Toneelbewerking Een klein leven: "Het zal uitnodigen tot een zekere nederigheid, aandachtigheid en actieve betrokkenheid."

Auteur Hanya Yanagihara schreef met ‘Een klein leven’ een boek dat wereldwijd werd bejubeld, maar ook vergruisd. Reacties liepen uiteen van ‘exceptioneel, ‘een fascinerende, levensveranderende leeservaring’, ‘ingrijpend’ tot ‘te extreem’, ‘onrealistisch’, ‘too much’. Regisseur Ivo van Hove is fan van het eerste uur en brengt het boek naar het toneel. Wat verwacht de schrijfster van de samenwerking en de voorstelling?

Eigen interpretatie

“Ivo en ik spraken elkaar ruim een jaar geleden voor het eerst. Hij zag het boek als een allegorie van goed en kwaad. Zo zag ik het absoluut niet. Maar Ivo is genie. Wat hij doet met teksten en toneel… hij heeft een duidelijke, heldere visie. In ons eerste gesprek vertelde hij zijn ideeën over hoe hij het boek naar het podium wil transporteren. En dat is precies waar ik in eerste instantie nieuwsgierig naar ben wanneer iemand het boek wil omzetten naar een andere kunstvorm; hoe zullen ze hún medium gebruiken om het verhaal te vertellen. Het moet een interpretatie zijn, geen letterlijke vertaling. De ideeën van Ivo raakten me en inspireerden me. Degene die het boek leest, leest het op zijn manier, met zijn verleden, met zijn gedachten. Het toneelstuk zal zíjn interpretatie van het boek zijn, niet de mijne. Een toneelstuk is in zekere zin onvoorspelbaarder dan een boek omdat je te maken hebt met acteurs die een bepaalde chemie bij elkaar oproepen. Dat maakt het per definitie een andere ervaring dan wanneer je het boek leest.”

Europa versus Amerika

“Ik heb altijd gedacht dat áls er een toneelbewerking zou komen, die in Europa zou komen. Dat dat nu in Nederland zal zijn, verbaast me niet. Jullie zijn een handelsland, jullie zijn gewend om open te staan voor verschillende invloeden, culturen en kunstvormen. In New York, ja, daar is ruimte voor kunst, voor een open blik. In de rest van het land helaas niet, niet zoals in jullie land. Buiten New York is Amerika een grote provincie. Jullie zijn veel geïnteresseerder. Bij jullie is veel meer mogelijk.”

Samenwerking

“Het creatieve proces laat ik volledig aan Ivo, ik schrijf niet mee aan het script en ik laat de keuze van acteurs ook aan hem. We hebben uitgebreid gesproken over wat ik belangrijk vind, bijvoorbeeld dat het boek geen moralistische boodschap heeft en dat de personages qua ras en achtergrond hetzelfde moeten zijn op het toneel. Ivo had bedacht dat hij de verschillende belagers van Jude, de ‘schurken’ zogezegd, door dezelfde acteur wil laten spelen. Deze mannen staan voor het type dat Jude keer op keer aantrekt. Een geweldig idee! Een toneelstuk kan zich vrijheden permitteren die in een boek onmogelijk zijn. Nog een suggestie van Ivo, die je ook alleen op het toneel kunt uitwerken, is dat met het verbeteren en verslechteren van de mentale toestand van Jude, zijn appartement een reflectie is van zijn gemoedstoestand; het ene moment is het helemaal opgeruimd, het andere moment is het een chaos. Of Ivo deze ideeën werkelijk zal gebruiken, weet ik niet. Het eindresultaat zal een verrassing voor me zijn.”

Overgave

“Het boek vraagt volledige overgave van de lezer. En dat zal het bij het toneelstuk ook zo zijn. Dat is bij al het werk van Ivo het geval. De toneelbewerking van Een klein leven zal uitnodigen tot een zekere nederigheid, aandachtigheid en actieve betrokkenheid. De kijker zal worden uitgedaagd. En hij zal worden beloond. Ik hoop dat dit toneelstuk mensen met een nieuwe blik naar het boek laat kijken. Misschien ga ik ook wel anders naar het boek kijken. Het toneelstuk zal het DNA van het boek niet veranderen, maar mogelijk wel de reacties er op. Veel lezers hebben een grote variëteit aan emoties ervaren tijdens het lezen. Zelf heb ik dat tijdens het schrijven niet zo gevoeld. Bepaalde delen waren moeilijker dan andere, zeker, maar dat werd ik pas achteraf gewaar. Dankzij bewerkingen zoals het toneelstuk van Ivo, kent het boek en zijn personages een veel langer leven dan ik oorspronkelijk had voorzien. Dat beschouw ik als een groot cadeau. Ik had me echter vergist in het feit dat als het boek klaar zou zijn, ik klaar zou zijn met de karakters. Maar nu weet ik dat het niet altijd aan de auteur is om dit bepalen. Lezers bepalen de levensloop van een boek. Daarom moet je van je personages houden. Je bent langer in hun gezelschap dan je voor mogelijk houdt.”

Sprookjes

“Mijn boek is niet bedoeld als naturalistische roman. Bepaalde elementen heb ik ontleend aan sprookjes. Meer specifiek: aan hetgeen wat aan een sprookje ten grondslag ligt. Het gaat vrijwel altijd over een moederloos kind dat verschrikkelijke dingen moet doorstaan en zijn eigen weg moet vinden. Vrijwel alle sprookjes over de hele wereld bieden een onbevredigende oplossing: het kind blijft in leven, maar de beloning is klein. Of er zijn zware consequenties voor het mogelijke wangedrag van het kind en het sterft, zoals in veel Japanse en Duitse sprookjes. Geluk, veel meer dan de omstandigheden en voorbeeldig gedrag, speelt altijd de voornaamste rol. En dat is in mijn boek ook het geval. Uiteindelijk draait alles om geluk. Veel ligt buiten onze invloedsfeer. Het zijn de omstandigheden die ons vormen.”

Definitie van geluk

“’Wat is geluk meer dan een extravagantie, een staat die onmogelijk te handhaven is, deels omdat je het zo moeilijk kunt definiëren.’ Ja, dat is een belangrijk citaat uit mijn boek. Het weerspiegelt mijn definitie van geluk. Vrij zijn van gedachten, dát is geluk voor mij. Het is dat moment dat je je zó veilig voelt, dat je gedachten stoppen. Vragen die het boek bij de lezer oproept gaan over liefde, vriendschap, familie. Over of het leven de moeite de waard is en of er een punt is waarop dat niet zo is. De vraag die ik persoonlijk hoopte te beantwoorden met het boek is wat drijft iemands liefde. Is het erotiek, is het schuld, is het medelijden, compassie? Doet die motivatie er werkelijk toe? Medelijden hoeft liefde niet in de weg te staan. Liefde is zeldzaam. We spenderen te veel tijd met onderzoeken waar het vandaan komt, dan met wat het nu eigenlijk is. Wat ik weet: vriendschap kan geen levens redden. Uiteindelijk bleef ik na het schrijven met meer vragen achter dan ik heb kunnen beantwoordend. Ik hoop dat dat met de toeschouwers ook zal gebeuren.”

Een klein leven is vanaf 23 september 2018 in diverse theaters te zien.

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.