Sara van Duijn: “Waarom willen we altijd alles beter maken en mensen langer laten leven?”

Biologe Sara van Duijnhad nooit verwacht zelf les te geven. Nu geeft ze les aan de pabo en op de basisschool om mensen te stimuleren anders naar de wereld te kijken. Ze heeft een boek geschreven: Alles is biologie. In dit boek heeft ze al haar vragen en de antwoorden daarop gebundeld en hoopt ze iedereen bewuster te maken van de natuur om ons heen.

Waar komt jouw liefde voor biologie vandaan?
Dat is een hele goede vraag. Ik denk dat het deels genetisch bepaald is, want mijn opa en vader waren beide bioloog en voor een deel is het heel erg gegroeid. Ik denk dat het de afgelopen jaren het meest gegroeid is omdat ik ben gaan lesgeven en meer om me heen ben gaan kijken hoe wereld in elkaar zit en wat je kan gebruiken tijdens lessen. Het is een samenloop van omstandigheden.

Zou je in een andere tijd willen hebben geleefd? Bijvoorbeeld in de tijd van Darwin, waarin zoveel nieuwe inzichten werden geboren, niet in de minste plaats de evolutietheorie.
Ja, maar dan wel als man.

Waarom als man?
Omdat ik denk dat er als vrouw niet naar je werd geluisterd en je niets kon. Als vrouw is het nog lastiger om tegen de gevestigde orde in te gaan en het was van Darwin al knap dat hij tegen het geloof in ging en dat hij zijn eigen ding bedacht. Als vrouw had je dat überhaupt nooit kunnen doen. Het lijkt me heel tof omdat er heel veel bedacht en uitgevonden is toen.

Je boek is ingedeeld aan de hand van 62 vragen, van ‘Hoe werkt het brein?’ tot ‘Waarom worden dieren en kinderen drukker als het volle maan is?’ tot ‘Is liefde wel zo romantisch?’ tot ‘Hoe wordt onderzoek naar Alzheimer gedaan?’ Zeer uiteenlopende onderwerpen. Wat is het meest verbazingwekkende dat je zelf hebt geleerd tijdens de research voor dit boek?
Ik denk… dat muggen niet op licht afkomen. Ze kunnen beter zien in de schemering en dat ze daarom ook altijd in de schemering opkomen. Op het moment dat je je lamp aan hebt, blijven ze dus weg. De muggen komen liever op dieren af trouwens. Dus als je huisdieren hebt is de kans kleiner dat je geprikt wordt, want muggen prikken liever dieren dan mensen. Muggen komen op je lichaamswarmte af en dan merken ze op welke aminozuren je op je huid hebt. Die hebben ze namelijk nodig om de eitjes te laten groeien. Wanneer je dus vaak wordt geprikt heb je goede aminozuren. Het beste wat je dan kan doen als je veel geprikt wordt, is naast iemand gaan liggen die alcohol heeft gedronken.

En vanwaar deze 62 vragen? Ik kan me voorstellen dat de lijst nog veel langer was…
Ja absoluut, ik ben begonnen met het boek en toen heb ik alles opgeschreven wat ik wilde weten op dat moment. Omdat het er zoveel waren heb ik me ingehouden, maar ik heb een contract voor twee boeken dus in het volgende boek komen er gewoon weer 62. Dit zijn echt mijn vragen, maar voor het volgende boek kunnen mensen hun vragen insturen. Aan het eind van mijn inleiding heb ik geschreven: “mocht je na het lezen van dit boek vragen hebben beantwoord ik die graag.” Er komt ook een Facebook-pagina waar ze vragen kunnen stellen en waar ook feitjes op komen. Het wordt een plek waar mensen terecht kunnen.

De natuur is efficiënter en meer in balans dan wij als mensen zijn

Wat is een van de belangrijkste lessen die we van de natuur kunnen leren?
Dat de natuur het altijd efficiënter oplost en beter in balans is dan dat wij dat kunnen. Wij zijn altijd op zoek naar andere technieken en hoe je dingen beter kan maken, maar de natuur doet het op de een of andere manier met minder materiaal en energie dan dat wij voor elkaar krijgen. De natuur is ook altijd op zoek naar balans. Daarom zou de natuur nooit moedwillig iets kapot maken omdat ze het kapot wil maken. Ze zullen het alleen kapot maken om daarvan te leven. De natuur gaat alleen maar voor het overleven en dat hebben wij als mensen ondertussen helemaal niet meer.

Je schrijft in je voorwoord: ‘Waarom kan het ene onzichtbare foutje fataal zijn en kan een schijnbaar fataal ongeluk opgelost worden?’ Beangstigt dit je nooit – de wetenschap dat we zo kwetsbaar zijn?
Ja, aan de ene kant wel, maar aan de andere kant stimuleert het ook om echt te genieten van het leven en te doen wat je wilt omdat het morgen over kan zijn en omdat je niet weet wat er allemaal in je lichaam gebeurd.

Waar geniet jij zelf het meest van?
Op dit moment van de zon, maar eigenlijk van het les geven. Omdat ik het echt heel tof vind om mensen op de pabo te stimuleren meer van de natuur te leren en met een andere blik op de wereld te krijgen en de basisschool omdat kinderen zo enthousiast kunnen worden, zoveel vragen nog hebben en zo blanco zijn eigenlijk, maar ook erg geïnteresseerd. Dat is een mooie combinatie.

Is dat ook de reden dat je met deze twee totaal verschillende doelgroepen werkt?
Ja, eigenlijk wel. Ik was natuurlijk pabo gaan doen en had nooit verwacht dat ik daar dan zelf zou werken. Ik vind de kinderen op de basisschool fantastisch, maar wanneer je op de pabo werkt bereik je indirect eigenlijk veel meer kinderen. Want als je de aankomende leerkrachten goed stimuleert om op de juiste manier naar de wereld te kijken, dan bereik je daar veel kinderen mee. Dat vind ik een toffe combinatie.

Zij leren veel van jou. Leer jij ook veel van jouw leerlingen?
Toch elke keer weer een andere blik op de wereld. De meeste studenten die ik lees geef, zijn voltijd eerstejaars studenten. Die zijn 18/19, dus die studenten zitten nog volledig in de puberteit en die zijn echt totaal niet bezig met de wereld. Dat vind ik zo’n raar concept dat je dat niet kan zien, maar dat vind ik ook wel weer mooi. Zo moet je zelf veel meer nadenken over hoe je hen kan bereiken, zodat ze er wel naar gaan kijken. Op de een of andere manier leer je dingen anders uitleggen. Dat heb ik ook veel gebruikt in het boek, omdat je veel meer voorbeelden er bij moet nemen en het levend moet maken.

Een op een vertalen naar mensen

Je schrijft een promotieonderzoek over Alzheimer. Wat heeft jou gedreven om jouw onderzoek hier over te doen?
Dat is een lang pad geweest. Ik heb biologie gestudeerd en ik had een vriendinnetje waarvan de moeder een hersenziekte had die veroorzaakt werd door hetzelfde eiwit als alzheimer. Om deze reden ben ik in de neuro-science gegaan en toen kon ik in Leiden stage lopen waar ze daar onderzoek naar deden. Toen is mijn promotieonderzoek over Alzheimer gegaan omdat je daar uiteindelijk meer geld voor krijgt. In Nederland zijn maar 15 mensen ongeveer die dezelfde ziekte hebben als de moeder van dat vriendinnetje, dus daar krijg je geen geld voor. Maar op het moment dat je dat eiwit oplost, dan kun je ook bij andere ziektes die dat eiwit hebben er iets mee doen. Je weet dan in ieder geval waarom het neerslaat terwijl het eigenlijk niet zou moeten neerslaan.

In je laatste hoofdstuk behandel je de grens tussen ethiek en biologie. Waar ligt voor jou de grens tussen ethiek en biologie?
Ik vind dat een lastige, omdat het over veel verschillende facetten gaat. Ik ben tot de conclusie gekomen dat proefdieronderzoeken niet helpen, omdat je dat nooit één op één kan doorkoppelen naar mensen. Ik vind dat je proefdieronderzoeken alleen maar moet doen op het moment dat je het één op één kan vertalen naar wat er in mensen gebeurd. Dat is voor mij een grens en ik vind het een grens dat we mensen altijd maar levend moeten houden. Mijn opa had bijvoorbeeld ver gevorderde Parkinson, maar hij kreeg wel de griepprik zodat hij nog langer kon leven. Dan denk ik heel vaak: waarom zouden we dat willen? Er zijn zoveel mensen op de wereld. Waarom willen we altijd alles beter maken en mensen langer laten leven? En aan de andere kant snap ik het ook wel, omdat je je geliefden altijd dicht bij je wilt houden. Maar ik denk dat de grens voor mij ligt dat je dingen die je zelf niet zou willen, dat je dat ook voor anderen niet moet willen. Ondanks dat je ze dicht bij je wilt houden. En ik vind denk ik het klonen van mensen ook wel een grens, dat is gewoon niet oké.

Tot slot: Is de liefde wel zo romantisch?
Ja… Dat hangt er een beetje vanaf wat je er zelf van maakt. Het is natuurlijk puur chemisch. Verliefd zijn is niet romantisch, dat is puur chemisch en dan word je hele lichaam geprepareerd op verliefd zijn, maar op het moment dat het over gaat in liefde… Ik denk dat dat wel echt romantisch is want daar komen er allemaal stofjes vrij op het moment dat je elkaar genoeg aandacht geeft, genoeg er voor elkaar bent, naar elkaar luistert en veel knuffelt. Dus als je dat goed doet dan kan het heel romantisch zijn. Verliefd zijn is niet romantisch, maar liefde wel. Maar er moet wel meer liefde zijn in de wereld. De wereld is niet meer zo lief, dus daar ga ik wat aan doen.

© Fotografie Sara van Duijn: Geert Snoeijer