Stem is om meerdere redenen een debuut dat in het oog springt. Ten eerste is er het boek zelf; een lijvige roman met een uiterst gestileerde structuur. Ten tweede maakt Daan Esch samen met muzikanten en zangers van elke boekvoorstelling een bijzonder optreden. Daaraan gekoppeld werden er videoclips opgenomen waarin de auteur niet zomaar stukken uit zijn debuut voorleest, maar scènes op zo’n manier brengt dat de personages voor je ogen tot leven komen. Verder heeft de auteur ter ere van dit boek een uitgebreide webpagina opgebouwd met extra achtergrondinformatie. De sfeer van het verhaal wordt ten slotte helemaal weergegeven door de online playlist die speciaal voor deze roman ontwikkeld is en dienst doet als de perfecte achtergrondmuziek bij het lezen.
Esch eist behoorlijk wat van zijn lezer
Al deze factoren benadrukken dat er met ontzettend veel zorg en liefde aan dit boek gewerkt is. Die inspanningen komen echter met een prijskaartje: als tegenprestatie eist de auteur behoorlijk wat van zijn lezer. Noch de inhoud, noch de vorm is immers voor de hand liggend en vergt zowel concentratie als doorzettingsvermogen. Als om de lezer te testen start het boek met misschien wel de moeilijkste passage van de zevenhonderd pagina’s. Na een vreemde, korte proloog vol symboliek, volgen Arcangelo’s eerste momenten in het conservatorium. Het dramatische van die gebeurtenis wordt benadrukt door emotionele passages die afgewisseld worden met abstracte, theatrale droombeelden.
Drie verhaallijnen
Na de angstaanjagende opening kan de lezer even tot rust komen met de concretere hoofdstukken waarin de twee overige hoofdpersonages - het ijdele zangeresje Angelina en de anonieme, groteske vissersvrouw - worden voorgesteld. De drie personages zijn erg verschillend van elkaar, maar hebben hun machteloosheid gemeen. Ze hebben geen greep op hun leven en zijn tegen wil en dank afhankelijk van anderen die het niet altijd goed met hen voorhebben. In elk van de drie verhaallijnen wordt de lezer overspoeld door thema’s als liefde, lust, bedrog en geweld. Het beeldende taalgebruik is soms te overdadig, maar helpt om de juiste sfeer en context te scheppen. Omdat je heen en weer geslingerd wordt tussen dromen en vreemde werelden, dreig je vaak het noorden kwijt te raken. Esch bestuurt zijn debuut echter met een buitengewone zelfzekerheid en controleert zowel het ritme als de richting van de drie verhaallijnen nauwgezet.
Balans
Er wordt onophoudelijk gebalanceerd tussen stilte en spreken, tussen zang en instrumenten, tussen hoge en lage tonen. Lezers met een grote muzikale achtergrond hebben een streepje voor. Maar ook leken kunnen genieten van de melodie en cadans die Esch aan woorden geeft: “De stappen van de hulpkoetsier verwijderen zich gebelgd. De paarden snuiven nerveus. Ze stampen. De wanden van het rijtuig zinderen als de klankkast van een cello zodra de schurftige stem van de koetsier de koets in de rug krabt. Het leedvermaak in zijn stem van uitgesleten karrensporen jaagt stekels in haar vel.” Het spreekt voor zich dat bij dit boek geen langzaam uitdovend einde past. De bombastische apotheose komt dan ook niet als een verrassing. Het slot is echter zo krachtig dat je als lezer alsnog je houvast dreigt te verliezen en in de woordenstroom ten onder kan gaan.
Conclusie
Stem is geen boek dat de grote massa zal aanspreken, maar daar richt de auteur zich duidelijk niet op. Hij heeft deze roman geschreven voor die lezers die gepassioneerd zijn door muziek en barokke taal, en die bereid zijn om de tijd te nemen om zich volledig onder te dompelen in fabelachtige werelden. Durf je deze roman aan, dan sta je voor een indrukwekkend avontuur dat je avonden lang in de ban zal houden.
