Raymond van der Laan: “Al het bier is speciaal, ook pils.”

Raymond van der Laan is bierliefhebber- en schrijver. Hij is al sinds de jaren tachtig op bierontdekkingsreis. En wat hij op die reis ontdekt deelt hij graag met anderen. Hij schrijft regelmatig over bier voor Volkskrant Magazine en heeft nu zijn boek over bier uitgebracht.

Een boek over bier

Gefeliciteerd met je boek! Verdient bier meer aandacht?
Dank je! Ja, dat denk ik wel. Ik merk dat we nog altijd erg weinig weten over bier. In de meeste bars of restaurants bijvoorbeeld kan het personeel niet adviseren. De keuze is er zeer beperkt. En ook thuis grijpen we toch heel vaak naar het aanbiedingskratje pils. En dat is jammer, want er is heel veel te ontdekken, als je je er voor open stelt. Wat mij betreft begint dat met het stoppen van het gebruik van het woord ‘speciaalbier’. Dat zegt namelijk helemaal niets over het bier dat je drinkt. We spreken immers ook niet over speciaalwijn, maar over Chardonnay of Chablis. Van speciaalkaas en speciaalbrood spreekt ook niemand. Dus waarom wel van speciaalbier? Al het bier is speciaal, ook pils. Bier is bier, en als je over een specifieke soort of type wilt spreken - ik hanteer het woord ‘stijl’ - gebruik dan de naam van die stijl. In mijn boek bespreek ik een twintigtal bierstijlen, met behulp van infographics, tekst en voorbeeldbieren. En nog eens twintig beschrijf ik in een kort verband. Het boek geeft je dus een vocabulaire om je te helpen om op een betekenisvolle manier over bier te spreken. En dat helpt bij wat ik maar de emancipatie van bier noem.

Eerlijk gezegd drink ik liever wijn… kun je me overtuigen om een biertje te bestellen?
Ik kan hier vertellen over het feit dat bier veel meer variatie kent dan wijn, zoals het aantal ingrediënten zoals water, graan, hop, gist en de variaties daarin, het brouwproces en de rol van de brouwer, het aantal basissmaken in bier (je vindt ze alle vijf terug) en het aantal wetenschappelijk vastgestelde chemische smaakcomponenten (meer dan in wijn). Maar ik ben niet zo van het afzetten tegen wijn. Ik kan ook enorm genieten van wijn. Veel belangrijker is dus het advies: stel je er voor open. Gun jezelf eens een goed bier. Bier is veel meer dan dat beeld van het schrale pilsspul. Dat vindt niemand lekker. Bier heeft zoveel smaken, dat er voor iedereen wat te vinden is. Mensen die zeggen geen bier te lusten hebben nog niet het juiste bier gedronken. Drink een volle imperial stout, een intense barley wine, een fruitige IPA, een friszure geuze, of een droge kruidige saison en je weet wat bier allemaal in huis heeft. Gebruik mijn boek, of de kennis van een goede barkeeper, om achter je voorkeur te komen en ga vooral veel proberen. In alle goede bierbars, en daar komen er steeds meer van, kun je een klein proefslokje krijgen voordat je een heel glas bestelt. Die glazen zijn trouwens vaak kleiner dan wat je van een kroegglas gewend bent, dus kun je op een middag of avond best wat verschillende bieren proberen. Deel gerust een fles of glas, want gedeelde vreugde is immers dubbele vreugde. Tip: onthoudt de naam van de stijl van het bier. Dus: saison, stout, porter, IPA, brown ale, weizen etc. Dan leer je je favoriete soorten bier snel kennen. Vraag dus ook om de naam van die stijl. Want als je weleens 'een lekker biertje' drinkt, hoe weet je dan de volgende keer waar je om moet vragen? En bevat bier meer calorieën dan wijn? Nee. Zelfs minder per milliliter, volgens informatie van voedingscentrum.nl.

Bier is iets om van te genieten

Wat is jouw achtergrond, en jouw fascinatie met bier?
Mijn fascinatie is er al sinds ik bier drink, vanaf eind jaren '80. Mijn maten en ik wilden weten wat er verder nog te beleven was dan dat pils. En zo kwamen we in aanraking met dan nog obscure Belgische brouwsels. Die brouwerijen gingen we later opzoeken, op diverse bierreizen door België. We kwamen in abdijen, we ontdekten het mysterieuze geuze bier, we picknickten onder de hopstaken. In de VS ontdekte ik de wereld van het Amerikaanse 'craft beer'. Met geïnteresseerden van het werk en de sportclub ondernam ik meer bezoeken aan brouwerijen, bierbars, festivals, en organiseerde proeverijen. Ik vond het leuk om te vertellen over al die bieren, en te zien hoe anderen werden aangestoken door die interesse voor de enorme rijke en gevarieerde wereld van het bier. Niet alleen om het bier zelf, maar ook om de mensen erachter met hun verhalen en hun drijfveren. Sinds eind 2014 schrijf ik in Volkskrant Magazine over bier, met nog altijd dezelfde motivatie: informeren en enthousiasmeren.

Hoeveel bier mag je drinken?
Ik kan alleen maar zeggen: drink met mate. Kwaliteit over kwantiteit. Neem er de tijd voor, schenk het bier uit in een droog en schoon glas (dat kan prima een groot wijnglas zijn), en drink het met evenveel aandacht als waarmee het is gemaakt. De bieren zijn duurder, soms zelfs flink, maar bedenk dat er met die ene speciale Italiaanse imperial stout meer te beleven valt dan met dat kratje anonieme bruine pijpjes.

Alcohol stilt de pijn. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de Universiteit van Greenwich. Britse wetenschappers deden achttien onderzoeken naar het effect van twee pintjes op de pijngrens. En wat bleek, bier kan pijn met een kwart verzachten. (Bron: AD, http://www.ad.nl/wetenschap/bier-beter-dan-paracetamol~a5e89064/) Geloof jij in de helende werking van bier?
Dat vind ik een lastige. Ik ben geen dokter of voedingsdeskundige. Ik zie bier als iets om van te genieten. Maar aan hop worden wel allerlei geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven (en vroeger ook wel kwalijke). Hildegard von Bingen was een Duitse abdis die daar in de 12^e eeuw al over schreef. En bier werd ook als alternatief voedingsmiddel gezien, bijvoorbeeld in kloosters tijdens vastendagen, of de sweet stout die in Engeland door dokters werd voorgeschreven om aan te sterken.

Wat is het beste moment om bier te drinken?
Als je er zin in hebt. Bij de borrel (lekkere dorstlessers als bijvoorbeeld amber lager, IPA, pils, weizen), als aperitief (spannende, complexe bieren als saison, Vlaams roodbruin of geuze), bij de maaltijd (er zijn boekenkasten vol geschreven over het onderwerp ‘beer-food pairing’) en als digestief (denk aan zwaardere bieren as barley wine, imperial stout en quadrupel, al dan niet ‘barrel aged’ oftewel vatgerijpt).

Hippe hippiebars met imponerende krijtborden

Hoeveel soorten bier zijn er?
Dit is heel moeilijk te zeggen. Er zijn tientallen stijlen (‘soorten’), en vele variaties daarop. Het aantal brouwerijen wereldwijd lijkt te worden geschat op zo’n tienduizend, en dat aantal groeit nog steeds. De ene brouwerij maakt één bier, een ander tientallen nieuwe per jaar. En daarvan zijn er steeds meer verkrijgbaar in Nederland. Hou je lokale speciaalzaak in de gaten voor het nieuwste op biergebied, maar leer ook de klassiekers kennen.

Er is veel veranderd ten opzichte van vroeger, er zijn heel veel soorten verkrijgbaar, hippe bierbars met imponerende krijtborden schieten gebroederlijk naast slanke slabars uit de grond… Is dit een goede ontwikkeling? Raken we niet te ver verwijderd van het eenvoudige biertje?
Ik ben het helemaal met je eens dat bier vooral niet ingewikkeld moet zijn. Het moet inderdaad juist eenvoudig worden. En het wordt eenvoudig als je voor dat schap in de winkel, of dat krijtbord in de bierbar staat met de kennis om onderscheid te maken tussen al die bieren. Kom ik weer terug op dat vocabulaire. Als je weet dat je van een saison houdt, of een porter, of een pale ale, dan is dat bord gelijk minder imponerend. Want je kunt het lezen. Je kunt zelfs een voorkeur ontwikkelen voor een bepaalde brouwer. Net zoals je een favoriete band of schrijver hebt. Kortom, bier wordt normaal. Inclusief de variatie daarin. Het grappige is dat al die variatie niet nieuw is. Al die verschillende soorten bieren zijn ooit normaal geweest, maar zijn op een bepaald moment van het podium verdwenen. Daarvan komen er nu diverse weer terug, andere nog niet, en sommige misschien wel nooit meer. Als je met ‘eenvoudig’ een pilsje bedoelt, dan zeg ik: er is natuurlijk niks mis met pils. Maar kies dan wel voor een goed pils. Een pils dat gemaakt is zoals pils bedoeld is. Hoppig, droog bier met een subtiele moutsmaak en aangenaam bitter. Zo’n pils is ook een speciaal bier, net zo speciaal als die andere bierstijlen.

Wat is het zwaarste bier dat er is?
Dat is een tijdje een hele wedstrijd geweest, maar de belangstelling lijkt te zijn afgenomen. Door te 'eisbocken', een proces waarbij je het water in het bier in etappes bevriest en zo het alcoholpercentage steeds verder opvoert, kun je tot tientallen procenten komen. BrewDog’s The End Of History (55%) en Brewmeister's Snake Venom (67,5%) zijn hier voorbeelden van. Het heeft verder weinig meer met de normale productie en consumptie van bier te maken, en is meer een gimmick.

Californië en Italië, de beste bierlanden

Wat is het beste bierland naar af te reizen voor een road trip langs verschillende brouwerijen?
Mag ik er twee noemen? Californië en Italië. Californië, omdat daar de bierrenaissance zoals we die we nu meemaken begonnen is. In de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw begon men daar de oude Europese stijlen weer te ontdekken. Zoals de Engelse IPA, die men met Amerikaanse hopsoorten een eigen draai gaf. Later is de rest van de wereld die Amerikaanse craft brewers gaan navolgen, en nu kunnen we vrijwel overal op de wereld genieten van de meest uiteenlopende bieren van doorgaans goede kwaliteit. Vorig jaar zomer zijn we op vakantie geweest in Californië en hebben daar fantastische brouwerijen bezocht zoals Anchor, Lagunitas en The Bruery. Italië vind ik het meest opwindende bierland van dit moment. Bij Italianen gaat het maar om één ding: smaak. Of dat nu van vergiste druiven of graan komt, doet er niet toe. Ze hebben de basis van het brouwen geleerd in landen als Engeland, België en Duitsland, en maken nu volledig vrij en ongeremd de meest inventieve bieren. Vaak met lokale ingrediënten zoals bijvoorbeeld kastanjes en druivenmost. Of met eucalyptus, zoals in het Italiaanse trappistenbier van Tre Fontane uit Rome. Bij sommige brouwsels is het eens meer duidelijk of je nu van bier of wijn moet spreken: de hybride dranken. Maar ik had ook allerlei andere bierlocaties kunnen noemen: Oregon, New England, België, Scandinavië, Spanje, Londen...

Je beschrijft in jouw boek ruim 80 soorten bier. Wat is jouw favoriete soort?
Een kleine verduidelijking: het zijn ruim 80 individuele bieren die de revue passeren. Het aantal soorten, of stijlen, dat een uitgebreide beschrijving krijgt is twintig. Van die krijg je dus int totaal meer dan 80 voorbeelden voorgeschoteld.
Dan, om je vraag te beantwoorden: ik ben altijd op zoek naar bier met veel smaak, maar niet per se veel alcohol. Bijvoorbeeld een mooie porter of een saison. Dat zijn bieren waar van alles in te ontdekken valt, maar niet direct een fors percentage meebrengen zoals bijvoorbeeld een imperial stout of een barley wine. Die kunnen gerust 10 tot 12 procent aantikken. Daar kan ik ook erg van genieten, maar ze zijn meer geschikt om de avond mee te besluiten. Een prima 'uitpufbier' vind ik een IPA. Even de voeten omhoog na een lange dag en dan zo'n geurige, fruitige, bloemige, harsige smaakbom... Een intens genietmoment. Je leeft er weer helemaal van op. Je hebt ze in lichte varianten, session IPA, tot zware, double of imperial IPA. Voor een bier om wat langer mee door te kunnen gaan, zoals op een feestje of een barbecue bijvoorbeeld, kies ik vaak voor een amber lager. Doordrinkbaar, maar met meer smaak dan een pils uit een aanbiedingskratje.
En ik heb een enorm zwak voor zure bieren. Stijlen als geuze, Vlaams roodbruin, maar ook Berliner weisse en gose vind ik reuze interessant.

Is dit ook boek voor vrouwen?
Nou en of. Bier is genderneutraal. Het maakt het bier niet uit of het door een man of een vrouw wordt gedronken. Vele brouwerijen, met name in België en Duitsland, worden door vrouwen gerund. Vaak gaan brouwerijen daar over van generatie op generatie, en in elke generatie kunnen het mannen of vrouwen zijn die er in actief zijn. Bier brouwen was van oudsher trouwens een typische vrouwentaak, net zoals brood bakken. Ik ben dan ook geen voorstander van het benadrukken van sekse, als het om bier gaat. Brouwerij Oedipus (allemaal mannen) heeft dit met zijn bier Mannenliefde prima begrepen: een naam met een knipoog, om af te rekenen met stereotiepe beelden. Ik zie steeds meer vrouwen bier ontdekken. Sommige zijn dol op een romige imperial stout, andere weer op een bloemige IPA of juist een zoetzure Vlaams roodbruin. Op bierfestivals is het aantal vrouwelijke bezoekers elk jaar weer groter. Dus dit boek is juist geschikt voor vrouwen, omdat zij in het algemeen gesproken minder met bier bezig zijn geweest. Kortom, wat mij betreft geen discussiepunt!