Sarah de Vlam neemt in Passage Pyreneeën de regie in handen

Toen Sarah De Vlam niet ver van haar huis in de Catalaanse Pyreneeën een museum over Europese oorlogsvluchtelingen bezocht, ontdekte ze de verhaalstof voor wat later Passage Pyreneeën zou worden. Centraal staat de vlucht van drie Belgen naar de Spaanse neutraliteit. Dat die tocht er een van pieken en dalen was, wordt met historische getuigenissen gedocumenteerd door de auteur die in dit verhaal de regie in handen heeft.

In het zog van de vluchteling

Duitsland brengt met haar Blitzkrieg het Europese vasteland aan het daveren en dat heeft een enorme impact op het dagelijks leven van heel wat mensen. Onder hen zijn ook drie Belgen die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, maar wel een gemeenschappelijk lot tegemoet gaan. Terwijl Pola weet dat ze als joodse groot gevaar loopt, nam Henriette zelf deel aan een ontsnappingsnetwerk en moet daarom haar eigen leven redden. Jean wil dan weer naar Engeland om de strijd met de bezetter aan te gaan. Elk met hun eigen motief vluchten ze richting Spanje. De exodus is ingezet.

Meerstemmige documentatie

Wie dit boek aanvat met de verwachting een erg intieme geschiedenis van drie Belgen te lezen heeft het mis. Hoewel we voornamelijk de verhaallijnen van de drie Belgen volgen, beoogt Sarah de Vlam toch ook een universeel vluchtelingenverhaal te vertellen. Het is in dit aspect dat de urgentie schuilhoudt. Wanneer we vandaag in Europa buitengrenzen sluiten en bootmigranten terugsturen, mogen we niet vergeten dat we tijdens de vorige eeuw zelf in een penibele situatie terechtkwamen en zelf ook de benen moesten nemen.

Om het bredere vluchtelingenplaatje in de periode van de Tweede Wereldoorlog te bekomen, besloot de schrijfster dan ook om haar verhaal met verscheidene getuigenissen te stofferen. Die vele dagboek- en brieffragmenten creëren de meerstemmigheid die het boek boven het individuele tilt en inderdaad een stap richting het universele zet. De Vlam is op haar sterkst – en dat is als historica zo vreemd nog niet – wanneer ze in de achtergrond weet te verdwijnen, wanneer ze de getuigenissen naadloos met elkaar verbindt om zo de geschiedenis te reconstrueren.

Geschiedenis (her)schrijven

Wie geschiedenis schrijft, herschrijft die ook altijd. Passage Pyreneeën gaat de uitdaging van geschiedschrijving aan met een balansoefening tussen het stilistisch mooie en het geschiedkundig interessante. Het is vooral de laatste categorie die het haalt. Dit is echt een boek voor lezers die op zoek zijn naar vergeten verhalen uit de Tweede Wereldoorlog, maar ook geïnteresseerd zijn in wat we vandaag uit dat soort verhalen kunnen leren.