Julius Reynders praat over zijn literaire debuut, De anatomie van het geluk: “Tegenwoordig is de sfeer zo dat als jij niet gelukkig bent, als jij geen geweldig leven hebt, dat jouw schuld is”

Nederland is een schrijver rijker. Julius Reynders debuteert met De anatomie van het geluk, een roman die tot nadenken stemt over maakbaarheid van het geluk en de zelf opgelegde eis om te slagen in het leven. In het dagelijks is Reynders psychiater, maar met zijn ruige baard en diepliggende ogen, cowboylaarzen en zware metalen ringen aan beide middelvingers, doet hij eerder denken aan de frontman van een hardrockband.

‘Ja, dat klopt wel een beetje,’ zegt ie lachend. ‘Ik vind het leuk om met uiterlijke beeldvorming te spelen. Ik zie er vrij stoer uit, maar eigenlijk ben ik een zachtmoedig mens die snel ontroerd kan raken. Ik heb sinds januari al negen keer gehuild.’ In De anatomie van het geluk volgen we hoofdpersoon Jonathan, een 38-jarige biomedisch wetenschapper. Dik, bleek en kalend. Hij heeft nog nooit onbetaalde seks met een vrouw gehad. En dat is, volgens hem, de reden dat hij niet gelukkig is. Door toeval raakt Jonathan bevriend met Michel, een Pick Up Artist – iemand die er een kunst van maakt zoveel mogelijk vrouwen te versieren.

Het lijkt alsof je veel research hebt gedaan rond het fenomeen van de Pick Up Artist?
“Sterker nog, ik heb het zelf een tijdje beoefend. In mijn studententijd las ik het boek The Game van Neil Strauss. Over welke technieken je kunt gebruiken bij het versieren van vrouwen. Dat je bijvoorbeeld tegen een vrouw zegt: ‘Volgens mij ben jij wel verstandig en braaf, maar niet zo avontuurlijk’. Dat vindt een vrouw niet leuk, dus gaat ze bewijzen dat ze wél avontuurlijk is, door met jou allerlei spannende dingen te doen. Uiteindelijk is het een ontluisterend inzicht dát het werkt, omdat je met behulp van sociale psychologie nogal manipulatief bezig bent. Ik zou het nu niet meer kunnen en willen doen.”

Wat ís geluk volgens jou?
“Geluk is in ieder geval niet zoiets als mentale gezondheid. Want dan zou er een recept voor moeten zijn: eet gezond, leef regelmatig, zorg dat je voldoende vrienden om je heen hebt. Dat zijn wel zaken die geassocieerd zijn met geluk, maar ze vormen niet een-op-een een route naar het geluk. Voor mij heeft geluk te maken met balans, het heeft iets kalms en gewoons. Ik kan mij bijvoorbeeld heel gelukkig voelen als de avonden lengen en als het op een bepaalde manier ruikt. Je kunt er bij jezelf achter komen of iets je gelukkig maakt als het intrinsieke proces je gelukkig maakt. Stel je bent schrijver en je vindt het echt fijn om te schrijven. Spelen met woorden op papier, zinnen vormgeven, genieten van het verhaal dat zo ontstaat. Als dat zo is, dan is dat een weg tot geluk, maar als het je alleen te doen is om het succes dat je ermee kunt krijgen, dan zal dat niet leiden tot geluk. Tegenwoordig is de sfeer zo dat als jij niet gelukkig bent, als jij geen geweldig leven hebt, dat jouw schuld is. Maar geluk is niet af te dwingen, daarom zijn er zoveel mensen somber.”

De lezer krijgt maar heel weinig te weten over de achtergrond van Jonathan. Waarom?
“Dat heb ik bewust zo gedaan, omdat ik graag wil dat de lezer zich dat zelf gaat afvragen. Maar de korte scène waarin Jonathan bij zijn moeder op bezoek gaat, is veelzeggend denk ik. Als je met een Freudiaanse blik kijkt, zou je kunnen zeggen dat de belangrijkste vrouw in je leven je moeder is. Als die moeder van alles van jou verwacht en verlangt als jongetje, kun je je voorstellen dat er een boosheid naar de vrouwfiguur ontstaat. Maar ook het verlangen zélf de macht te krijgen om het contact met een vrouw vorm te geven in plaats van dat dat voor jou bepaald wordt.”

In hoeverre heb jij mededogen met Jonathan?
“In zekere zin wel, omdat ik zelf ook ervaren heb hoe het voelt als je als de erkenning van je moeder niet krijgt. Je zou kunnen zeggen dat Jonathan, ondanks dat hij een heel succesvol wetenschapper is geworden, de noodzakelijke emotionele bevestiging als jongetje heeft moeten missen.”

Je zegt dat jij die ervaring ook hebt?
“Ik denk dat ik moest voldoen aan het beeld van het bijzondere kind. Mijn vader stelde mij ook weleens voor aan mensen: ‘kijk dit is Julius, hij zit op het gymnasium en hij speelt gitaar en piano.’ Dat ging dus niet over mij als persoon, maar over wat ik allemaal kon. Mijn moeder wilde dat ik lang haar had. Ik heb er jarenlang echt als een meisje uitgezien. Vrienden van mijn vader zagen mij dan als zijn dochter. Dat vond ik heel vervelend. Ik kon dus niet zijn wie ik wilde zijn. Op mijn vijftiende heb ik mijn haar definitief afgeknipt. Net zoals de relatie tussen Jonathan en zijn moeder was die tussen mij en mijn moeder beladen. Nog niet zo lang geleden heb ik een goed en emotioneel gesprek gevoerd met haar. Het ijs tussen ons is gebroken. Ik heb nu echte gesprekken met haar en ik merk dat mijn moeder ook echt haar best doet om zich in mij te verplaatsen.”

Je hebt het boek in de eerste persoon geschreven. Waarom?
“Ik heb wel onderzocht of het in de derde persoon kon, maar ik vond dat het dan erg afstandelijk werd, een soort geschiedschrijving van een ‘treurig geval’. Het grote voordeel van het schrijven in de eerste persoon is dat je op een natuurlijke manier de binnenwereld, de gedachten, de overwegingen van de protagonist kunt beschrijven.”

Wat is de oorsprong van deze roman?
“In 2011 heb ik met vrienden een reis gemaakt naar Costa Rica. We kwamen een wat verlopen Oostenrijkse vrouw van 65 tegen en begonnen te fantaseren dat die vrouw naar Costa Rica was gekomen op zoek naar geluk. Daar heb ik toen een stuk van twintig pagina’s over geschreven, maar verder nooit iets mee gedaan. Jaren later kwam ik dat verhaal weer tegen. Toen heb ik het verder uitgewerkt tot een roman.”

Naast psychiater, mag je je nu dus ook schrijver noemen. Is dat een droom die uitgekomen is?
“Sinds mijn achttiende heb ik een grote innerlijke drang gevoeld om iets met mijn creativiteit te doen. Het gekke is, dat ik me eerst gestort heb op gebieden die niet echt bij mij passen. Ik heb films gemaakt, heb geacteerd en ik heb ik bandjes gespeeld. Maar schrijven geeft mij de grootste voldoening, al zal ik ook in de psychiatrie werkzaam blijven, want ik voel echt een grote liefde voor dat vakgebied. Van nature ben ik altijd al geïnteresseerd geweest in intermenselijke verhoudingen. Dat is ook de reden dat ik voor de psychiatrie gekozen hebt. Het is ook heel bijzonder vak, waarin je heel intieme dingen van mensen te weten komt. Dichter bij mensen kan je niet komen.”