. Ongeveer dat is onze ambitie met werk. We zouden willen dat de logica van sleutelen aan je baan zo evident wordt dat mensen het zelf gaan gebruiken. Iedereen weet wat een kaasschaaf en een kurkentrekker is en hoe en wanneer je dat gebruikt. Zoiets willen wij ook voor mooier werk.”

Fotografie Paul Tolenaar