Pionier in agile en scrum, Rini van Solingen, schreef een ultratoegankelijk boekje over leidinggeven aan zelforganiserende teams. In De bijenherder legt hij via een simpele analogie uit dat teams die werken aan complexe uitdagingen geen herderstype nodig hebben, maar veel meer een imkertype. Geen leider die alwetend via command en control de boel de goede kant op stuurt, maar een leider die zich vooral richt op het scheppen van de juiste condities en zijn mensen daarna het zelf laat uitzoeken. Echter, Van Solingen is de eerste om te waarschuwen voor veralgemenisering, zo legt hij in dit interview uit. “Het gaat er om dat je als leider jezelf steeds opnieuw weer afvraagt wat hier nu nodig is, en wat te doen om daarmee zelf overbodig te worden.
In welke nieuwe vormen voor zelforganisatie geloof jij?
Met werkmethodes is het net als met ieder hulpmiddel, degene die het hanteert bepaalt of het behulpzaam is. Opleggen en directief voorschrijven gaat daarom niet werken. Vergelijk het met een kettingzaag, reuzehandig ding, maar natuurlijk niet voor het maaien van gras. Iedereen snapt dat je niet alle medewerkers in de plantsoenendienst kunt verplichten om voor elke taak de kettingzaag te gebruiken, maar met de uitrol van werkmethodes zie je soms wel dat iedereen verplicht wordt om hetzelfde nieuwe hulpmiddel te gebruiken. Als iets ineens ’de oplossing voor alle problemen’ is, dan gaan bij mij de nekharen overeind staan. Als gezegd wordt dat iets moet, dan wordt het uiterst gevaarlijk en stijgt de kans op mislukking enorm.
Maar als iets goed werkt, werkt het toch ook in vergelijkbare situaties?
Situaties zijn nu eenmaal niet goed met elkaar te vergelijken. Dat komt door de toenemende complexiteit. Elke digitale omgeving is per definitie complex en als er al eenvoudig werk was, dan is dat inmiddels grotendeels weg-geautomatiseerd en is ook daar alleen het complexe werk nog over. Bij complexe problemen weet je altijd pas achteraf wat je had moeten doen. Wat de ene keer werkt, kan dan ergens anders juist helemaal niet werken. Daarom is ontdekkend uitvinden de oplossing bij complexiteit: al doende leren wat werkzaam is en wat niet. Het gaat dus niet om het hulpmiddel, maar het gaat om wat mensen er mee willen bereiken.
Complexe vraagstukken kun je doorgaans niet met command en control oplossen. Complexiteit vraagt namelijk om vertrouwen in kunde en inzicht van de mensen die het werk doen. Via autonomie, beter worden en experimenteren, gaan teams zelf aan de slag. Dit vraagt echter om een totaal andere manier van leiderschap. Dat is waarom ik dit boekje heb geschreven.
Is ‘de imker’ niet een nieuw ideaaltype leider dan?
Eigenlijk hoef je alleen de titel maar te begrijpen om de essentie van het boek te vatten; dat je een keuze hebt om te leiden als een herder of als een imker en dat het onmogelijk is om als herder succesvol te zijn in het aansturen van bijen. Gebruik het boek niet als ‘pil’, maar eerder als therapie. De oplossing is niet om letterlijk te doen wat in het boek staat, maar het te gebruiken als reflectie-instrument en om er mee naar jezelf te kijken. Een goede leider vraagt zich steeds af: wat heeft deze situatie nu nodig van mij? Een imker vraagt zich ook constant af: wat kan ik doen om mijn bijen te helpen? En dat is voor elk bijenvolk anders, en vraagt dus veel meer kwaliteiten van een leider. Het ligt altijd aan jou, zelfs als het niet aan jou ligt. In naar jezelf kijken’’ ligt het antwoord en de energie.
