De Tanners van Robert Walser: Een eigentijds biografisch levensverslag

De Zwitserse schrijver Robert Walser is al sinds 1956 niet meer onder ons. Voortdurend deed Walser aan zelfreflectie en analyseerde hij het verloop van zijn leven. In 1943 kwam hij erachter waarom hij als schrijver niet veel bereikt had. Volgens eigen zeggen bezat hij te weinig maatschappelijk instinct; ter wille van diezelfde maatschappij had hij te weinig toneelgespeeld. In 1907 verscheen zijn eerste roman; De Tanners. In februari 2020 verscheen de Nederlandse versie in de oorspronkelijke beschrijving opnieuw op de markt.

Weinig chronologie

Simon is de jongste telg uit het gezin Tanner, waarvan de ouders zijn overleden. Simon, zijn broers Klaus, Kaspar en zus Hedwig leiden een redelijk autonoom leven. Simon, die in dit verhaal de hoofdrol heeft, vertelt uitgebreid hoe zijn leven zich ontwikkelde al dan niet in relatie met zijn broers en zus. Hij neemt zijn lezers mee aan de arm en toont onder meer zijn periode dat hij woonde bij Klara Agapaia, een rijke, maar ongelukkige vrouw. Het rechtlijnige karakter van Simon helpt hem soms niet erg, getuige zijn reactie nadat hij door zijn werkgever een reprimande krijgt omdat hij te laat op het werk verschijnt. Op een soortgelijke wijze komen meerdere gebeurtenissen uit zijn leven aan de orde die regelmatig worden onderbroken met iemands gedachten uit een geheel andere levensfase die voor hem op dat moment belangrijk zijn te vertellen. Er is dus maar weinig chronologie in het verhaal.

Autobiografisch

Het meeste werk van Walser, dus ook deze roman, is sterk autobiografisch getint. Simons broer Kasper staat voor Karl, een broer van Walser, Simons zus Hedwig staat voor Lisa, zijn eigen zus. Dus dit in gedachten houdend kan geconcludeerd worden dat deze roman in grote lijnen een beknopt beeld geeft van fases uit zijn eigen leven. Het taalgebruik is gedateerd en voornamelijk beschouwend. In de stijl van Walser betekent dit dat er oneindig veel woorden worden gebruikt om zijn verhaal over te brengen aan de lezer. Gedachten worden zeer letterlijk beschreven wat er toe leidt dat diezelfde lezer soms zinnen moet consumeren van meer dan vijftig woorden. Het directe en strak geschreven was een stijl waar Walser zich, in ieder geval in deze roman, dus niet aan heeft gewaagd. Wel weet hij op beeldende wijze de maatschappelijke verhoudingen tussen hemzelf en passanten uit zijn leven te beschrijven. Hetzelfde kan gezegd worden over bijvoorbeeld de rol die de dimensie tijd op de menselijke schaal speelde in het begin van de twintigste eeuw en een goede honderd jaar later.

Leermomenten

Samengevat is de eerste roman van Robert Walser een leermoment voor de lezer waarin hij of zij al snel tot de conclusie komt dat de schrijfstijl in honderd jaar ook een haast onvoorstelbaar grote evolutie heeft doorgemaakt.