“Ik wist al zo’n anderhalf jaar dat er iets mis was met mijn broer Jason voor hij ons zijn geheim vertelde.” Met Mijn broer heet Jessica schreef John Boyne een boek dat veel stof deed opwaaien. De controverse heeft niet zozeer te maken met de thematiek, als wel met de manier waarop Boyne over transgender jongeren schrijft.
Het geheim onthuld
Wanneer Jason aan zijn ouders en broer Sam vertelt dat hij een meisje wil zijn, slaat dit nieuws in als een bom. De drukbezette ouders gebruiken hun carrière om het onderwerp uit de weg te gaan, waardoor zowel Jason als Sam alleen achter blijven met een berg vragen. Voor de dertienjarige Sam zijn er bovendien nare consequenties wanneer zijn klasgenoten het gerucht oppikken.
Vanuit de ogen van een kind
Net zoals in eerdere romans gebruikt John Boyne het vertelperspectief van een kind. Het is een stijl die hij in de vingers heeft en die van De jongen in de gestreepte pyjama een bestseller maakte. In dit boek heeft de keuze om enkel Sam aan het woord te laten zowel voor- als nadelen. De bewondering van Sam voor zijn oudere broer vormt een krachtige brug naar het verraad dat hij voelt. Wanneer Jason aangesproken wil worden met Jessica is Sam bovendien bang dat de persoon die hij zo goed dacht te kennen plots zou verdwijnen. Naast het wantrouwen en de angst, is er ook de woede omdat hij gepest wordt voor iets waar hij zelf ook niets van begrijpt. De worsteling van Sam grijpt net zo hard aan als de moed die Jessica aan de dag moet leggen.
Cliché of taboedoorbrekend?
Tegelijk is de keuze voor dit vertelperspectief ook beperkend. Sam zit namelijk vast in zijn eigen vlakke visie. Dit kan verklaren waarom het verhaal vertrekt vanuit een extreme gezinssituatie van twee carrièrejagers die hun kinderen amper zien staan. De karikaturale vormgeving van de ouders leidt tot een aantal groteske scènes die afbreuk doen aan de geloofwaardigheid van het verhaal.
Het is pijnlijk om te lezen dat zowel op school als thuis stereotiep gedrag niet enkel genegeerd, maar zelfs getolereerd of gestimuleerd wordt. Dat dit boek door veel transmannen en –vrouwen als beledigend wordt ervaren, hoeft dan ook niet te verwonderen. Tegelijk biedt het een onomwonden beeld van de clichés die leven en de manier waarop mensen omgaan met het onbekende.
Geschikt voor jonge tieners
Het taalgebruik is eenvoudig, zonder onnodige franjes of complexe metaforen. In combinatie met het vertelperspectief van Sam zorgt dit ervoor dat het boek zeer toegankelijk is voor jonge tieners. Ook de humor zal door hen gesmaakt worden. Een meer subtiele en genuanceerde aanpak had het plot sterker gemaakt. Maar voor jongeren die nog niet met de transgenderthematiek in aanraking zijn gekomen, kan deze roman een goede eerste kennismaking zijn. Mijn broer heet Jessica is niet voor niets een omstreden roman. Is dit boek taboedoorbrekend of eerder clichébevestigend? Lees het en oordeel zelf!
