Rolf Dobelli: "Geluk is niet een gemoedstoestand die je na kunt streven."

De ondertitel van het tiende boek van Der Spiegel #1-Bestsellerauteur Rolf Dobelli luidt: 52 simpele levenstechnieken voor geluk. “Maar dat is marketing. Happiness sells.” De ondertitel van De kunst van goed leven is soms ook een tikkeltje verwarrend want, zoals hij zelf ook schrijft, aanhoudend geluk bestaat niet. Geluk is niet een gemoedstoestand die je na kunt streven.

“Inderdaad proberen filosofen, theologen, artsen, sociologen, economen, psychologen, hersenonderzoekers en reclameprofessionals al 2500 jaar uit te vogelen wat mensen gelukkig maakt. Sociale contacten zijn belangrijk, zo wordt er gezegd. Zingeving helpt. Seks kan niet schaden. Deugdzaam handelen ook niet. Nou ja, dat hadden we zelf ook wel kunnen bedenken, toch? De resultaten zijn nogal vaag. Wat betreft de concrete geluksfactoren – oftewel de upside van geluk – tasten we nog steeds in het duister. Als we daarentegen de vraag stellen wat ons geluk enorm beïnvloedt of wat een goed leven in gevaar brengt, kennen we die factoren haarfijn. Alcoholisme, drugs, chronische stress, lange reistijden naar het werk, een baan waar je een hekel aan hebt, werkeloosheid, een ontwricht huwelijk, armoede, schulden en financiële afhankelijkheid, eenzaamheid, afhankelijkheid van waardering van buitenaf, jezelf constant vergelijken met anderen, slachtofferhouding, chronisch slaaptekort, depressie, nervositeit, haat en afgunst. Daar heb je de wetenschap niet voor nodig. Deze factoren kunnen we zelf constateren. Bij onszelf, bij vrienden en buren. De downside is altijd concreter dan de upside. De downside is net als graniet: hard, tastbaar, concreet. De upside daarentegen is net lucht.”

Je begon zo’n 5 jaar geleden na te denken over dit boek, over deze technieken voor een beter leven. Je vrouw was misschien net zwanger van jullie tweeling. Maakte dit dat je anders tegen het leven aan ging kijken?
De waarheid is minder poëtisch. Ik was klaar met mijn boek De kunst van het heldere denken en wilde aan iets nieuws beginnen. Voordat ik werkelijk begin met een nieuw boek, stel ik mezelf altijd een vraag. Iets dat me al heel lang bezighield was: “Hoe moet ik mijn leven leiden? Hoe kan ik een goede invulling aan mijn leven geven?”

Wat is jouw achtergrond?
Ik heb Filosofie en Business gestudeerd. Geen voor de hand liggende combinatie inderdaad. Maar dat laatste, dat is niet bepaald inspirerend. Je kunt in een paar weken de basisprincipes leren van zaken doen, leiderschap leer je sowieso niet uit een boekje, dat leer je dankzij een goed voorbeeld, alles op dit gebied leer je door te doen en te ervaren. Ik wilde hier tegenwicht aanbieden door iets te studeren dat meer vergt van mijn denk- en voorstellingsvermogen.

Vanwaar 52 technieken?
Het hadden er ook meer kunnen zijn. Mijn boek is niet de oplossing voor alles en soms kun je verschillende technieken combineren. Ik begon aan dit boek met de gedachte dat er een heilige graal moest zijn voor een goed leven. Maar gaandeweg kwam ik erachter dat die er niet is. Het leven is niet eerlijk. Hoe vroeger je dat accepteert, hoe beter. 52 is een fijn getal, een mooi aantal voor in een boek. Ik had geen geduld om 500 technieken te beschrijven.

Welk van de technieken pas je persoonlijk het meest toe?
Het vijf-seconden-nee-principe. Als iemand me vraagt of ik hem een plezier wil doen, schenk ik de eis precies vijf seconden, daarna beslis ik. En meestal zeg ik dan nee. Ik sla liever systematisch te veel verzoeken af en neem het risico op de koop toe dat ik niet bij iedereen geliefd ben dan omgekeerd. Doe dat ook. Heel weinig vragers zullen je daarom meteen een onmens vinden. Integendeel, in het geheim zullen ze je bewonderen omdat je zo consequent bent. De Romeinse filosoof Seneca schreef 2000 jaar geleden: Al diegenen die jou naar zich toe roepen, rukken je weg van jezelf. En daarmee liep hij vooruit op wat Warren Buffett zo uitdrukt: Het verschil tussen succesvolle mensen en zeer succesvolle mensen is dat zeer succesvolle mensen tegen bijna alles nee zeggen.

Toen ik jouw boek voor het eerst in handen had, moet ik eerlijk bekennen dat ik dacht: Het is makkelijk praten over technieken voor een goed leven vanuit een warm, veilig huis met een comfortabele bankrekening…
Dat krijg ik vaker te horen. En ja, mensen in Syrië hebben wel iets anders aan hun hoofd. Zonder geld, zonder veiligheid. Elke euro die je verdient als je arm bent, heeft een enorme impact. Dan kun je beter je geld sparen dan dit boek kopen. Maar als je op het punt komt waarop aan die basisveiligheid voldaan is, heeft geld minder invloed op hoe je je voelt, dan gaan andere zaken een rol spelen zoals klimaatverandering, welzijn, onderwijs, betrouwbaarheid en transparantie van de regering... Wetenschappelijk onderzoek levert een duidelijk antwoord. Als je in armoede leeft, speelt geld een grote rol. Geldnood is doffe ellende. Verdien je 50.000 euro per jaar, dan speelt geld een matige rol. Bij een jaarinkomen van boven de 100.000 euro per huishouden slinkt het effect van extra inkomen tot 0 en dat blijft bij 0, zelfs als je dat miljoen bereikt

In het hoofdstuk De eicellenloterij geef je aan dat je feitelijk 0% van je succes toe kunt schrijven aan je eigen prestaties. Je succes berust feitelijk op dingen waar je geen invloed op hebt. Je hebt je succes echt niet ‘verdiend’. Dat is vrij stellig. Ik denk aan alle hardwerkende selfmade men en women die zich hebben ontworsteld aan het milieu waar ze vandaan komen…
Wat je bent, heb je aan je genen te danken. En aan het milieu waarin je genetische bouwplan wordt uitgewerkt. Ook je intelligentie is overwegend genetisch verankerd. Net zo goed als het feit of je introvert of extravert bent, openhartig of angstig, betrouwbaar of nonchalant. Als je gelooft dat je je succes te danken hebt aan je harde werken, je lange nachtdiensten en je enorme ambitie, dan klopt dat wel, maar die wilskracht waar je zo trots op bent heb je eveneens te danken aan je genen en je milieu.

Wat is succes?
Echt succes is innerlijk succes. Dat heeft niets te maken met wierookstokjes, contemplatie of yoga. Het streven naar innerlijk succes is in alle opzichten een van de verstandigste houdingen. Het is tegelijkertijd een wortel van het westerse denken. De Griekse en Romeinse filosofen noemden deze vorm van succes ataraxie. Wie ataraxie, oftewel zielenrust bereikt heeft, blijft kalm als het noodlot toeslaat. Anders geformuleerd: je bent succesvol als je je niet uit je evenwicht laat brengen, noch door hoge vluchten noch door crashes.

Het noodlot zal je dingen naar het hoofd slingeren. Het leven is niet voor zwakkelingen, een citaat van Seneca dat je in jouw boek aanhaalt. In hoeverre heeft het noodlot bij jou reeds toegeslagen?
Ik heb 2 vrienden verloren, eentje bij een vliegtuigongeluk en eentje bij een auto ongeluk. En de eerste paar jaar na de geboorte van onze tweeling waren heel, heel zwaar. Ze zijn te vroeg geboren en waren zo verdwaasd over het leven dat ze aan een stuk door aan het huilen waren. Nu ze 4 zijn, gaat het een stuk beter, maar het was een ware beproeving.

Welke van de 52 tools zoals beschreven in De kunst van goed leven heeft jou hier doorheen geholpen?
Geen. (Lacht en pakt iets uit zijn broekzak). Kijk, het is net als met een Swiss Army Knife. Soms is het gewenste gereedschap gewoon niet aanwezig. Het enige dat er dan op zit, is de situatie accepteren zoals die is en doorgaan. Een realiteit die je niet fijn vindt, moet je ook accepteren – juist die moet je aanvaarden. Hoe graag je ook wilt, je kunt niet altijd alles oplossen.

Jouw kinderen zijn nu 4 jaar. Welke hoop koester je voor ze?
Dat ze de wereld aan kunnen. Ze zullen het beduidend zwaarder krijgen dan wij. De wereld zal steeds complexer worden.

Denk je niet dat er een kantelpunt zal komen, een contrabeweging?
Dat denk ik niet inderdaad. Artificiële intelligentie zal een impact hebben op ons denken. Dat heeft het al. De algoritmes zullen slimmer zijn dan wij. We zullen ondergeschikt zijn. Daarom moeten we onze kinderen leren dat ze zelf moeten nadenken, onafhankelijk nadenken bij alles wat ze doen en lezen. Daar kunnen we ze mee wapenen.