Miriam Guensberg: 'Audrey Hepburn is een icoon, een begrip'

Miriam Guensberg is filosofe en schrijfster. Haar romans zijn door de pers altijd zeer positief ontvangen, ze stonden meerdere malen op de longlist van de Libris Literatuurprijs. Het verhaal van Audrey Hepburn raakte haar diep, waardoor ze alles opzij zette om dit boek te schrijven.

Audrey Hepburn, een fascinerende verschijning

Waarom wilde u dit boek over Audrey schrijven? Vanuit welke noodzaak?
In de jaren vijftig, zestig en zeventig was Audrey Hepburn de meest gefotografeerde vrouw uit haar tijd. Bij ons thuis lag ze als cover van damesbladen op de keukentafel, op de wc, op het nachtkastje. Mijn moeder verzamelde alle weetjes rond haar favoriete, o zo beschaafde filmster. Zelf raakte ik als twaalfjarige ook gefascineerd door Audrey’s verschijning! Een aangesnoerde wespentaille, zwart omrande ogen, ik wilde op haar lijken, maar wat ik ook deed, Audrey kon je niet evenaren. Ze was een verheven, uiterst charmant prinsesje, dat mannenharten veroverde door haar kwetsbare charme, en vrouwen voor zich innam door haar bijna maagdelijke schoonheid. Audrey Hepburn was een begrip, een icoon.

Ik heb me als schrijver en dochter van een Pools joodse strijder uitvoerig verdiept in de Tweede Wereldoorlog. In die hoedanigheid kwam ik in nauw contact met de onderzoekers van het Airborne Museum ‘Hartenstein’ te Oosterbeek. Ze vertelden me over hun onderzoek naar het fascistische oorlogsverleden van Audrey’s ouders, barones Ella van Heemstra en Joseph Ruston. De wereldster Audrey Hepburn daalde op dat moment in me neer als een droevig, door de oorlog getekend kind, als een onontkoombare verhaal dat ik wilde vertellen. Ik was eigenlijk met een andere roman bezig, maar de jeugd van Audrey die zich vlak bij mijn woonplaats heeft afgespeeld, raakte me diep. Zo diep zelfs dat ik mijn schrijven aan dat andere boek opschortte en me volledig in het leven van Hepburn stortte.

Audrey Hepburn is bekend, een begrip. Hoe is het om een boek te schrijven over iemand die iedereen kent? Was u niet bang om haar onrecht aan te doen?
Jazeker. Je zou nog beter kunnen zeggen dat ze door iedereen bemind werd, in biografieën werd ze bijna heilig verklaard. Ik wilde haar van vlees en bloed maken en heb een poging gedaan om het gekwetste meisje dat ze ook was beter te leren kennen, daarvoor heb ik jongen geschapen, Felix Wolf, die hopeloos verliefd op haar was. Ik heb niet willen pretenderen dat ik haar ken.

Oorlogskindje, maar ook balletmeisje

In hoeverre voelt u zich verwant met haar?
Mijn schrijverschap is gevormd door de verzwegen onheilsgeschiedenis van mijn vader. Hij is zijn familie en vaderland in de oorlog verloren, maar heeft daar nooit over gesproken. Toch was de zweem van dat verlies nogal dwingend aanwezig. De oorlog van mijn vader lag onder mijn bed, werd in mijn dromen uitgevochten, was er op de een of andere manier altijd. Als je de biografieën over Audrey Hepburn grondig leest en de interviews beluisterd van haar twee zonen Lucca Dotti en Sean Ferrer, dan hoor je dat de wereldoorlog en de familiale gevolgen daarvan ook haar tot haar dood toe hebben bepaald.

Waarom heeft u voor deze roman vorm gekozen??
Ik ben romanschrijver. Er zijn behoorlijk wat biografieën over Audrey Hepburn geschreven. Daar wilde ik er zeker niet nog eentje aan toevoegen. Mij ging het om het meisje Audrey Hepburn, een oorlogskind dat als balletmeisje de oorlog overleeft. Maar wat wist ik daarvan? Ik hoorde de dramatische feiten van haar jeugd. Maar dan ken je iemand nog niet. Eigenlijk heeft dat het thema van mijn boek bepaald. Ik schiep een romanfiguur als tegenspeler: een jonge pianist van elf die tot over zijn oren verliefd werd op de eveneens elfjarige Audrey. Híj blikt aan het eind van zijn leven terug en probeert te begrijpen hoe Audrey met haar ouders en haar verleden geworsteld moet hebben.

Is het een liefdesroman?
Ook. Een liefdesroman van twee pubers in oorlogstijd.

Waarom heeft u voor die vorm gekozen?
Een roman – fictie dus – geeft je de vrijheid om gevoelens en gedachten van mensen te beschrijven, je kunt ze laten leven. Daarbij wil ik benadrukken dat ik me in dit boek zoveel mogelijk aan de feiten heb gehouden, die uit de biografieën en die uit het nieuwe onderzoek van het Airborne Museum.

Felix Wolf

Het boek wordt verteld vanuit het perspectief van Felix Wolf. Waar komt deze keuze vandaan?
Ik heb geen biografie willen schrijven en ook geen historische verhandeling, maar een roman over een periode in het leven van Audrey Hepburn. Over haar Arnhemse oorlogsjaren om precies te zijn. Die jaren intrigeerden me. Felix Wolf is me als protagonist te hulp geschoten, hij was er meteen, ik heb geen seconde over hem hoeven nadenken. Hij was mijn spreekwoordelijke pen. Als jongetje en als oude man.

Felix Wolf was een jeugdvriend van Audrey Hepburn, hoe is Wolf als persoon tot leven gekomen in uw boek?
Felix Wolf is puur uit mijn verbeelding ontstaan. Door zijn ogen, zijn gevoel, zijn naïviteit, zijn dweepzucht en overgave ben ik van Audrey gaan houden, maar kon ik ook schilderen hoe onbereikbaar ze bleef. Voor hem. En al die jongens om haar heen die haar aanbaden.

Hoe was het om te schrijven vanuit het perspectief van een mannelijk hoofdpersoon?
Nogal vanzelfsprekend. Omdat zowel het jongetje als de oude man iets sereens hadden, er was geen sprake van wilde seks. Ik denk dat ik dat niet zou hebben kunnen beschrijven als vrouw.

Hád Audrey Hepburn wel een geheim?
Zij had zeker geheimen, maar daarvoor moet u het boek lezen. En in het boek gaat het niet alleen om Audrey’s geheim, maar ook om het geheim van haar tegenspeler, Felix Wolf.

Achter op uw boek wordt Audrey Hepburn “een stralende ster met een donker verleden” genoemd. Kunt u dat uitleggen?In tal van interviews geeft Audrey Hepburn te kennen dat ze door de donkere oorlogsjaren gevormd is. In haar stralende lach schuilt veel tragiek. Die tragiek heb ik in mijn roman proberen te schetsen aan de hand van een jeugdidylle.

Artistiek en mensenlijk

Hoe zorgde u ervoor dat uw (Joodse) achtergrond zich niet mengde met de objectiviteit van u als schrijver?
Als romanschrijver mag en moet je subjectief zijn. Wat ik verzonnen heb, heb ik gestaafd aan mijn eigen geweten en schrijversvisioenen. Joodse achtergrond? Dat heeft misschien wel mijn gevoelswereld bepaald, maar zeker niet mijn denken. Ik ben zeer humanistisch opgevoed. In mijn romans streef ik er doorgaans naar de historische werkelijkheid zo objectief mogelijk weer te geven. Ik heb voor dit boek samengewerkt met het kennisinstituut van het Airborne Museum en dat was een zeer prettige ervaring omdat ik feiten kon staven.

Het boek is deels op historische feiten gebaseerd. Waar bent u begonnen met uw research?
Ik ben een zeer nauw samenwerkingsverband met het Airborne Museum aangegaan. Voor de rest ben ik maandenlang in het wezen Audrey gedoken, ik heb biografieën gelezen, naar de klank van Audrey’ stem geluisterd, naar haar mimiek gekeken en vrijwel al haar films gezien.

Wat was voor u persoonlijk de grootste ontdekking, tijdens het schrijven van dit boek?
Enerzijds was het de intense tragiek van Audrey Hepburn, die als kind haar vader heeft moeten missen, opgevoed werd door een nogal heerszuchtige moeder, mensen in de oorlog verloor die ze liefhad… Anderzijds bezat ze een zeer dynamisch karakter, een noblesse, ze overleefde haar tragiek niet alleen, ze wist haar ervaringen om te buigen tot iets zeer waardevols en scheppend zowel artistiek als menselijk. Haar innerlijke kracht en schoonheid troffen me tijdens het schrijven. Ondanks haar misplaatste opmerkingen, zoals haar uitspraak over Anne Frank : ‘Haar leven was mijn leven!’

Een van de delen heet ‘Lastige vragen’. Misschien is dit een lastige vraag: Waarom denkt u dat Audrey het leven van haar ouders heeft doodgezwegen?
Daar zijn meerdere redenen voor. Vlak na de oorlog zweeg het gros van de mensheid de oorlogservaringen dood. Zeker als er sprake was van een dubieus verleden. Audrey werd al snel beroemd in een wereld waar imago’s op afroep geschapen werden. Fascistische achtergronden waren taboe en werden niet benoemd. Audrey zelf heeft zich nooit kunnen verzoenen met de denkbeelden van haar ouders. Ik denk dat ze gezwegen heeft omdat ze zich er voor schaamde, dat ze ook uit respect voor haar ouders een draai aan de waarheid gaf.

Had Audrey een vriendin van u kunnen zijn geweest?
Laat ik het zo zeggen, ik zou heel graag haar vriendin hebben willen zijn.