Jowi Schmitz: ‘Op reis gaan is jezelf ontdekken, het is een manier om het leven te testen.‘

Jowi Schmitz heeft al vele boeken op haar naam staan. Ze experimenteert met leeftijdsgroepen, ze wisselt van genre, maar als een heel traag soort mozaïek begint er nu toch een lijn in haar oeuvre te komen: ze houdt van dappere mensen, van dappere, bange mensen, om precies te zijn. Ooit droomde ze ervan violiste te worden. Ze was het zelfs een tijdje. Niet zo heel erg anders dan schrijven, betoogt ze. ‘Muziek is ook een vorm van ‘taal geven’. Bijkomend voordeel is dat je met muziek alles kunt zeggen wat je wilt en niemand verstaat je. Alleen de emotie komt over. In boeken moet je preciezer zijn. Ik vond het een tijd lang prettig om wel voelbaar, maar ook onverstaanbaar te zijn.
’Na een stormachtige periode als muzikante en journalist ontdekte ze dat het schrijven haar beter af ging en besloot ze in 2005 het boek Leopold te publiceren voor volwassenen. In 2012 schreef ze voor het eerst een boek voor kinderen, Ik heet Olivia en daar kan ik ook niks aan doen, dat werd bekroond met de Vlag en Wimpel. Daarna schreef ze meer boeken voor kinderen, maar ook een non-fictie boek over de bootbewoners van Amsterdam. Nu richt ze zich voor het eerst op Young Adults, met het boek Weg, dat net is verschenen. ‘Het beste boek dat ik tot nu toe heb gemaakt.’

Waarom heb je voor de titel Weg gekozen?
We hebben lang gezocht naar de beste titel. Huidhonger. Uitbijter. Reservekind. Maar WEG voelt krachtig. Het ziet er ook mooi uit, drie letters, verder niks. Het is een veelomvattend woord. Heel veelomvattend zelfs, vandaar dat er ook nog dat ene zinnetje bijstaat: Eén dode, 1500 km asfalt en een kauwtje voor de troost.

Kun je in het kort vertellen waar het boek Weg over gaat?
WEG gaat over een wegloopmeisje. Het gaat over Anna, die de wereld in trekt om de vrijheid te veroveren. Ze heeft ouders die haar niet goed begrijpen, of die misschien niet genoeg hun best doen om haar te begrijpen. Haar beste vriend is dood, ze móet weg. Ze breekt los, steekt haar duim op, heeft meteen een lift naar Barcelona te pakken. Eenmaal in Barcelona ontdekt ze dat je wel weg kunt gaan, maar dat je ook moet bedenken waar je heen wilt.

Losbreken en weg

Voor in het boek staat een quote: ‘Als je maar hard genoeg rent, weet niemand meer waar je bent.’ Waarom heb je voor deze quote gekozen
Voor mij gaat die zin over vrijheid. Over loskomen van de grond misschien wel, of op zijn minst hopen dat je dat kunt. Ik mocht de zin ‘lenen’ van theatermaker Jetse Batelaan, die hem als voorstellingstitel had. Waar die voorstelling over ging? Over rennen, heel hard rennen.

Het is een heftig onderwerp, namelijk het weglopen van huis. Maar waarom besloot je dit verhaal te schrijven voor Young Adults en niet voor volwassenen?
Wat mij betreft is het boek voor iedereen. Misschien is het nog wel fijner om het te lezen als je volwassen bent. Met een beetje afstand, een glimlach van herkenning erbij. Maar het gaat over een meisje van 15, het is haar verhaal, dus misschien spreekt dat directer tot Young Adults. Ik hoop het maar, tot nu toe vinden ze van wel. En het is misschien heftig, maar het is ook de realiteit. Nog steeds schijnen ieder jaar ongeveer 10.000 jongeren weg te lopen van huis. Soms voor een dag, soms komen ze nooit meer terug. En ik weet zeker dat er nog meer jongeren over dromen om weg te lopen. Die heftige gevoelens, hoe ik wel van mijn ouders, houden zij genoeg van mij, is dít wat ik van het leven wil? Dat is typisch iets voor jongeren. Dit boek is voor hen. Het is misschien heftig, maar het is ook hoopvol. Het is echt. En zo eerlijk mogelijk geschreven.

Anna, de hoofdpersoon in het boek, wil graag de vrijheid op zoeken en weten wie zij is. Maar hoe definieer jij vrijheid en op zoek gaan naar jezelf?
Ik ben zelf weggelopen. Dat is misschien een belangrijk punt. Dus ik weet hoe het voelt om los te breken. Om te beginnen met rennen en pas gaandeweg te bedenken: is dit echt wat ik wil. Is dit mijn vrijheid wel? Of is dit hoe ik denk dat het hoort, weglopen, schreeuwen, opstandig zijn. Uiteindelijk is vrijheid voor mij, mezelf zo goed mogelijk kennen. En dat betekent dus ook mijn rotkanten onder ogen zien. Hoe beter ik weet wie ik ben, hoe beter ik kan leven. Dat is geen goede raad of wat dan ook. Dat is een conclusie die ik getrokken heb. Liever kijken, dan wegkijken. Liever weten dan liegen. Maar ook: liever dromen en streven naar iets anders, dan de hele tijd doen als het leven dat je leidt onwrikbaar is.

Leerpunten en avontuur

Wat is het allermooiste aan jouw eigen avontuur en is dat vergelijkbaar met het allermooiste wat Anna heeft meegemaakt?
De ruimte. Dat de wereld veel meer ruimte heeft dan je denkt. Als je haar maar binnengaat.

Hoe is het proces van dit boek verlopen?
Het boek was een Weg op zichzelf. Ik heb er zes jaar aan gewerkt, het heeft ontzettend veel gezichten gehad. Het leek erop alsof ik opnieuw op reis moest gaan en alles moest herontdekken. Ook letterlijk; ik ben met een vriendin terug geweest naar Barcelona, waar ik zelf dus ook als wegloopster woonde. Spoken jagen. Maar ik moest uiteindelijk ook mijn eigen verhaal loslaten om het verhaal van Anna te kunnen vertellen. Het is geen autobiografie, helemaal niet zelfs, het is een eigen, spannend, op zichzelf staand verhaal over een wegloopmeisje. Maar wel met heel veel ziel van mij erin.

Wat heb jij geleerd in het de periode dat je bent weggegaan en de vrijheid hebt opgezocht?
Oe, zoveel! Het zijn mijn roots, al klinkt dat misschien jaar. Zoals anderen jongere waren op één plek, ben ik met denken voor mezelf en eigen keuzes maken toen vanaf mijn veertiende en voortdurend onderweg. Ik weet dat ik er goed in ben, in weggaan, dat is wel een les. En wat ik ook heb geleerd: nooit opgeven. Blijf proberen, blijf risico’s nemen. Het is altijd de moeite waard.

Wees eerlijk

Aan het einde schrijf je: ‘Misschien hoort het bij weglopen, dat een verhaal heel veel andere verhalen zou kunnen geweest zijn. Je bent overgeleverd aan de wereld, immers.’ Kun je daar wat meer toelichting over geven?
Als die ene vrachtwagen mijn geen lift naar Spanje had gegeven, dan was ik misschien in Rusland terecht gekomen, ik zeg maar wat. Woonde ik nu in Siberië met een roedel husky’s. Soms maak je keuzes zelf, soms maakt het leven ze voor je, dat geldt ook voor mijn verhaal. Ga je links of rechts? Ontmoet Anna die enge zwerver of niet? Overleeft het kauwtje? Natuurlijk maakte ik daar keuzes in, maar op een gegeven moment lijkt het alsof het verhaal zelf mee gaat kiezen.

Wat wil jij jongeren adviseren die met deze situatie te maken hebben?
Wees zo eerlijk mogelijk tegen jezelf. Zoek steun. Zoek mensen die je respecteert, waarvan je het gevoel hebt dat ze jou zien, praat met die mensen. En zoek de taal die je het beste past. Schrijven, reizen, muziek maken, er zijn er zoveel! Oh, ik heb nog zoveel meer te zeggen hierover. Er zijn zoveel verschillende soorten situaties denkbaar. Nou ja, lees mijn boek en als je vragen hebt: mail me.

Het einde van het jaar is bijna in zicht, dus wat zijn jouw doelen voor 2017 op het gebied van schrijven?
Wat ik zou willen, is een manier vinden om iedereen te laten weten dat WEG er is, zonder dat ik daar heel clownesk voor hoef rond te springen. Dat het boek zichzelf verkoopt, gewoon omdat het goed is, omdat het de moeite van het lezen waard is. En dat is lastig, in een tijd vol marketingcampagnes en verkoopstrategieën. Daarnaast heb ik me voorgenomen dat 2017 het jaar gaat zijn dat ik er op mijn beurt ook echt ga zijn voor ze, voor mijn boeken. Niet meer ‘Uh, ik heb een boek geschreven, zou je dat alsjeblieft willen lezen.’ Maar eerder: ‘Dit is een boek vol ziel, vol leven. Echt waar. Neem maar een hapje.’