Marja Pruis: een bundel prikkelende essays

Bij Amsterdam University Press verscheen recent De 21 romans die onze blik veranderden, een bundel prikkelende essays van onder meer Hassan Bahara, Xandra Schutte, Casper Thomas en Niña Weijers.

‘Als het op echt begrijpen van de ander aankomt, of het nu gaat om een terrorist, een huisvrouw of een hippie, kun je misschien beter een roman lezen dan een filosofisch traktaat’, zo schrijf je in je voorwoord. Heb je een specifiek voorbeeld?
Een huisvrouw vind ik het eenvoudigst te beantwoorden. Lees bijvoorbeeld de romans van Michael Cunningham, Bloedverwanten, maar ook De uren. Hippie? Furie en Fortuin van Lauren Groff. Terrorist? House of Splendid Isolation, van Edna O’Brien. Maar in het algemeen bedoel ik dat een roman je kennis laat maken met een levend iemand: alleen literatuur kan je in contact brengen met de geest van een ander, op een directere, completere en diepere manier ze dan met een vriend met wie je praat – want hoe diep en duurzaam een vriendschap ook is, nooit geef je je in een gesprek zo volledig bloot als tegenover een lege pagina, voor een lezer die je niet kent. Dit heb ik overigens niet van mezelf, maar van Houellebecq.

Achter mijn bureau of zittend op de bank

Wanneer ontdekte je kracht van literatuur?
Toen ik veertien was of vijftien en mijn leraar Nederlands me Kaas van Elsschot te lezen gaf. Ik vind het zo grappig, zo mysterieus ook. Dat dit kon, zo schrijven, hierover.

Je bent zelf schrijfster en lezer (recensent) van beroep. Hoeveel tijd besteed jij aan het lezen van romans?
Ik denk dat ik zo’n vier uur gemiddeld per dag fictie lees. Actief lees ik het liefst achter mijn bureau of zittend op de bank thuis. De grootste afleiding is internet. En slaap.

Onbewuste duik

Wie of wat is voor jou ooit een grote motivator geweest om de literatuur in te duiken?
Het heeft altijd bij mij gepast, ook zonder bewust voorbeeld. Ik kom niet uit een lezend milieu. Later ben ik wel schrijvers gaan bewonderen, maar niet op een manier van: zo wil ik het ook. Ik kan soms wel romantische gedachten hebben over het schrijversbestaan, maar dat is dan altijd iets van vroeger en ver weg (Mary McCarthy, Simone de Beauvoir).

Welke boeken geven jou troost? Alle boeken die met zorg en persoonlijkheid geschreven zijn.

Wat is typerend voor een écht goede roman? Wat waren de voorwaarden om deze bundel te halen?
Ik denk dat je de aanwezigheid van een persoonlijkheid voelt. Echt goed is helder, zonder dat alles zich onmiddellijk openbaart. Diepte, ernst en oorspronkelijkheid.

Welke titels haalden jouw boek net niet? Het blijft ook een subjectieve keuze, toch?
De schaamte voorbij en The Women’s Room.

Cadeau's

Welk boek heb jij het meest cadeau gegeven? En waarom?
Een boek waarvan je je niet kunt voorstellen dat iemand het níet goed vindt. Dit jaar is dat Ik heet Lucy Barton van Elizabeth Strout en Adam Johnson, Als het lot lacht. Fortuin en Furie van Lauren Groff heb ik ook al een paar keer cadeau gedaan. En Jane Eyre in verschillende edities. Wat deze romans/verhalen gemeenschappelijk hebben is dat ze je bijblijven, vanwege de intensiteit van de stijl, de kleine levens en de grote gevoelens. Kaas ook, van Elsschot.

Welk genre is wat jou betreft overschat?
Columnverzamelingen.

Welk boek had jij zelf willen hebben geschreven?
De wereld als markt en strijd van Houellebecq.

Ambitie

Heb je die ambitie, om een boek te schrijven dat iemands kijk op de wereld totaal kan veranderen? Welk boek heeft dat bij jou gedaan? Ja, daar ben ik wel op uit, om te beginnen met iemands stemming. Ik ben anders naar de mensen en hun bedoening gaan kijken na lezen van Gulliver’s travels, van Jonathan Swift. Dit is een roman die altijd in me is blijven zitten.