Leo Benedictus praat over Wie zwijgt: "Stiekem vindt iedereen gruwelijke dingen fascinerend"

In de thriller Wie zwijgt volgen we de naamloze hoofdpersoon wanneer hij mensen aan het stalken is. Het boek is enerzijds een beschrijving van het stalken en anderzijds wordt de lezer direct door de hoofdpersoon aangesproken. Voor Lees Magazine sprak Silvie van der Zee de Britse auteur Leo Benedictus over zijn fascinatie voor gruwelijke gebeurtenissen, Lego en literatuur.

Wie zwijgt is een behoorlijk gestoord verhaal. Wat vind je zo fascinerend aan de donkere kant van de mens?
“Ik denk dat iedereen dat interessant vindt, niet alleen ik. Kijk maar naar de boeken die mensen kopen en de tv-series die ze kijken. We vinden gruwelijke dingen allemaal heel fascinerend. Dat geven we niet altijd toe, maar ik denk dat mensen het heerlijk vinden om van dichtbij naar het ergste te kunnen kijken wat mensen kunnen doen. In dat opzicht ben ik niet anders dan anderen.”

Denk je dat iedereen door iemand geobsedeerd kan raken?
“Dat weet ik niet, maar ik sluit het niet uit. Ik heb met een Amerikaanse expert op het gebied van stalken gepraat en hij denkt van wel. Hij denkt dat de meeste stalkers geen psychische problemen hebben, maar dat stalken een extreme vorm is om eenzaamheid tegen te gaan. Ook al is dat dan een ongezonde en problematische manier. En hoewel ik denk dat het bij veel mensen niet zo fout zal gaan in hun leven dat ze zich zo extreem gaan gedragen, komt stalken redelijk vaak voor.”

Is dat de boodschap die je je lezers wilt meegeven?
“Geen idee. De hoofdpersoon in het boek stalkt Frances en de anderen omdat hij hen wanhopig graag wil begrijpen. Maar hij vertelt ons er ook over, omdat hij zich begrepen wil voelen. Enerzijds bemoeit hij zich met haar leven en tegelijkertijd laat hij ons zijn eigen leven zien. Ik denk dat hij probeert een band te krijgen met iemand anders. Het is niet zozeer een waarschuwing, maar ik denk dat het heel belangrijk is om te begrijpen dat goede mensen slechte dingen kunnen doen. Daarnaast denk ik dat we ons allemaal begrepen willen voelen en een band willen hebben met andere mensen. Stalken is een manier waarop sommige mensen dat proberen te bereiken. Boeken schrijven is een andere manier. Ik heb nog nooit iemand gestalkt, maar schrijven is dwangmatig voor mij, net zoals stalken dat is voor de hoofdpersoon. Ik vind dat interessant en ik zie wel overeenkomsten.”

In Wie zwijgt pleegt de hoofdpersoon een gruwelijke moord. Denk je dat iedereen daartoe in staat is?
“Zeker weten. Deels omdat je iemand plotseling kunt vermoorden. Je kunt een punt bereiken waarop je tot het uiterste wordt gedreven en dat zou tot moord kunnen leiden. Dat kan iedereen overkomen. De moord in mijn boek is heel emotioneel, en iedereen zou ertoe in staat zijn. Het is denk ik makkelijker voor te stellen dat iedereen iemand zou kunnen vermoorden dan dat iedereen een stalker kan worden, want stalken is een tijdrovend, geleidelijk proces dat veel moeite en planning kost. Stalken is niet spontaan, het gebeurt niet zomaar ineens.”

Waar haal je je inspiratie vandaan?
“Het komt niet door het gebruiken van de juiste pen of door te gaan wandelen of zo. Ik krijg mijn ideeën gewoon wanneer ik iets anders aan het doen ben. Mensen die weleens schrijven, weten dat het geen zin heeft om naar een leeg document op je computer te kijken, zo van: "wat zal ik eens gaan schrijven?" Maar als ik dan zomaar iets ga schrijven, merk ik dat ik het niet leuk vind wat ik schrijf en daardoor ga ik dingen schrijven die ik wel leuk vind. Na verloop van tijd weet ik steeds beter wat ik wil, waardoor ik een veel gedetailleerder beeld krijg. De details van de hoofdpersonages beginnen vorm te krijgen en ze lijken heel echt, want ik heb veel over ze nagedacht en over ze geschreven. Stel dat je in een kamer zit met alleen maar Legoblokjes. Na een tijdje ga je er vanzelf mee spelen. Eerst heb je nog geen plan, maar als je het lang genoeg doet, weet je dat je dit gedeelte geel wilt hebben en dat gedeelte rood. Zo ontstaat er een creatief proces. En zo is het met schrijven ook.”

Dus je begint gewoon met schrijven?
“Ja, en soms leidt het nergens toe. Sterker nog, het begin van Wie zwijgt zit helemaal niet meer in het boek. Ik was geïnteresseerd in ebooks en ik dacht: als iemand een ebook leest op een ereader of tablet, dan heb je allemaal gegevens tot je beschikking. Je tablet weet waar je bent, hoe snel je leest, wanneer je leest, etc. Het apparaat leest jou dus eigenlijk terwijl jij het boek leest. Dat vind ik heel interessant. Ik wilde dat verwerken in het boek en daarom heb ik stalken gekozen als onderwerp van het boek, alsof het boek jou stalkt. Maar na een tijdje wilde ik niet meer dat het een ebook zou worden. Ik vond het verhaal en het onderwerp stalken zo leuk, dat dat ebook niet meer relevant was.”

Werk je op dit moment aan een boek?
“Ja, ik ben aan het schrijven. Helaas heb ik er minder tijd voor dan ik zou willen. Ik praat er alleen niet graag over, omdat het waarschijnlijk uiteindelijk iets heel anders wordt dan ik nu voor ogen heb. Maar goed, ik kan wel vertellen dat het weer een duister verhaal wordt.”

Is er iets waar je nooit over zou schrijven?
“Nee. Ik geloof er heel erg in dat je gewoon moet schrijven wat je wil schrijven. Er zijn geen regels en het maakt niet uit wat anderen ervan vinden. Als je gaat schrijven, moet je niet gaan denken aan wat andere mensen zouden willen dat je zou schrijven. Schrijf gewoon wat je wilt, daar gaat het om. Dat is heel erg waardevol, want veel mensen doen dat niet. Ik ben er juist een groot voorstander van.”

Maar toch, zijn er geen onderwerpen die je zou vermijden? Je bent vader, zou je bijvoorbeeld over kindermoord kunnen schrijven?
“Als ik over kindermoord zou willen schrijven, dan zou ik dat doen. Er zijn trouwens al veel boeken waarin dat voorkomt en die verkopen goed. Dat is dus juist heel slim. Maar het geweld in Wie zwijgt komt erin voor omdat ik wilde zien dat er verschrikkelijke, gruwelijke dingen zouden gebeuren met mensen. Ik wilde dat zelf niet doen, maar net als veel mensen was ik erdoor gefascineerd en wilde ik weten hoe het zou kunnen zijn. Daarom heb ik dit boek geschreven. Dat zou ik ook doen met kindermoord als ik daarover zou willen schrijven. Maar dat ben ik niet van plan.”

Vind je het moeilijk om na het schrijven je personages los te laten?
“Nee, het tegenovergestelde juist. Ik wil juist altijd heel erg graag stoppen. Het is niet zo dat je klaar bent als je het boek hebt geschreven. Daarna moet je het nog gaan redigeren. Maar je bereikt nooit het punt waarop je denkt: zo, nu is het af. Meestal heb ik geen puf meer en denk ik: ik kan echt niet meer. Maar met dit boek kwam ik op een punt dat ik me heel erg vereenzelvigde met de hoofdpersoon. Zelfs een jaar nadat ik het boek had geschreven, kon ik gewoon mijn computer aanzetten en hem zijn, schrijven op de manier waarop hij schrijft. Omdat ik dat zo lang had gedaan. Dat vond ik wel prettig. Een nieuw boek schrijven is altijd lastig. Er komt zoveel onzekerheid bij kijken en je weet niet waar je mee bezig bent. Dat is leuk, maar het is ook leuk dat je weer terug kunt gaan naar je mooie Lego-bouwwerk en weer precies weet waar je mee bezig was. Dat mis ik wel.”

Je schrijft op je website dat een goede schrijver twee dingen nodig heeft: de wens om te schrijven en een goede techniek. Kun je dat leren?
“Techniek kun je leren, net zoals de meeste vaardigheden. Maar wat aanleg is handig en, ook heel belangrijk: je moet het leuk vinden. Schrijven is een heel gedetailleerd werkje, waarin je woorden vervangt door andere woorden, kijkt of je zinnen niet per ongeluk rijmen of dat ze op meerdere manieren kunnen worden opgevat. Dat is heel irritant, maar dat is wat ik 99% van de tijd doe. Je moet er wel de persoonlijkheid voor hebben om dat leuk te vinden. Sommige mensen halen er veel voldoening uit om dat goed te kunnen. Als je dat niet leuk vindt, ga je nooit een goede techniek krijgen, want dan ga je niet uren en uren en uren oefenen. En als je het niet leuk vindt, moet je het niet doen. Dan word je er toch niet goed in. Weten wat je leuk vindt, is geweldig. Maar het is ook een last, want nu weet je dat je het moet gaan doen en dat is frustrerend, moeilijk, slecht betaald en op heel veel manieren irritant.”