Varkensribben van Amarylis de Gryse: een roman over persoonlijke vervreemding en sociale ontwrichting

Het werd zeker geen groots opgezet epos, de debuutroman van Amarylis de Gryse. Met Varkensribben koos ze voor een nauw afgebakende verhaalwereld, waarin de lezer hoofdpersonage Marieke van dichtbij volgt. Zo ontstaat een intiem portret van iemand die aan haar bewogen jeugd hechtingsproblemen heeft overgehouden. De vlucht van die problematiek is haar geliefkoosde remedie. Het drijft haar uiteindelijk in de armen van de gepensioneerde Jozef, een vaderfiguur, zo zal later blijken.

We leren Marieke kennen als een dakloze die van haar huurwagen haar huis maakte. Het blijkt het toevluchtsoord dat ze koos na het verlaten van haar partner. De man die de wat onheilspellende naam ‘Blok’ draagt, heeft ze nooit graag gezien. Het was voor Mariekes dominante moeder echter de geschikte kandidaat, veel kon Marieke er nooit echt tegenin brengen. Bloks familie runt een slagerij en is bijgevolg geobsedeerd door het vleselijke.

Hoewel Marieke daar enigszins een afkeer voor ontwikkelt, vindt ze anderzijds ook troost in schaamtevolle vreetpartijen die ze tracht te verstoppen voor Blok, die haar toch liever strak ziet ‘als een gevild konijn’. Als nomade krijgt ze het moeilijk met de invulling van bepaalde basisbehoeften, zeker nu alweer een hittegolf het land teistert. Gelukkig is er nog het rust- en verzorgingstehuis waar ze werkt. Haar patiënten vallen er als vliegen, maar ze kan er een douche nemen en wat eten. Wie zorgt er eigenlijk voor wie?

Angstig

Een kenmerkende kwaal van de jonge 21^ste eeuw is angst. Wat al vaak werd toegeschreven aan de toenemende individualisering – bij uitstek in het westen – zijn stoornissen en andere mentale ziektebeelden die gerelateerd zijn aan angsten. Hierop speelt de auteur handig in door een hoofdpersoon neer te zetten die veel symptomen van ons tijdperk vertoont. Sociaal isolement, schaamte en onbegrip over eigen handelen zijn zeker geen nieuwigheden in de literatuur en al zeker niet als hedendaags thema.

Zo zag ik veel parallellen met Het smelt van Lize Spit, waar de hoofdpersoon ook via een slagerij een vleselijke afkeer van zichzelf krijgt, die in de hand wordt gewerkt door een problematische thuissituatie. Dat ontaardt in beide romans in een totale vervreemding van zichzelf en de maatschappij, waardoor de hoofdpersoon zich kennelijk vreemd gaat gedragen. In Varkensribben zit daar de drijvende kracht van de roman: wat doet het hoofdpersonage nu? Waarom doet ze dat? Komt het nog goed? Dat zijn de vragen die deze roman een easy read maken, maar ook wat aan gewichtigheid doen inboeten.

Keurig

Het mag duidelijk zijn dat Amarylis de Gryse verhalen kan schrijven. Varkensribben is een onderhoudende roman met een klare compositie. Er komen expliciet een aantal thema’s aan bod, zoals het elektracomplex en sociale ontwrichting. Impliciet worden er eveneens een aantal thema’s opgeroepen die de lezer ruimte voor interpretatie geven. Zo speelt de klimaatsverandering het hoofdpersonage parten en wat dan met de keuze voor Jozef als vaderfiguur, wetende dat het hoofdpersonage Marieke heet? Hoewel de roman hier en daar slagkracht mist en soms wat synthetisch aanvoelt, zou ik dit toch een belovend debuut durven noemen, dat een springplank zou kunnen zijn voor een ambitieuzere opvolger.