Wat is dit waard?: "Ik moet toegeven dat ik zijn Oscarbeeldje heel even heb vastgepakt"

Patrick van der Vorst won ooit Dragons Den op de BBC, werkte als eerste 'buitenlander' voor veilinghuis Sotheby's en beheert momenteel het digitale platform Value My Stuff waarbij topexperts binnen 48 uur de waarde van je kunstobjecten schatten. In Wat is dit waard? deelt hij zijn passie voor kunst met het grote publiek. Aan de hand van anekdotes geeft hij een inkijkje in de wereld van veilinghuizen, laat en passant weten welke gekke voorwerpen hij ooit geveild zag, deelt het advies dat hij ooit aan de meest bekende sterren gaf, en geeft tips over hoe je zelf de waarde van een kunstobject kunt inschatten. Een zeer praktische gids dus, vol persoonlijke verhalen en liefde voor het vak.

Liefde voor kunst
“Kunstliefhebber van nature, kunstkenner van beroep. Dat klopt 100 procent voor mij. De liefde voor kunst kreeg ik van huis uit mee, de kunstervaring deed ik op in Londen bij het veilinghuis Sotheby’s, waar ik de eerste niet-Britse veilingmeester werd van het meubeldepartement. Vandaag ben ik private art advisor; run ik een online veilingplatform (ValueMyStuff.com) en zie je mij af en toe opduiken in het tvprogramma Stukken van Mensen op VIER. Ook in mijn privéleven verzamel ik kunst. Het is dus kunst voor, tijdens en na.”

Van middeleeuwse martelwerktuigen tot antieke fallussen, you name it…
“Sotheby’s bood me de kans om snel carrière te maken en zo kwam ik terecht in het meubeldepartement, waar Mario Tavella – vandaag chairman van Sotheby’s Europe – me onder zijn hoede nam. Het was voor mij een droom die uitkwam. Dat was de plek waar ik wilde zijn: tussen de meubels. Toch bleek het een hele uitdaging; je moet namelijk zeer omzichtig te werk gaan bij de taxatie van meubels omdat er weleens met de authenticiteit geknoeid wordt. Daar kom ik later nog uitgebreid op terug. En zo kwam het dat ik na een tijdje proefdraaien eropuit werd gestuurd om meubels te gaan schatten in oude country houses en uiteindelijk ook terechtkwam bij de rich and famous, wat soms hilarische anekdotes opleverde. Van een charmante Duitse verzamelaar van middeleeuwse marteltuigen tot een Engelsman met een obsessie voor antieke fallussen, you name it.”

Op bezoek bij Elton John
“Of ik de inboedel van het huis van Elton John in Notting Hill wilde schatten en veilen, wilden ze bij Sotheby’s weten. Dat sprak voor zich. Er bestaan minder prettige opdrachten. En zo kwam het dat ik in zijn Londense huis ronddwaalde. Hij had inderdaad prachtige kunstwerken en antieke meubels in zijn bezit. Toen ik bij hem polste waarom hij van al dat moois af wilde, was het antwoord eenvoudig: schoon schip maken. Dat kom ik trouwens wel vaker tegen: welgestelde medemensen die vooral kicken op de jacht op topstukken. The thrill of the chase is more exciting than the catch. Een week lang heb ik het huis van onder tot boven aan een grondig onderzoek onderworpen en het moet gezegd worden, Elton John heeft de gave knappe spullen op de kop te tikken. Om een meubelstuk te kunnen taxeren, moet je het vaak ook openen. Laten we zeggen dat de inhoud van zijn nachtkastjes verrassender was dan de meubels zelf, zij het van meer ‘emotionele’ waarde. Zijn interessante collectie video’s hebben we dus niet geveild. Ik moet toegeven dat ik zijn Oscarbeeldje heel even heb vastgepakt en – toen er geen medewerkers in de buurt waren – triomfantelijk in de lucht heb gestoken, terwijl ik in gedachten de Academy toesprak.”

Human Nature
“Afgezien van enkele grappige anekdotes is het werk als kunstexpert niet altijd even leuk. Je dringt soms op heel gevoelige momenten een mensenleven binnen. Immers, wanneer word je gepolst om een inboedel van enige waarde te taxeren? Om een inschatting te kunnen maken van een correcte verzekeringspremie is één reden, maar vaker nog ligt het stukken delicater. Na een sterfgeval bijvoorbeeld om een erfenis in alle eerlijkheid te kunnen laten verlopen, of bij een scheiding of faillissement. Dan zie je weleens iemands ware aard naar boven komen. Mensen kunnen elkaar de duivel aandoen als er geld in het spel is.”

At the end of the day, it’s just stuff
“Een Rubens heb ik niet hangen, nee. Maar goede persoonlijke deals heb ik door de jaren heen wel gedaan. Daar wil ik meteen bij opmerken dat ik, in tegenstelling tot mijn broer, niet ’s werelds grootste kunstdurver ben. Mijn broer, een zeer goede kunstkenner, durft echt risico’s te nemen door werk van jonge kunstenaars al heel vroeg aan te kopen. Daar hebben we vaak geanimeerde gesprekken over. Zelf wacht ik wat nieuw werk betreft toch liever even af tot ik merk dat het niet om een hype, maar wel een potentiële blijver gaat. Ik weet weinig of niets van aandelen, dus mij zul je niet op de beurs zien spelen. Schoenmaker blijf bij je leest, denk ik dan. Van kunst daarentegen weet ik wel alles af. Maar dat betekent niet dat ik nooit steken heb laten vallen. Zo had ik bijvoorbeeld in 1995 de kans om een Damien Hirst te kopen voor 12.000 pond. Dat heb ik toen niet gedaan omdat ik het een veel te groot risico vond. Drie jaar later heb ik me er wel aan gewaagd. Naar aanleiding van de Sensation-tentoonstelling van de Young British Artists waar Damien zijn ondertussen legendarische haai op sterk water tentoonstelde, kocht ik een van zijn ronde spot paintings en een butterfly painting. Niet goedkoop, dat geef ik grif toe. De spot painting heb ik uiteindelijk in 2010 voor het vijfvoudige van de aankoopprijs kunnen verkopen. Lang niet slecht, maar de harde waarheid is dat ik het vandaag aan het tienvoudige had kunnen verkopen. Je mag in deze sector nu eenmaal geen regrets hebben, je moet het altijd positief blijven bekijken. Met de gerealiseerde meerwaarde heb ik dan weer nieuw werk gekocht dat op zijn beurt ook weer meerwaarde kan opleveren. En wat nog belangrijker is, ik heb twaalf jaar lang van het werk kunnen genieten.”

At the end of the day, it’s just stuff, houd ik mij altijd voor. Als de tijd rijp is om een stevige meerwaarde te realiseren op een werk zal ik dat zeker niet laten. Ik kan dus makkelijk afscheid nemen van objecten en beschouw het als een privilege dat ik er voor een bepaalde tijd van heb kunnen genieten.”

Word ik bedot?
“Het kan gebeuren dat je in het bezit bent van een werk dat uiteindelijk vals blijkt te zijn. Bij dat ‘vervalsen’ van kunstwerken wil ik graag enkele kanttekeningen maken. Niet alle kunstinstanties zijn even koosjer. Net zoals je vastgoedmakelaars en autohandelaars hebt die er de kantjes van aflopen, heb je dat in de kunstwereld ook. Een beetje terughoudendheid kan dus zeker geen kwaad als je over kunst onderhandelt. Als je geen goed gevoel hebt bij een art dealer, private advisor of schatter, dan moet je vooral niet met hem of haar in zee gaan. Ik geloof oprecht in gut feeling. Het is pas een goede deal als jij én de andere partij er zich goed bij voelen. Zo had een van mijn klanten een vijftal jaar geleden mij de opdracht gegeven op zoek te gaan naar een koper voor zijn Magritte, een mooi werkje op papier. Het was geen dringende vraag, dus ik nam mijn tijd. Er is nog nooit een verkoper beter geworden van een overhaaste deal. Ik had de gouache van Magritte in kwestie met de toestemming van de eigenaar opgehangen in mijn eigen bureau. Tot ik op een gegeven moment telefoon kreeg van een Amerikaanse kunsthandelaar met de vraag of ik geïnteresseerd was in een uniek werk van Magritte. Daar was ik als Belgische private advisor immers de juiste man voor. Gelijk had hij, mijn interesse was meteen gewekt. En die interesse nam alleen maar toe toen ik de man vroeg een foto van het werk door te sturen en ik zag dat hij mij identiek dezelfde tekening wilde verkopen als wat aan de muur hing in mijn bureau. Dat kon niet waar zijn. Wat was er gebeurd? De man had opgevangen dat de eigenaar zijn Magritte te koop wilde aanbieden en was al op zoek gegaan naar een koper nog voor hij het zelf had gekocht. Hij durfde er dan nog het dubbele voor te vragen van de richtprijs die ik van de eigenaar had gekregen. Moraal van het verhaal? Hoe beter je geïnformeerd bent, hoe kleiner de kans dat je als koper ‘louche’ deals doet. Ik kan je verzekeren dat dit soort praktijken ook voorkomt in de lagere prijsklassen. Schakel dus alleen een verkoper in die je volledig vertrouwt en die weet wat een juiste prijs is. Stel jezelf ook de vraag waarom iemand plots interesse toont voor een werk van jou.”

What’s hot & what’s not
“De geschiedenis leert ons dat er maar eens in de zoveel tijd een talent opstaat dat jarenlang en misschien zelfs eeuwenlang standhoudt. Je zou kunnen zeggen dat elk decennium één ‘blijver’ oplevert. Toch zien we tegenwoordig dat veel beginnende hedendaagse artiesten ongeacht hun kunde gehypet worden en dat hun werken plots heel duur verkocht worden. Het gaat soms razendsnel. De reden is eenvoudig: als zo’n gehypete artiest erin slaagt de tand des tijds te doorstaan, dan bestaat de kans dat je dure investering een veelvoud oplevert. Stel je voor: van 10.000 euro in vijf jaar tijd 100.000 euro kunnen maken… Je begrijpt dat het tegenovergestelde ook het geval kan zijn: als diezelfde opkomende artiest waarin je zelf zo hard geloofde en die door de media ook als dusdanig werd bestempeld ineens niet meer zo hot is, dan devalueert zijn werk ook bijzonder snel. Bye bye, woekerwinst! Tegenwoordig gaan veel artiesten slechts twee jaar mee.

Mijn advies? Koop ‘jong’ werk voor een prijs die je zelf aanvaardbaar vindt en besef dat het misschien nooit een meerwaarde zal opleveren. Als je merkt dat de artiest langer dan twee jaar in de picture blijft, maak je kans om het werk met een mooie winst te verkopen. Aan jou om te beslissen of je die eerste golf als een ervaren surfer neemt of nog grotere en sterkere golven afwacht.”

Top 10 van de vreemdste geveilde objecten
“Je hoeft echt niet te beschikken over een Rubens, Rembrandt, Tuymans of de allereerste baseball waarmee in Amerika de allereerste World Series werd gehouden om naar een veiling te trekken en veel geld te verdienen. In mijn boek vind je mijn persoonlijke top 10 van weird stuff die ooit geveild werd en nog behoorlijk veel geld heeft opgeleverd ook. Zoals: Een jurk. Oké, ze werd ooit gedragen door Marilyn Monroe. Maar een jurkje van 5,6 miljoen dollar? Daar zal de legendarische filmscène van The Seven Year Itch uit 1955 wel voor iets tussen zitten. Inderdaad, het jurkje dat la Monroe droeg toen ze zich op een ventilatierooster waagde."

Postzegel van 9,48 miljoen
“De British Guyana 1c magenta-postzegel uit 1856 is letterlijk uniek, er bestaat nog maar één exemplaar van. In 1873 vond een twaalfjarige Schotse scholier hem tussen de brieven van zijn oom. 140 jaar later was hij al 9,48 miljoen dollar waard op een veiling bij Sotheby’s New York. De jongen had de postzegel kort na zijn ontdekking voor zes shilling (toen een vijfde van een pond) verkocht. Daarna legde het rode kleinood een hele weg af in het filateliewereldje en werd het alsmaar duurder. In 1922 wist de schatrijke Amerikaanse filatelist Arthur Hind de Britse koning George V te overbieden op een veiling van de gegeerde postzegel, wat tot een regelrecht schandaal leidde. Dat het de enige ontbrekende postzegel was in de verzameling van Britse koloniale postzegels van de koning, maakte de pil alleen maar bitterder.”

De wondere wereld van kunst
“De kunstwereld heeft mij al veel plezier bezorgd. Ik ben mij er sterk van bewust dat ik mezelf heel gelukkig mag prijzen. Kunst hoeft weliswaar niet altijd duur te zijn, toch is het lang niet voor iedereen weggelegd. Het is goed om daar af en toe bij stil te staan. Ik kan me zelf geen leven zonder kunst voorstellen en hoop met dit boek zoveel mogelijk mensen van kunst te laten genieten, door eigen objecten te koesteren, de verhalen achter werken te leren kennen en onverwachte ontdekkingen te doen. Dat is voor mij de essentie. In Wat is dit waard? gids ik je door de kunst- en veilingwereld aan de hand van praktische tips en informatie over hoe je meer over kunst te weten kunt komen, waar objecten geschat en te koop worden aangeboden en hoe je ze kunt laten verzekeren. Dit boek is echter niet allesomvattend. Er valt nog veel meer te ontdekken als je er zelf op uit trekt. Behandel dit boek dus zeker niet als een kwetsbaar kunstobject, maar neem het overal mee op jouw ‘kunsttrip’, maak gerust aantekeningen en laat je vooral verrassen door de wondere wereld van de kunst.”

Foto Patrick van der Vorst © Joost de Bock

Wil je altijd op de hoogte zijn van de boeken binnen jouw favoriete genre? Stel je voorkeur in en ontvang updates.